آیت الله سید هاشم حسینی بوشهری امروز سه شنبه ۱۸ آذرماه در مراسم تجلیل از پژوهشگران برتر استان قم، ضمن تبریک هفته پژوهش و یاد کردن از نام شهید محسن فخری زاده، دانشمند هسته ای کشور، به بیان حدیثی از پیامبر اکرم(ص) پرداخت و عنوان کرد: وجود مقدس پیامبر (ص) در روایتی می فرمایند «قلم نعمت بزرگی است که اگر نبود مُلک و دین استوار نمی شد و زندگی برای انسان گوارا نمی گردید»، همچنین حضرت محمد(ص) در حدیث دیگری در این باره می فرمایند «علم را برای ماندگاری هرچه بیشتر مکتوب کنید و بنویسید تا ماندگار بماند».
وی با بیان اینکه یکی از پرسش های اساسی در خصوص پژوهش، نقش و کارکرد پژوهش و رابطه آن با حفظ فرهنگ جامعه، پیشرفت و تولید است، گفت: علاوه بر این سوال، پرسش دیگری در خصوص پژوهش مطرح می شود و آن این است که وظیفه دانشگاهیان، حوزویان، مسئولان، مدیران و پژوهشگران در زمان کنونی و اقتضاهای آن، چیست؟؛ که باید به این دو سوال کلیدی و اساسی پاسخ داده شود.
امام جمعه قم بیان کرد: اسلام عزیز در رابطه با مسئله‌ی تولیدات علمی و اساسا پژوهش، جایگاه ویژه ای قائل شده است، تا جایی که در سخنان پیامبر اکرم(ص)، نیز مشاهده می کنیم که تعبیراتی به کار رفته است که این ها همه نشانگر اهمیت مسئله‌ی پژوهش است.
وی افزود: در روایتی از پیامبر گرامی اسلام(ص) می خوانیم که «اگر انسان بمیرد و یک ورقه (نوشته ای) را از خود به جا بگذارد، این سبب می شود که فردای قیامت یک محافظی در برابر او و آتش جهنم شود» که این خود بیانگر جایگاه مهم و ویژه کار علمی و پژوهشی است.
آیت الله حسینی بوشهری گفت: در روایت مشهوری از حضرت محمد(ص) مقایسه ای بین مداد علماء و دِماءِ(خون) شهداء می شود، که در آن می خوانیم که مداد علماء را ارجح بر خون شهداء می داند و در عین حال که جایگاه و خون شهید خیلی ارزشمند است اما مُرکَّب دانشمندان و پژوهشگران اگر مورد مقایسه با خون شهیدان قرار بگیرد، ترجیح با مرکب دانشمندان است که شاید این امر بخاطر این است که کار دانشمندان کاری است که می تواند تربیت کننده افرادی باشد که خودشان را برای ایثار، ازخودگذشتگی و درنهایت شهادت آماده سازند و در واقع مداد علما بستر ساز این گونه رشادت هاست.
وی خاطرنشان کرد: ما به تاریخ پرافتخار اسلام و تشیع هم که می‌نگریم، در برهه های مختلف این تاریخ، عالمان و دانشمندان ما در حوزه علمی بسیار موثر بوده و درخشیدند؛ برای مثال جرجی زیدان کتابی دارد در چهار جلد با عنوان «تاریخ و آداب اللغه العربیه» که متأسفانه در این کتاب توهینی به شیعه شده است با این تعبیر که شیعه طایفه‌ی کوچکی بیش نبوده است و الان (درهمان زمان) اثری از آن باقی نیست.
امام جمعه قم گفت: مطلب فوق زمانی مطرح شد که شخصیت های بزرگی همچون حاج آقا بزرگ تهرانی(ره) مرحوم سید حسن صدر و شیخ محمد کاشف الغطاء(رض) در آن عصر حضور داشتند؛ هنگامی که این علما دیدند که توهین بزرگی به شیعه و عالمان شده است، در یک جلسه صمیمی کنار هم نشستند و تقسیم کار کردند، که خروجی این امر اثر بزرگی به نام"الذریعه" نوشته‌ی حاج آقا بزرگ تهرانی بود که دانشمندان شیعه در آن معرفی شده اند .
وی اضافه کرد: علاوه بر اثر فوق، همچنین اثر دیگری به نام «تاسیس الشیعه لعلوم الاسلام» از شیخ حسن صدر منتشر شد که در آن از نقش برجسته شیعه یاد شده است و این کتاب شکوه شیعه را توانست به نمایش بگذارد؛ در نهایت شیخ کاشف العطاء نیز کتاب «تاریخ و آداب اللغة العربیه» جرجی زیدان را به نقد کشید که همه این ها نشان دهنده مسئولیت پذیری و به روز بودن عالمان دین و پژوهشگران ما در عرصه تاریخی است.
