جامعه نیازمند «جامعیت» و «مدیریت» حضرت فاطمه(س) است/ سردار سلیمانی به تکلیف عمل کرد

علی الله اکبری در سایت «سخن تاریخ» مصاحبه‌ای با حجت الاسلام والمسلمین دکتر ناصر رفیعی در رابطه با ابعاد زندگی حضرت فاطمه زهرا(س) انجام داده که بدین شرح است:

با سلام و تسلیت ایام شهادت حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها و فاطمیه، و با تشکر از فرصتی که در اختیار ما گذاشتید، لطفا بفرمایید برای شناخت و معرفی حضرت زهرا سلام الله علیها چه راهها و مسیرهایی برای افراد جامعه وجود دارد؟

فرا رسیدن ایام فاطمیه اول را تسلیت عرض می کنم. همانطور که می دانید سالروز شهادت حضرت زهرا (سلام الله علیها) متاسفانه در تاریخ دقیق مشخص نیست و نقل های مختلفی از 40 روز تا شش ماه نقل شده و مشهورش روایت 75 و 95 روز است که باز روایت دوم را بیشتر اهمیت می دهند به واسطه پاره ای از نقل ها که داریم.

نکته اولی که درباره شخصیت حضرت زهرا (سلام الله علیها) نقل می کنم شاید ما در معرفی ایشان در تاریخ اسلام بتوانیم از پنج منبع و محور بهره بگیریم.

1-محور و منبع اول قرآن است، استحضار دارید از گذشته کتاب هایی نوشته شده به نام «فاطمه الزهرا فی القرآن» که معمولا به «فاطمه الزهرا در قرآن» ترجمه شده و تا جایی که من یادم هست نویسنده ای 135 آیه را بحث کرده است. البته این آیاتی که در قرآن کریم به حضرت زهرا (سلام الله علیها) نسبت داده شده همه اش سبب نزول نیست.

بعضی ها مثل آیه مباهله هست، مثل سوره هل آتی و آیه شریفه تطهیر، در اینها ایشان و خانواده اش دخیل هستند اما بخش عمده ای از آیات توسعه مفهومی است؛ یعنی آیه فراگیر است و گفته اند بالاترین مصداقش این خانواده یا حضرت زهرا (سلام الله علیها) است و برخی از اینها مربوط به بطن قرآن است که طبعا ادامه این بحث یک مصاحبه قرآنی می طلبد و ما الان اینجا از لحاظ تاریخی وارد بحث می شویم.

مرحوم آیت الله العظمی فاضل لنکرانی(ره) کتابی دارند به نام «چهره درخشان اهل بیت در آیه تطهیر» این کتاب را ایشان با مرحوم آقای اشراقی (داماد امام خمینی)ره)) با هم نوشتند . من یک وقتی خدمت آقای فاضل بودم و ایشان فرمودند من از قدیم که قرآن را می خواندم وقتی می رسیدم به آیه تطهیر همیشه این شبهه در ذهنم بود که چرا این آیه در بین آیات مربوط به زنان پیامبر (صلی الله علیه و آله) است و من از این قصه ناراحت بودم.

تصمیم گرفتیم با آقای اشراقی کتابی بنویسیم و این را توضیح بدهیم. ایشان می فرمود هر چقدر که من فکر می کردم نمی توانستم از آن شبهه آنطوری که دلم می خواهد بیرون بیایم، رفتم حرم حضرت معصومه (سلام الله علیها) و گفتم عمه جان شما کمک کنید، من وضع مالی ام هم خوب نیست اما نیامدم پول بخواهم یا ماشین بخواهم و....

آمدم منزل و مشغول نوشتن شدم گویا برایم دریچه ای باز شد، خود ایشان می گفت شاید با 50 سال تحقیق من به این فهم نمی رسیدم ولی با عنایت حضرت معصومه (سلام الله علیها) مساله برایم حل شد که اتفاقا جای آیه تطهیر همین جا است‌. خداوند وقتی دارد به همسران پیامبر (صلی الله علیه و آله) تذکر می دهد که در خانه بنشینید و این کار را انجام دهید و آن کار را انجام ندهید یک مرتبه به صورت پرانتز می خواهد مطرح کند که نه این خانواده (امیرالمومنین، حضرت زهرا، امام حسن و امام حسین (علیهم السلام) ) بری و معصوم هستند.

انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا، اراده تکوینی خداوند است، می دانید آیه تطهیر آیه کامل نیست بلکه بخشی از یک آیه است که در سوره احزاب آمده است.

