واکنش‌ها به حوادث مشهد و قم؛ پشت‌پرده چیست؟

شیوع بیماری کرونا در کل کشور و به ویژه دو شهر مذهبی قم و مشهد باعث شده است که با فرمان ستاد ملی کنترل بحران کرونا، اماکن و اجتماعات مذهبی به طور موقت تعطیل شوند. این اتفاق پس از حدود یک ماه بحث و چانه‌زنی رخ داد. مخالفت‌هایی آشکار و پنهان با تعطیلی اماکن مذهبی وجود داشت که نهایتا چاره‌ای جز این اقدام برای دولت باقی نماند و روز گذشته رسما با اعلام تولیت‌های سه گانه، حرم امام رضا (ع)، حضرت معصومه (س) و حضرت عبدالعظیم حسنی(ع)، این اماکن به طور موقت تعطیل شدند. هنوز مشخص نیست این تعطیلی تا کی ادامه خواهد داشت، ولی زمزمه‌هایی مبنی بر اینکه تا ۵ فروردین ماه طول خواهد کشید مطرح است.

امروز تولیت آستان قدس رضوی، آستان مقدسه حضرت فاطمه معصومه (س) و آستان مقدس حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) با صدور اطلاعیه مشترک، مراتب عذرخواهی خود را به پیشگاه ملت مؤمن و شریف ایران به سبب «محدودیت‌های موقت» ایجاد شده در زیارت و عدم امکان ارائه خدمات به زائران حرم‌های مطهر ابراز داشتند.

روز گذشته پس از بستن درب‌های حرم مطهر حضرت معصومه (س) تعدادی از افرادی در مقابل حرم جمع شدند و تلاش کردند وارد شوند، اما با ممانعت نیرو‌های انتظامی در حرم روبه رو شدند. آن‌ها از توضیحات ارائه شده قانع نشدند و "حیدر"، "حیدر" گویان با حمله به سمت درب حرم، بخشی از درب را شکستند. پس از آن نیرو‌های انتظامی این عده را پراکنده کرد و درب حرم را جوشکاری شد.

این اتفاق بازتاب وسیعی در شبکه‌های اجتماعی داشت و انتقادات زیادی را برانگیخت. ساعتی پس از بستن درب حرم امام رضا (ع) در مشهد نیز جمعی از منتقدان تندرو تلاش کردند وارد حرم شوند. به گیت‌ها حمله کردند و تا حدودی هم پیش رفتند، اما با برخورد نیرو‌های انتظامی از محل پراکنده شدند.

ویدئو‌های منتشر شده نشان می‌دهد شب گذشته اوضاع در اطراف حرم امام رضا "ملتهب" بوده است. معترضان می‌گفتند که دولت، وزارت بهداشت و هر کسی این تصمیم را گرفته "غلط" کرده است. این ادبیات در معترضان قم نیز وجود داشت.

حوزه علمیه پس از حادثه قم آن را محکوم کرد و در بیانیه‌ای نوشت: «بدون شک هیچ موضوعی نمی‌تواند بهانه‌ای برای هتک حرمت این حریم کبریایی باشد و هرچند که برای مومنین بسته بودن درب این بارگاه سخت و جانکاه است، ولی مجاهده مدبرانه، عمل به تکالیف عقلی و شرعی در سایه صبر مومنانه، دعا و کوشش همه‌جانبه، چون همیشه راهگشا و حلال مشکلات خواهد بود.»

حوزه علمیه این اقدام را به "افراط‌گرایی"و "به دور از عرف شریعت" خواند که "درصدد ضربه زدن به ملت و انقلاب برآمده‌اند."

پس از حوادث قم صبح امروز پلیس اعلام کرد: "دو نفر از هنجارشکنان که عصر روز گذشته در مقابل حرم حضرت معصومه تجمع کرده بودند و به ساحت مقدس حرم توهین کردند، دستگیر و پس از تشکیل پرونده به مراجع قضایی تحویل داده شدند."

یکی از سوال‌های اساسی این است که این معترضان چه کسانی بوده اند؟ انگشت اتهام به سمت برخی نیرو‌های خودسر و نادان است. اما در این بین عده‌ای هم مدعی اند که معترضان از وابستگان به انگلیس و باند صادق شیرازی هستند.

این ادعا بیشتر از سوی طیفی از اصولگرایان مطرح می‌شود. اما منتقدان این ادعا می‌گویند این طیف آدرس غلط می‌دهند.

صادق شیرازی روحانی مخالف نظام است که عقاید تندروانه از جمله تائید "قمه زنی" دارد. طرفداران شیرازی برد رسانه‌ای زیادی دارند و چند شبکه ماهواره‌ای را در انگلیس به راه انداخته اند. منتقدان این طیف می‌گویند او وابسته به انگلیس است.

آن‌ها معتقدند حوادث دیروز قم و مشهد توسط "تشییع انگلیسی" سازمان دهی شده است. اصولگرایان، لیسیدن ضریح که چندی پیش در قم و مشهد رخ داد نیز به همین طیف نسبت می‌دهند.