آیت الله حسینی بوشهری عنوان کرد: دانشمندان ما نیز در دانشگاه ها همین نقش را داشتند و آثار گرانقدری از اساتید فرهیحته دانشگاهی امروز داریم که در مواقع مختلف کارهای خود را به رشته تحریر درآورده اند؛ بنابراین امروزه نیز در عرصه های مختلف علوم انسانی و اسلامی و مسائل تجربی، پزشکی، سلول های بنیادی و هسته ای، دانشمندان ما می درخشند و دیگران به حال این دانشمندان ما قبطه می‌خورند؛ دشمنان ما نیز از سر عداوت این گونه دانشمندان ما همچون استاد فخری زاده را به شهادت می رساند، زیرا تحمل این را ندارند که ببینند دانشمندی با این برجستگی می درخشد و نقش آفرینی می کند.
وی یادآور شد: دانشمندان و عالمان ما چه در سطح حوزه و چه دانشگاه نقش ارزشمندی را در حفظ میراث گرانبهای جامعه علمی و دینی داشتند؛ دنیای امروز ما در عرصه اختراعات، اکتشافات و غیره مدیون همین کارهای پژوهشی است و اگر نبود این کارها، ما در دنیا به این سطح از پیشرفت نمی رسیدیم، بنابراین پژوهشگران به چرخه تولید علم، سرعت بخشیدند.
آیت الله حسینی بوشهری گفت: خوشبختانه در سال‌های اخیر، حرکت های پژوهشی از کارهای فردی تبدیل به کارهای جمعی شده که آثار و برکات بیشتر و بهتری دارد، منتها اینکه رسالت امروز دانشگاهیان، حوزویان و مسئولان چیست؟، مطلب بسیار مهمی است که باید به آن پرداخته شود.
نائب رئیس جامعه مدرسین حوزه علمیه قم خاطرنشان کرد: نیازهای امروز ما یکی و دو تا نیست بنابراین آیا تنها باید به هفته پژوهش بسنده کنیم یا اینکه هر روز ما باید روز پژوهش باشد؟؛ چراکه ما باید با پیشرفت دنیا پیشرفت کنیم و توقف در یک جامعه آرمانی، معنا و مفهومی ندارد و کارهای پژوهشی باید دقیق، منظم در جهت کشف حقایق و دستیابی به دانش نو و حل مسائل و در نهایت تصمیم‌گیری‌های درست و اساسی باشد.
امام جمعه قم ادامه داد: در کشورهای توسعه یافته دنیا امروزه کارهای بسیار بزرگی انجام شده است، البته ما کاری به این مسئله نداریم که جهان بینی آن ها به چه شکل است و با چه انگیزه ای این کارها را انجام داده اند، آیا اینها در راستای خدمت به بشر هست یا از رهگذر این علم و دانش به منظور خیانت به بشر کاری را انجام داده اند؛ اما به طور کلی کسانی که دارای بینش توحیدی هستند، می توانند در عرصه پژوهش اقداماتی را در خدمت به بشر در مقابلِ کسانی که تنها به بُعد مادی می اندیشند و منافع شخصی آن ها ملاک پژوهش هایشان است، انجام دهند.
عدم اختصاص بودجه کافی و به موقع به پژوهش، ظلم بزرگی است
وی گفت: در این راستا نیاز داریم تا بودجه ها و امکانات ویژه ای را به این امر اختصاص دهیم که متاسفانه سهم پژوهش در بین بقیه مسائل، سهم اندکی است و همین سهم اندک هم بجا و به موقع اختصاص به پژوهش نمی یابد؛ سعی می کنند بودجه سال را هزینه کنند آن وقت اگر چیزی باقی ماند برای کار پژوهشی اختصاص می دهند که این ظلم بزرگی است.
این استاد حوزه یادآور شد: یک مشکل بزرگی که در این زمینه وجود دارد، این است که آموزش های ما در حوزه و دانشگاه، سمت و سوی پژوهش محوری ندارد که این نگاه باید تغییر یابد و ما باید آموزشی را حتی در دوره نخست تحصیلی به سمت پژوهش ببریم تا افراد با استانداردهای پژوهش از همان ابتدا آشنایی پیدا کنند و در آینده یک پژوهش استاندارد را به جامعه عرضه کنند.
وی در ادامه توصیه‌هایی در راستای بایدها و نبایدهای پژوهشی ارائه کرد و گفت: اولین توصیه این است که پژوهش باید براساس نیاز سنجی باشد یعنی ما نباید تنها دل خوش کنیم که یک کار پژوهشی انجام گرفته است، بلکه باید بدانیم که این پژوهش براساس چه نیازی در چه راستایی انجام شده است، همچنین پژوهشگران ما نباید به تقریر حرف های دیگران بسنده کنند بلکه، ابتکار، خلاقیت و نوآوری با دیدی موشکافانه و نقادانه داشته باشند تا در طراز دانشگاه ها و حوزه های ما باشد.
