متعاقب دیدار «رافائل گروسی» مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی از ایران و دیدار با مقامات ایرانی مقرر شد که ایران دسترسی به دو مکانی که آژانس بر اساس آن مدعی شده بود فعالیت هسته‌ای مخفی انجام شده داده شد و بازرسان آژانس نیز از دو مکان مذکور بازرسی کردند.
ادعای آژانس در خصوص فعالیت مخفی در این دو مکان بر اساس اسناد ادعایی بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل که مدعی است این اسناد را اسرائیل از ایران دزدیده است صورت گرفت. ایران در حالی مجوز بازرسی از دو مکان را به آژانس داده که صراحتاً اعلام کرد موضوع اسناد ادعایی باید برای آژانس بسته شود.
خبرنگار بازار در گفتگو با «بهروز کمالوندی» سخنگو و معاون رئیس سازمان انرژی اتمی ایران این موضوعات را مورد بررسی قرار داده که در ادامه آمده است.
*متعاقب موضوع بازرسی از دو مکان در ایران که آژانس بر اساس اسناد ادعایی بنیامین نتانیاهو که مدعی است از ایران دزدیده است، رافائل گروسی مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی دیداری در شهریور ماه از ایران داشت. ایران اعلام کرده بود در صورتی اجازه بازرسی به آژانس داده می شود که سوالات مرتبط با ادعای فعالیتهای گذشته با بازرسی از این دو مکان بسته شود. آقای گروسی ادعا کرده بود که در دیدار با حسن روحانی رئیس جمهور ایران وی به مقام ایرانی گفته است که عملکرد آژانس فنی و حرفه‌ای است و هر زمان سوالی داشته باشد با مذاکره و انجام چنین ملاقات‌هایی آن را برطرف خواهند کرد. اگر آژانس مجدد بر اساس اسناد ادعایی نتانیاهو خواستار پاسخ ایران شود یا بخواهد از مکانهای ادعایی احتمالی دیدار کند، آیا ایران چنین اجازه ای به آژانس خواهد داد؟
درخواست هایی که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در رابطه با دسترسی ها مطرح می کند، از چارچوب مشخصی برخوردار است. در واقع این درخواست ها در قالب قرارداد پادمان و پروتکل الحاقی تعریف می‌شود. ما دارای مجموعه ای از وظایف پادمانی و پروتکلی هستیم. در چارچوب وظایف پروتکلی، جمهوری اسلامی ایران اظهاریه هایی را ارائه می کند و اگر در رابطه با این اظهاریه ها، آژانس می تواند سوال داشته باشد خواستار ارائه توضیحات ایران و حتی دسترسی از جمله در نقاط داخل سایت می تواند باشد، یعنی در اماکنی که در اظهاریه ها اعلام شده باشد سوالات و دسترسی های آژانس می‌تواند مطرح شود.
مواردی هم وجود دارد که آژانس ممکن است در رابطه با اماکن غیر اعلام شده سوالاتی را مطرح کند که آن هم ساز و کار خود را دارد که اصطلاحاً درخواست آژانس بر اساس ماده ۵c از پروتکل الحاقی می باشد که بر اساس آن آژانس می‌تواند هر مکانی که مورد نظر خودش باشد را در چارچوب موضوعات پروتکلی مشخص کرده و سوال کند؛ البته نه هر مکانی بدون ارائه توضیحات به کشور عضو. لذا این حق هر کشور عضو است که از آژانس توضیح بخواهد که به چه دلیل این سوالات را مطرح می کند و در صورتی که متقاعد گردید، سوالات را جواب دهد و اگر لازم شد لزوماً نه به همان محل بلکه به اطراف آن دسترسی بدهد.
بنابراین نوع تعامل میان کشور عضو و آژانس کاملاً مشخص است. در رابطه با بعضی از مسائل که مربوط به فعالیتهای گذشته است، زیرا متاسفانه در گذشته مواردی داشته ایم که تحت عنوان «پی ام دی» یا پرونده احتمالی ابعاد نظامی مطرح کرده بودند و سال‌ها بر روی آن مانور سیاسی داده بودند و نهایتا در سال ۲۰۱۵ در بحث‌های برجام یکی از شروط ما این بود که این مسائل یکبار برای همیشه بسته شود. در آن هنگام با هماهنگی شورایعالی امنیت ملی ساز و کارهایی طراحی شد که برخی از دسترسی ها به آژانس داده شد و بعضی از سوالات پاسخ داده شد و این پرونده نهایتاً برای همیشه بسته شد.