2- بخش دوم در معرفی حضرت زهرا (سلام الله علیها) سخنان پدرش است که اینها در منابع اهل سنت هم فراوان آمده مثل فرائد السمطین جوینی، ینابیع الموده قندوزی، آلوسی و دیگران فراوان آورده اند که بعضی از اینها به حد تواتر رسیده مثل «فاطمه بضعة منی» که نقل های زیادی پیرامونش رسیده است.
بضعه تعبیر است روح و مضغة منی و شجنة منی و اینها تعابیری است که در منابع روایی آمده و آن جمله مهمی که «من آذاها فقد آذانی » که منابع اهل سنت هم نقل کرده اند.

3- منبع سوم سخنان ائمه معصومین (علیهم السلام) است. من یک گردآوری کردم تقریبا همه ائمه (علیهم السلام) درباره حضرت زهرا (سلام الله علیها) سخن دارند و این نکته قابل تاملی است. در روایت دارد که امام باقر (علیه السلام) یجی فی کل یوم مع الزوال الی المسجد؛ هر روز می آمد در مسجد النبی برای اقامه نماز و یرجع الی بیت فاطمه هر روز می آمد درب خانه حضرت زهرا (سلام الله علیها) و یخلع نعله کفشش را از پا در می آورد و یقوم و یصلی آنجا نماز می خواند.

این روایات متعدد است از ائمه معصومین (علیهم السلام) و یادم هست یک زمانی در میلاد حضرت زهرا (سلام الله علیها) حضرت امام (ره) فرمودند: چیزی که در زندگی آن بزرگوار عجیب است اینکه جبرئیل در تمام این سه ماه بعد از پیامبر (صلی الله علیه و آله) رفت و آمد ش را به خانه حضرت زهرا (سلام الله علیها) قطع نکرد و در نقل ها دارد که به سه جهت می آمد نزد ایشان: 1- تسلیت رحلت پدرشان 2- خبر جایگاه پدرشان در برزخ 3- اخباری که درباره ائمه (علیهم السلام) در آینده هست.

4- سخنان دانشمندانی که درباره ایشان سخن گفته اند، خصوصا غیر شیعه و غیر اهل سنت. من به چند تا از آنها اشاره می کنم سلیمان کتّانی کتابی دارد که ترجمه شده به نام «زهی در نیام» من سال گذشته که خدمت مقام معظم رهبری بودم ایشان خیلی از این کتاب تعریف کردند.

فرمود این آدم ادیب است و خوب نوشته، این کتاب را ببینید. «وتر فی غمد»».

کتاب دیگر احمد تیسیر سوری که از دانشمندان اهل سنت است «الزهرا غدوة و مثل» فاطمه الگو است. کتاب دیگر را دکتر محمد عبده یمانی نوشته که اهل عربستان است «انها فاطمه الزهرا». ایشان یک زمانی وزیر نفت عربستان بود و 1431 ق فوت کرد..
احمد خلیل جمعه که اصولا حوزه مطالعاتی اش حوزه زنان است و زنانی که به اشکال مختلف در تاریخ آمده اند که یکی از آنها نساء اهل البیت است که آنجا به حضرت زهرا (سلام الله علیها) می پردازد و من فقط یک جمله اش را بگویم که می گوید: فاطمه آیینه تمام قد پدرش بود؛ انها کانت لسجایا ابیها مرات.

5- رفتار و زندگانی حضرت زهرا (سلام الله علیها) که گویای جایگاه ایشان است.

در خصوص رفتار اجتماعی و سیره آن حضرت پس از رحلت پیامبر(صلی الله علیه و آله) چه تحلیلی دارید؟

یکی از نکات مهم در طول تاریخ بشر به ویژه تاریخ دینی و تاریخ انبیاء، رسالت اجتماعی زنان در تاریخ است که اینها نقشی که به عنوان یک زن در اجتماعی که داشتند و مهم است بخاطر هجمه ای که الان به زن در اسلام صورت می گیرد و من نمونه هایی را عرض می کنم.

یکی از آن نمونه ها حضرت آسیه است. این زن درست است که در دربار فرعون است اما قرآن او را برای همه مومنان به عنوان الگو معرفی کند در سوره تحریم.

یکی از انها بلقیس است، زنی که معلوم است ریاست و مسئولیت داشته و در سوره نحل آیه 32که به او می گفتند و الامر الیکِ یعنی هر چی تو بگی و این برای خودش تشکیلاتی داست یا ایها الملاء افتونی، مشاوره می گرفت اما خودش تصمیم گیر بود.