آیت الله حسینی بوشهری عنوان کرد: مشکلی که هم اکنون برخی پژوهشگران درگیر آن می شوند، روحیه‌ی سطحی نگری است و متاسفانه به منابع دست اول نگاه نمی شود و به منابع دست چندم بسنده می کنند؛ پیداست که در چنین پژوهشی تولید علم اتفاق نمی افتد؛ مقام معظم رهبری نیز در این راستا معتقدند که پژوهش باید با ساز و کارهای مناسب خودش انجام بگیرد تا به تولید علم منجر شود؛ اما اگر پژوهش سطحی شد و افراد تنها به نوشتن کتابهای متعدد بسنده کردند این کارها سست و بدون تاثیر در جامعه است.
وی افزود: نکته دیگر اینکه پژوهشگران ما تصور نکنند که پژوهشی را که به جامعه عرضه می کنند قابل نقد نیست بلکه باید این روحیه نقد پذیری را یک پژوهشگر داشته باشد و از طرفی به افرادی که نوآور هستند باید مجال داده شود؛ برخی ها تنها خودشان را به عنوان قاضی و داور تلقی می کنند و برای نقد دیگران ارزشی قائل نیستند؛ اگر فضای نقد و بررسی باشد آن وقت است که یک جامعه بالنده می شود.
دبیر شورای عالی حوزه های علمیه، گفت: مسئله دیگر در این زمینه، این است که از شتاب زدگی در تحقیق باید جلوگیری شود؛ چراکه عده ای با شتاب زدگی می خواهند عنوانی را تنها در جامعه کسب کنند و لازمه کار تحقیق توجه و صرف وقت است و به صرف اینکه بگویند طرف پرکار است و دارای آثار متعددی است، نشانه موفقیت یک پژوهشگر نیست.
سرقت علمی، خیانتی بزرگ در جامعه پژوهشی است
وی اظهار کرد: رعایت اخلاق حرفه ای پژوهش نیز مسئله مهمی است که باید به آن توجه شود، بنابراین کسانی که دانش و علم دیگران را سرقت می کنند و رعایت اخلاق حرفه ای را نمی کنند در واقع بزرگترین خیانت را می کنند؛ آثار دیگران را به نام خودشان به چاپ می رسانند و این فاجعه ای است که در جامعه ما امروزه هرچند اندک وجود دارد.
آیت الله حسینی بوشهری بیان کرد: شناسایی نیروها نیز مسئله دیگری است که باید نسبت به آن دقت شود، حوزویان و دانشگاهیان ما باید نیروها و استعداد ها را شناسایی کنند و مورد حمایت قرار دهند، چه بسا افراد زیادی که کتاب و آثار متعددی نوشتند اما مورد حمایت قرار نمی گیرند و یا اشخاصی دارای استعدادهای سرشاری هستند اما از این استعدادها استفاده نمی شود.
وی ایجاد فضا و بستر مناسب برای ارتقا فرهنگ پژوهش را مورد توجه قرار داد و گفت: در جامعه ما هنوز فرهنگ پژوهش نهادینه نشده است، به طوری که اگر یک دانشجو و طلبه ما سال ها درس بخواند و پژوهشی ارائه ندهند برای خود یک نقص نمی بیند، بلکه باید فرهنگ سازی به گونه ای انجام شود که فرد احساس کند همگام با آموزش، پژوهش نیز داشته باشد وگرنه تحصیلات او ناقص خواهد بود.
این استاد حوزه خاطر نشان کرد: برنامه ریزی برای آموزش های لازمِ پژوهش باید انجام شود، چراکه عده ای بدون اینکه آموزش لازم را ببینند دست به پژوهش می زنند و این پیداست که نتیجه کار چه خواهد شد و طبیعتا خواننده آن بهره لازم را از این پژوهش نمی برد؛ همچنین سالانه باید برای پژوهشگران اجلاسیه برگزار شود تا موجب دلگرمی پژوهشگران شود.
وی در پایان اظهار کرد: آموزش های ما در مجامع علمی باید پژوهش محور باشد و بر این نکته تکیه شود، حتی در روزهای آغازین علم اندوزی یک فرد؛ در نهایت اینکه وادی علم و پژوهش باید به دور از جناح بندی های سیاسی باشد که خود آفت بزرگی برای علم و دانش است، دانش باید در جهت ارتقاء و رشد فرهنگ جامعه نقش آفرین باشد و اگر پژوهش در دست اندازهای حرکت های جناحی و باندبازی های سیاسی قرار گرفت قطعا آن تاثیری که باید، نخواهد داشت.
- نویسنده :
- منبع : حوزه