بنابراین قرار نبوده هیچ وقت سوالی در رابطه با موضوعات گذشته مطرح شود. چندی پیش آژانس مواردی را مطرح کرد که ما مورد پذیرش قرار ندادیم که در نهایت باعث شد که قطعنامه ای علیه کشورمان صادر شود. پس از آن دو طرف مذاکراتی داشته و نهایتاً به این جمع‌بندی رسیدیم که یکبار برای همیشه دسترسی به دو مکان داده شود. این دو مکان سایت هسته‌ای نیستند بلکه دو مکان دور از شهر می‌باشند.
قرار شد صرفاً با این نگاه آنها این دو مکان را مورد بررسی قرار دهند که مواد هسته‌ای و فعالیت هسته‌ای وجود دارد یا نه و نه موضوع دیگر. لذا آژانس از این دو مکان نمونه‌گیری کرد. پیش از آن بیانیه مشترکی صادر کرده بودیم که در چارچوب آن این اقدامات می توانست انجام شود. پس از آن گزارشی توسط مدیرکل ارائه شد. بنابراین دسترسی‌ها تابع یک سری قواعدی است در موارد این چنینی ما در آن بیانیه اعلام کرده بودیم.
در مصاحبه دکتر صالحی نیز تاکید شد که ما هیچ دسترسی نسبت به موضوعات گذشته نخواهیم داد و در چارچوب مسائل پروتکلی و پادمانی دسترسی‌ها انجام خواهد شد ولی اگر غیر از این مسائل باشد، باید مبانی و مستندات قوی حقوقی ارائه شود.
بنابراین آنها می‌توانند براساس گزارش خود ما (گزارش برای پادمان و اظهاریه برای پروتکل) سوال یا درخواست داشته باشند و نه چیز دیگری.
*طرح اقدام راهبردی لغو تحریم‌ها در کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی در حال بررسی است. در صورت تایید این طرح آیا سازمان انرژی اتمی امکان فنی تحقق مفاد آن را دارد؟ اجرای آن به لحاظ فنی چه مدت زمان می برد؟
در رابطه با اقدام راهبردی لغو تحریم‌ها، که مورد نظر و توجه تعدادی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی است، در حال حاضر کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی در حال بررسی این موضوع است. ما چندین جلسه برگزار کرده و ملاحظات مربوط به جنبه فنی و جنبه سیاسی پادمانی آن را نیز مطرح کرده ایم. البته وزارت امور خارجه نیز ملاحظات خاص خود را دارد. نهایتا تصمیم را باید بر اساس در نظر گرفتن همه جوانب اتخاذ کرد.
اما آنچه که اهمیت دارد، خواسته‌های نمایندگان محترم در حوزه‌های فنی از جمله توانایی های سازمان انرژی اتمی ایران، است که قابل تحقق می باشد. ما در این جلسه شرکت کردیم و توضیح دادیم که عمده موارد مطروحه امکان تحقق آنها با توجه به تواناییهای فنی برای سازمان وجود دارد.
در نهایت به عهده مجلس محترم است که تصمیم بگیرد و احتمالا هماهنگی‌های لازم را انجام خواهند داد. بنابراین اگر به صورت قانون تصویب شود، سازمان انرژی اتمی آن را به اجرا درخواهد آورد.
*آیا سازمان انرژی اتمی در حال بررسی ملاحظات فنی این طرح هست؟
این بررسی ها انجام شده و آن چیزی که مربوط به مفاد این طرح است که اگر موارد دیگری مطرح نشود، تقریباً سازمان انرژی اتمی نظرات خود مطرح و ارائه کرده است.
در خصوص خرابکاری نطنز اعلام شد که حادثه نتیجه نوعی «خرابکاری صنعتی» بوده است. آیا ارتباطی میان عوامل خرابکاری با خارج از کشور وجود داشته است؟
در رابطه با حادثه خرابکاری در سایت شهید احمدی روشن نطنز همانگونه که قبلا اعلام شده این حادثه یک خرابکاری و تا جایی که من اطلاع دارم عوامل خارجی نیز در آن دخیل بوده اند، اما در رابطه با چند و چون قضیه و این که چه افرادی و در چه سطحی، چه کشوری و حتی چه سازمان جاسوسی درگیر آن بوده و یا نحوه اقدام و چگونگی آن، سازمان انرژی اتمی اطلاعی ندارد. مقامات امنیتی به خصوص شورای عالی امنیت ملی مطلع هستند و اگر لازم باشد حتما اطلاعات تکمیلی توسط آن ها اعلام خواهد شد.
*برخی استدلال می کنند یکی از دلایل احتمال مذاکرات قریب الوقوع بایدن با ایران به خاطر این است که ایران به زمان گریز هسته ای نزدیک شده است و گزارش آژانس از ذخایر اورانیوم غنی شده و سطح غنی سازی این موضوع را نشان می دهد. ارزیابی شما از این استدلال چیست؟
در رابطه با احتمال انجام مذاکرات و ارتباط آن با موضوعاتی از جمله مسائل انباشت مواد هسته ای و مانند آن، بحث ها، شایعات و گمانه زنی هایی در رسانه های بین المللی وجود دارد که ما ورودی به این مسائل نداریم، اما آنچه که مسلم است انباشت مواد هسته ای غنی شده در کشور ما بر اساس برنامه‌ریزی می باشد که انجام داده بودیم.