همچنین دختر شعیب، صفورا که کاملا در سرنوشت حضرت موسی تاثیر گذار است. جناب هاجر که در سرنوشت حضرت ابراهیم کاملا موثر است.که با یک بچه حاضر می شود بیاید در مکه لیقیموا الصلاة بهر حال می اید... تا تاریخ اسلام که حضرت خدیجه (سلام الله علیها) است و بعد زنان دیگری که الان نمی خواهم اسم ببرم که شاید دانش نامه زنان مسلمان این رسالت را انجام دهد و کتاب ریاحین الشریعه آقای محلاتی بخشی از تاریخ این زنان را منعکس کرده است.

در سوره توبه آیه 71 می گوید المومنون و المومنات بعضهم اولیاء بعض. خدا رحمت کند صاحب تفسیر من وحی القرآن مرحوم علامه فضل الله که می گوید هذا یدل علی شرعیة العمل السیاسی و الجهادی للمراه و آن آیه شریفه سوره نحل آیه 97«من عمل صالحا من ذکر او انثی» هر که عمل صالح انجام دهد.

یک مصداق نقش اجتماعی در زن بحث دفاع است. دفاع اگر لازم باشد زن و مرد ندارد و قرآن در دو جا سوره حج آیه 40 و بقره آیه 251 خداوند متعال می فرماید: «وَلَوْلَا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَهُدِّمَتْ صَوَامِعُ وَبِيَعٌ وَصَلَوَاتٌ وَمَسَاجِدُ يُذْكَرُ فِيهَا اسْمُ اللَّهِ كَثِيرًا » اگر دفاع نباشد اساس یاد خدا از بین می رود.

با این مقدمه پیامبر گرامی(صلی الله علیه و آله) یک طرحی را از سوی خدا به نام ولایت و امامت امیرالمومنین (علیه السلام) و فرزندانش دنبال می کرد. کتابهای هم در این موضوع نوشته شده مثل: الغدیر، عبقات الانوار، احقاق الحق

این تفکر ولایت و امامت بعد از پیامبر (صلی الله علیه و آله) از یوم الانذار مطرح شد یعنی سه سال بعد از بعثت فرمودند ایشان جانشین من است و در مواضع مختلفی بر آن تاکید کردند و در غدیر رسمی اش کردند و در جاهای دیگر هم فرمودند.

حالا پیامبر (صلی الله علیه و آله) از دنیا رفتند و یک اکثریتی در جامعه رفتند به سمت تفکر دیگری و آن اینکه پیامبر (صلی الله علیه و آله) جانشینی تعیین نکرده و ما باید جای ایشان کسی را تعیین کنیم. جالب است کسانی که این تفکر را دنبال می کنند می دانند این شخص جانشین و خلیفه پیامبر است و کارهای ایشان را باید ادامه دهد یعنی شخصیتی باید باشد که جایگاهش جایگاه نبوی باشد.

با این فرض جمع شدند و این تفکر را ایجاد کردند. معترضینی وجود دارد بالاخره سلمان، مقداد و اباذر وجود دارند، عمار هست، اجمالا ابن عباس هست البته کوچک و نوجوان است، عباس عموی پیامبر (صلی الله علیه و آله) هست ولی توقع مردم این است که می گویند کسی که در بیت هست به بیت آشناتر است. اهل البیت ادری بما فی البیت.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) یک فردی از خودش بجا گذاشته به نام فاطمه و این دختر تمام عمرش با پیغمبر (صلی الله علیه و آله) بوده و خوب می داند دیدگاه ایشان در جای جای مواضع تاریخ چیست. یعنی شما می توانی از حضرت زهرا (سلام الله علیها) سوال کنی پیامبر (صلی الله علیه و آله) فلان جا چی فرمود و فلان جا چه کرد.

از همسران پیامبر سوال می کردند درباره پیامبر بگو و او زندگی شخصی ایشان را توصیف می کردند اما دیدگاه پیامبر (صلی الله علیه و آله) درباره ولایت را دو نفر خوب می دانند: یکی امیرالمومنین (علیه السلام) که همه جا با ایشان بوده و یکی هم حضرت زهرا (سلام الله علیها).