در همین راستا سایت رسا وابسته به حوزه علمیه نوشت: "لیدر‌های وابسته به جریان تشیع انگلیسی سردمدار این حرکت بودند که همواره با رفتار‌های افراطی خود در صدد نامعقول نشان دادن چهره شیعه هستند."

این سایت اتفاقات رخ داده در قم و مشهد را "فتنه مذهبی" خواند؛ و نوشت: «مقام معظم رهبری و مراجع معظم تقلید در پیام‌های جداگانه‌ای مراعات توصیه‌های بهداشتی را بر اساس موازین فقهی شرعا واجب دانستند.»
حجت الاسلام نصرالله پژمانفر نماینده مشهد نیز از موضعی مشابه سخن گفته و تاکید کرد معترضان قم و مشهد به دنبال زیارت نبودند بلکه "درصدد بودند که حتی در‌های حرم را آتش بزنند و وارد حرم شوند." او افزد: «سرشاخه‌های این جریانات که به سرویس‌های جاسوسی انگلیس وابسته هستند باید توسط دستگاه‌های امنیتی و اطلاعاتی شناسایی و برخورد قاطع و لازم با آن‌ها صورت پذیرد.»
با وجود اینکه عده‌ای می‌گویند این اتفاق به حامیان صادق شیرازی ربط دارد، اما ویدئویی در مشهد منتشر شده که یکی از معترضان که در کنار او چند روحانی نیز حضور دارند می‌گوید "ما نه چپ هستیم نه راست، ما نیرو‌های انقلابیم، شیعه انگلیسی نیستیم."در همین راستا برخی از اصولگرایان نیز دیدگاه مشابهی دارند. حجت الاسلام محمد رضا زائری روزنامه نگار اصولگرا در این باره نوشته است: «شیرازی؟ فرقه؟ انگلیس؟ بفرمایید اولین روحانی محترم و فرزانه‌ای که تشریف بردند حرم و ضریح را بوسیدند و عکسش پخش شد کی بود؟ مسأله را به یک جریان تقلیل دادن هم سادگی است و هم پرسش ایجاد می‌کند و تالی فاسد دارد؛ واقعا یک جریان انگلیسی این قدر گسترده و قوی است؟»

اما در فضای رسانه‌ای واکنش‌های دیگری نیز وجود دارد که قابل تامل است. عباس عبدی تحلیلگر مسائل سیاسی در توئیتر خود اتفاقات رخ داده در قم را نشانه‌ای برای آن دانست که بحران کرونا به این راحتی حل نمی‌شود. او نوشت: «از همان سه هفته پیش مطرح شد که قصد قرنطینه کردن قم وجود داشته، ولی با مخالفت‌های انجام شده کار به اینجا کشیده است که می‌بینیم. هیچوقت این خبر را نه رد کردم و نه تایید. ولی اکنون که عده‌ای به خود جرات می‌دهند که در حرم را شکسته و حیدر گویان حرم را فتح کنند یقین دارم که نه فقط دولت بلکه حکومت هم در قم کاره‌ای نیست. با این وضعیت حل مناسب بحران کرونا یک آرزوی ناشدنی است.»محمد مهاجری روزنامه نگار و فعال رسانه‌ای اصولگرا هم از مواضع و رویکرد آیت الله سعید و آیت الله علم الهدی در قم و مشهد انتقاد کرد و خطاب به امامان جمعه قم و مشهد نوشت: «آنچه دیشب در اطراف این دو حرم اتفاق افتاد و عده‌ای باغیرت! حرمت حرم را هم رعایت نکردند بی تاثیر از برخی سخنرانی‌ها و اظهارنظر‌های قبلی شما دو بزرگوار نیست. قصد و حوصله تکرار آن‌ها را ندارم. بروید در آرشیو مصاحبه‌ها و سخنرانی‌های آتشین تان بگردید. خواهید دید الان که توفان درو می‌کنیم حاصل کدام زرع و کشت شماست.»
عبدالله گنجی روزنامه نگار و مدیر مسئور روزنامه جوان وابسته به سپاه پاسداران نیز اتفاقات رخ داده در قم و مشهد را نوعی "تحجر" دانسته و در توئیتی نوشت: "شخصیت بزرگی از خیابان عبور می‌کرد. یک نفر خیلی فشار و اصرار داشت دست این شخصیت را ببوسد. محافظ آن شخصیت گفت: ول کن بابا دستش را شکستی. طرف پاسخ داد جهنم بشکند بگذار ببوسمش. حالا حکایت شکستن درب حرم به بهانه ارادت است."
علی مطهری نماینده تهران هم موضعی مشابه دارد او معتقد است: «افراد جامد فکری که در اعتراض به بسته‌شدن درب حرم حضرت معصومه به آنجا هجوم بردند و درب را شکستند باید بازداشت و مجازات شوند، هم به خاطر کمک به شیوع ویروس کرونا و هم به دلیل ایجاد وهن برای اسلام و شیعه. آن‌ها یاد خوارج را زنده کردند.»