قبل از آن، ما متعهد بودیم که ۳۰۰ کیلو بیشتر ذخایر مواد غنی شده نداشته باشیم و مازاد آن را به خارج از کشور صادر کنیم. بعد از تصمیم در رابطه با گام‌های کاهش تعهدات، این شرط را بر اساس مواد ۲۶ و ۳۶ برجام که این حق را به ایران می‌دهد که بتواند بخشی از تعهدات خود را به حالت تعلیق درآورد، ما این مسئله را کنار گذاشته و طبیعتا تولید مواد را افزایش داده ایم و در حال حاضر چیزی در حدود ۳ هزار و ۸۰۰ کیلو مواد داریم که روز به روز در حال افزایش است اما اینکه مذاکره ای در کار باشد یا نه، مربوط به وزارت خارجه و مسئولین سیاسی و عالی نظام است که اگر لازم باشد آنها اطلاع رسانی خواهند کرد.
*معاهده ممنوعیت تسلیحات هسته‌ای هم اکنون به حد نصاب مورد نیاز برای لازم الاجرا شدن یعنی به تصویب ۵۰ کشور رسید و پس از گذشت ۹۰ روز از سوم بهمن ماه لازم الاجرا می‌شود. این در حالی است که NPT به موضوع خلع سلاح بی توجه است و تمرکز بر «عدم اشاعه» دارد. ایران و کشورهای این معاهده چه گام هایی برای عملیاتی شدن آن انجام خواهند داد؟ آیا طرح خروج ایران از NPT که در مجلس مطرح بود هنوز هم مطرح هست؟
در مورد معاهده منع گسترش سلاح های هسته ای، تصمیمی است که در مجمع عمومی سازمان ملل گرفته شد در حالی که عمده کشورها از اینکه سازوکار NPT پاسخگو نیست ناراضی هستند، زیرا این ساز و کار دارای دو بخش یکی خلع سلاح و دیگری عدم اشاعه است که تنها به یک بخش از آن تا کنون توجه شده است.
همانطور که در صورت سوال پیداست، در طول ۵۰ سال گذشته از عمر این معاهده می‌گذرد، بیشتر به بخش دوم که عدم اشاعه است پرداخته شده و کشورهای دارنده سلاح هسته ای جلوگیری کردند از این موضوع که دیگر کشورها صاحب سلاح های هسته ای نشوند، هرچند این موضوع خود مهم است اما متاسفانه کشورهای دارای سلاح هسته‌ای که متعدد شده بودند تا این سلاح ها را کنار بگذارند، در خصوص خلع سلاح هسته ای هیچ کاری انجام نداده اند.
به هر حال یک اختلافی میان کشورهای پیشرفته، صنعتی و دارای سلاح های هسته ای در این رابطه وجود دارد. آنها با بهانه جویی های خود عقیده دارند که چون NPT از ظرفیت لازم برخوردار است و هم اکنون آژانس هم نظارت‌های لازم را دارد، نباید معاهده دیگری در کنار آن باشد که موجب تضعیف NPT شود، در نتیجه با این موضوع مخالفت می کنند.
بسیاری از کشورها از جمله جمهوری اسلامی ایران، این معاهده را امضا کرده اند و قرار بوده که بعد از اینکه ۵۰ کشور آن را به تصویب رساندند، سه ماه بعد این موضوع لازم اجرا شود. البته جمهوری اسلامی زمانی که آن را امضا کرد، بیانیه ای را مبنی بر این موضوع صادر کرد که که این امضا به منزله تصویب نیست و اگر توسط مراجع ذیربط از جمله مجلس شورای اسلامی تصویب نشود، لازم‌الاجرا نخواهد بود.
به هر حال این هم تلاشی است در سطح جهانی در جهت امحای سلاح هسته‌ای که با آرمان ها و ایده های جمهوری اسلامی مطابقت دارد. ما معتقد هستیم که سلاح کشتار جمعی مطابق با اعتقادات ما نیست و فتوای مقام معظم رهبری در این رابطه کاملا مشخص است یعنی با آرمانی که مجموعه ای از کشور ها دنبال می‌کنند، تطبیق دارد. در خصوص احتمال خروج کشور از NPT تصمیم در این خصوص در حد سازمان انرژی اتمی نیست اما نظر شخصی بنده این است که ترجیحاً نبایستی سراغ چنین گزینه ای رفت.
- نویسنده :
- منبع : تحلیل بازار