حضرت علی (علیه السلام) که خودش در این قصه ذینفع است چون می گویم امامت برای اوست اما اگر حضرت زهرا (سلام الله علیها) سکوت می کرد. و دفاع نمی کرد اساس تشیع و ولایت امیرالمومنین (علیه السلام) دچار مشکل می شد. می گفتند اگر خبری بود ایشان باید می گفت.
وقتی این احساس را کرد تمام فرصت سه ماهه را گذاشت روی همین، مگر آنجایی که به بستر افتاد. زنان مهاجر و انصار امدند گفت علی، مسجد رفت گفت علی، گریه کرد گفت علی و از همه ابعاد و ابزارها در راه دفاع کمک گرفت.

ابزار دفاع گاهی گریه است، گاهی شعر است، گاهی سخنرانی است، گاهی تحریم است، گاهی قهر است. شما ببینید در قالب گریه در احد می آید و بقیع می رود، در قالب قهر وقتی دیدنش می آیند صورت بر می گرداند و در قالب تحریم می فرماید در تشییع من حاضر نشوند و بر من نماز نخوانند و قبر مخفی شود و در قالب خطبه در مسجد و جای دیگر سخنرانی می کند و احتجاج می کند... تا منجر به شهادت ایشان می شود و می شود مهر تاییدی بر این فرمایشات و من ندیدم جایی، امام رضا علیه السلام) می فرماید: کانت لنا ام صالحه ماتت در حالی که از جریان سقیفه ناراضی بود و ما ندیدیم جایی این رضایت اعلام شده باشد.

این مهم ترین رسالت اجتماعی حضرت زهرا (سلام الله علیها) است که تا پایان ایستاد در دفاع از امیرالمومنین (علیه السلام) و همین هم برای ما کافی است. اینکه بعد چه اتفاقاتی پیش آمده و حضرت امیر (علیه السلام) بنا به شرایطی سکوت کردند و با آن جریان کنار آمدند با آن کار نداریم و الان بحث ما حضرت زهرا (سلام الله علیها) است.

ایشان در تمام این 95 یا 75روز یک حرف داشتند «ما الذی نقموا من ابی الحسن چرا از علی بریدید؟ این شعار کلیدی ایشان بود.

کدام جنبه از شخصیت حضرت زهرا (سلام الله علیها) برای امروز جامعه ما می تواند جنبه الگویی بیشتری داشته باشد؟

من دو نکته را عرض می کنم. 1- اولا جامعیت شخصیت ایشان، هیچ چیزی را فدای هیچ چیزی نکرد. یعنی آنجایی که باید دختر باشد، دختر است و آنجایی که باید مادر باشد مادر است و آنجایی که باید همسر باشد، همسر است و جایی که باید مدافع باشد، مدافع است و جایی که باید در محراب مشغول عبادت باشد، عابده است و آنجایی که باید تحمل کند صابره است، آنجایی که باید درس و تفسیر بگوید و سوال مردم را جواب دهد عالمه است.

این خیلی مهم است ما امروزه در زندگیمان غالبا تک بعدی عمل می کنیم اما ایشان جامع ابعاد بود و در همه زمینه ها هیچ چیزی را فدای چیز دیگری نکرد.

2- مسأله مدیریت حضرت زهرا (سلام الله علیها) است. ایشان ده سالی که در مدینه بودند دوران بحران بود، جنگ در این مدت بود، عقد و ازدواج بود، چهارتا بچه کوچک در این ده سال بود، منافقین در این ده سال در مدینه فعال بودند همچنین امیرالمومنین (علیه السلام) به عنوان همسر غالبا در جنگ بود. در این ده سال مدیریت بحران حضرت زهرا (سلام الله علیها) مهم ترین پیام برای جامعه ما در مدیریت بحران کرونا و تحریم و... است.

ایشان فقر، بچه ها و دفاع را مدیریت کرد، احد می آید کنار جنازه حمزه تسلیت می گوید و امیرالمومنین (علیه السلام) را با فرق شکافته و هفتاد زخم وقتی از احد برمی گردد مداوا می کند در عین حال تربیت بچه اش را دارد و به مسجد می فرستد، در عین حال برای بچه شعر می خواند و می آید یا ابتا و فدای پدر می شود و در عین حال الجار ثم الدار است و احتجاج می کند و خطبه می خواند. این جامعیت و مدیریت دو شاخصه ای هستند که ما امروز به آنها در جامعه نیاز داریم.

