امام حسن(ع)؛ مظهر جود و سخاوت/ صلحی که زمینه‌ساز قیام عاشورا شد

حسن جان! غریب شهر مصطفی، به کدام حادثه رجوع کنم که از مرثیه مظلومی تو، آشفته و پریشان نباشد؟ چه بگویم از غم‌های بسیار توای پیشوای غریب؟

اکنون نغمه‌های بی کسی، از یک یک ستون‌های مسجد النبی(ص) طنین انداز شده است؛ لح و جنگ در مرام آفتاب، جز برای اعتلای رسم خورشید، معنای دیگری ندارد.

می‌شود این همه غربت را تنها در یک کلمه تصویر کرد، امام مظلوم و غریب ما، امام حسن مجتبی(ع)؛‌ سیاه پوش بیست و هشتمین روز صفر، شانه به شانه آسمان ابری مدینه در سوگ عزایت می‌گریم.

امام حسن(ع) در شب نیمه ماه رمضان سال سوم هجرت در مدینه تولد یافت؛ لقب‌های ایشان سبط، سید، زکی، مجتبی است که از همه معروف‌تر «مجتبی» می‌باشد.

امام حسن(ع) پس از شهادت پدر بزرگوار خود به امر خدا و طبق وصیت آن حضرت، به امامت رسیدند و نزدیک به شش ماه به اداره امور مسلمین پرداخت.

مهم‌ترین حادثه در زندگی امام حسن(ع) جریان صلح معاویه با آن حضرت است زیرا امام صلحشان را حجتی بر آیندگان می‌دانند؛ یعنی بر اساس عملکرد حضرت، وظیفه انسان نیز در شرایط مشابه با آن زمان، صلح و مصالحه است.

تلاش موفق امام حسن(ع) برای به کرسی نشاندن اهداف صلح باعث شد که معاویه طرح قتل حضرت را پیگیری کند تا بتواند به خواسته دیرین خود یعنی تبدیل خلافت اسلامی به سلطنت موروثی، جامه عمل بپوشاند، به این ترتیب سمی مهلک تهیه کرد و توسط همسر آن حضرت به هدف خود رسید.

درباره صلح امام حسن(ع) و علت آن مباحث مختلفی مطرح است و برخی هستند که در طول تاریخ به صلح امام حسن(ع) معترض بوده و از آن انتقاد می‌کنند گرچه امام حسن(ع) بار‌ها سستی ایمان همراهان را از علت اصلی صلح خود با معاویه بیان می‌کنند به نحوی که امام حسن (ع) در پاسخ به فردی که به صلح ایشان به معاویه معترض بود، فرمودند: «من به این علت حکومت و زمامدارى را به معاویه واگذار کردم که اعوان و یارانى براى جنگ با وى نداشتم. اگر یارانى داشتم شبانه روز با او مى‌ جنگیدم تا کار یکسره شود. من کوفیان را خوب مى‌شناسم و بار‌ها آنها را امتحان کرده‌ام. آنها مردمان فاسدى هستند که اصلاح نخواهند شد، نه وفا دارند، نه به تعهدات و پیمان هاى خود پایبندند و نه دو نفر با هم موافقند. بر حسب ظاهر به ما اظهار اطاعت و علاقه مى‏‌کنند، ولى عملاً با دشمنان ما همراهند».

از سخت‌ترین دوران زندگانی بابرکت امام مجتبی(ع)، دوران پس از صلح با معاویه بود. ایشان سختی این سال‌های ستم را با بردباری وصف ناشدنی‌اش سپری می‌کردند. در این سال‌ها، ایشان از غریبه و آشنا سخنان زشت و گزنده می‌شنیدند و زخم بی‌وفایی می‌خوردند. بسیاری از دوستان به ایشان پشت کرده بودند. روزگار، برایشان به سختی می‌گذشت.

امام حسن مجتبی(ع) نسبت به دردمندان و تیره‌بختان جامعه بسیار دلسوز بودند و با خرابه‌نشینان دردمند و اقشار مستضعف و کم‌درآمد همراه و هم‌نشین می‌شدند و درد دل آن‌ها را با جان و دل می‌شنیدند و به آن ترتیب اثر می‌دادند و در این حرکت انسان دوستانه جز خداوند را مد نظر نداشتند. هیچ فقیر و مسکینی از در خانه حضرت ناامید برنگشت و حتّی خود ایشان به سراغ فقرا می‌رفتند و آن‌ها را به منزل دعوت می‌کردند و به آن‌ها غذا و لباس می‌دادند.

اگر بخواهیم صلح امام حسن(ع) را با نگاه تیزبین‌تری ببینیم باید بگوییم که صلح ایشان بود که سبب قیام عاشورا شد.

امام حسن(ع) مظلومیت را تحمل کردند و زخم زبان‌ها را شنیدند اما روشن کردند که شروطی که معاویه نوشتند تنها بر مبنای منفعت طلبی و سودخواهی کفار و مشرکان بوده است در حالی که مؤمنان به دنبال حق‌طلبی و خدامحوری هستند بنابراین صلح پذیری امام حسن(ع) در شناخت چهره واقعی معاویه بسیار تأثیرگذار بود.

در زندگی امام حسن مجتبی(ع) پس از صلح تحمیلی مشکلات بسیاری به وجود آمد اما به ارائه سبک زندگی الگویی که یک مؤمن باید داشته باشد که امروز از آن به سبک زندگی اسلامی تعبیر می‌شود با کار و تلاش پرداختند.