زنان جامعه ما و بلکه زنان جوامع اسلامی از کدام جنبه شخصیتی حضرت زهرا (سلام الله علیها) می توانند بیشتر الگو بگیرند؟

جنبه کامل و جامعیت حضرت زهرا (سلام الله علیها). ما وقتی می گوییم الگو گرفتن هیچ وقت شرایط فیزیکی حضرت زهرا (سلام الله علیها) را نمی گوییم، آن اصول حاکم بر زندگی ایشان که حالا چرا محدود به زنان کنیم، بلکه برای همه می گوییم، شهید سلیمانی یکی از فرزندان حضرت زهرا بود که از ایشان الگو گرفت مگر در خانه اش آرام خوابید بلکه رفت برای اینکه از دین دفاع کند و در این راه جانش را داد.

بانوان جامعه ما این را دقت داشته باشند که زهرای مرضیه (سلام الله علیها) را الگو قرار دهند در بخش های مختلف به ویژه در مدیریت خانه که جایی پیدا نمی کنید که گله و شکوه ای کرده باشد. شعار ایشان این است «الحمدلله علی آلائه؛ خدا را بر نعمت هایش شکر می کنم» هیچوقت این شکوه و گله را نمی بینید و آن دعاها و عباداتی که ایشان دارد.

یک جوان به این زودی پایش ورم نمی کند اما ایشان آنقدر به عبادت ایستاده که پاهایش ورم می کند. حسن بصری می گوید: «فاطمه من اعبد الناس؛ عابدترین زنان زمان خودش است.

در ایام اولین سالگرد شهادت سردار شهید حاج قاسم سلیمانی هستیم، ایشان نیز علاقه شدیدی به حضرت زهرا(سلام الله علیها) داشتند، اگر بخواهید شهید حاج قاسم سلیمانی را در یک جمله توصیف کنید چه می گویید؟

حاج قاسم عمل به تکلیف کرد و فوق العاده علاقمند به اهل بیت (علیهم السلام) بود مخصوصا فاطمه زهرا (سلام الله علیها) و تنها روضه ای هم که داشت روضه فاطمیه بود که منم پارسال رفتم کرمان و سخنرانی داشتم.

آخرین ملاقاتی که با ایشان کردم و اتفاقا با ایشان صحبت کردم شام غریبان امام حسین (علیه السلام) در بیت رهبری بود که ایشان آمدند و محبت کردند و مرا صدا کردند فلانی این روضه ما در کرمان هیچ سالی نیامدید و من دوست دارم یک سالش شما بیایید و من گفتم خیلی شرمنده ام و امسال می آیم و رفتم اما ایشان خودش نبود.

این جمله را ایشان خودش به من گفت و بعدا کسانی هم که در کرمان بودند به من گفتند، این که من خودم به شما مستقیم نمی گویم نمی خواهم شما در محذور واقع بشوید، بگویید چون فلانی گفته می آیم، دلم می خواهد بخاطر حضرت زهرا (سلام الله علیها) بیایید و نه بخاطر شخص من.

خیلی برای من عجیب بود یک شب ایشان در مراسم روضه بیت رهبری بود و افرادی که در دولت های مختلف سمت داشتند و افراد مختلف می آمدند، اما برای من عجیب بود همه با ایشان احوال پرسی می کردند و ایشان را دوست داشتند. یک آقایی آنجا بود از شخصیت های کشور و سید بزرگواری، گفتم که نگاه کن این آدم انگار مورد احترام همه است، اینها یک سری اصولگرا و یک سری اصلاح طلب هستند، اون آقا به من گفت که جالب است که همه اینها می دانند خط قرمز ایشان رهبری است.

خیلی برای من جالب بود که ایشان فراجناحی بود و یک وقتی شنیدم این تعبیر را که گفته بود من بدانم کسی به درد کشور و اسلام می خورد ولو سی درصد، من احترامش می کنم و لذا مهم ترین شاخصه شهید سلیمانی همین نکته بود.

یادم است ایشان پدرش که فوت کرده بود در مصلی تهران مجلس ختم سنگینی بود و رئیس جمهور و روسای سه قوه و وزرا، یک آقایی به من زنگ زد که آقا شما بیایید برای سخنرانی و او هم گفت سردار گفته اگر من زنگ بزنم ممکنه فلانی در محذور قرار گیرد، شما بگو که اگر گفت نه خب نه و من باید اینکه نذر شرعی دارم که ختم منبر نروم آن جلسه را رفتم.

این حریت و دفاع ایشان از دین و اسلام شاخص بود، لذا در تشیع جنازه ایشان کسانی را دیدید که بطور طبیعی در جاهای دیگر نمی دیدید.