فضای مجازی در حال شکل‌گیری دنیای مجاز حقیقی است

دکتر سیدابوالحسن فیروزآبادی در دهمین نشست از سلسله نشست های آینده پژوهی فرهنگی که با موضوع« فضای مجازی؛ فرصت ها و چالش» در دانشگاه طلوع مهر قم برگزار شد،  با تاکید بر آینده‌پژوهی فرهنگی در فضای مجازی و شناسایی و احصا فرصت ها و چالش ها در این زمینه افزود: در این زمینه سوالی که در ابتدای امر مطرح می شود این است که آیا ما در انتخاب فضای مجازی مختاریم یا اجبار است؟ و بنده معتقدم ما مجبوریم و انتخاب آن در اختیار ما نیست و بشر در ادامه توسعه خویش به بستر فضای مجازی رسیده است.
وی خاطر نشان کرد: در بحث فضای مجازی ما با تکنولوژی های جدید مواجه هستیم و ده‌ها تکنولوژی در این حوزه همگرا شده است که تقریبا آینده تکنولوژی ها در بستر فضای مجازی است. این انتخاب منجر شده تا این تکنولوژی ها تغییرات زیادی در حوزه های مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی دنیا ایجاد کرده است و برآیند توسعه فضای مجازی، جهانی شدن است.
وی ادامه داد: جهانی شدن مسائل و اقتضائات خود را دارد که یکی از این مسائل این است که فضای مجازی مبتنی بر تکنولوژی‌هایی است که امریکایی ها بر آن حکمرانی دارند. در این حوزه مرز خاصی وجود ندارد. تلاش هم می شود که مرزی وجود نداشته باشد.
فیروزآبادی بیان داشت: امریکایی ها تاکید دارند که مرزی وجود نداشته باشد و مبتنی بر آزادی بدون پیش شرط باشد. آنها فضایی را که شامل تکنولوژی های مختلف است را ایجاد کرده اند که از آن تعبیر به اینترنت می شود.
وی تصریح کرد: محدودیت های زمانی و مکانی در این فضا برداشته شده است و هرچه در این فضا تولید می شود ابدی است و قابل پاک شدن نیست و بحث فناپذیری در فضای مجازی تا حدودی دچار خدشه می شود و مهم‌ترین مساله در بحث فضای مجازی این است که کاربران می توانند محتواهایی تولید کنند که دسترسی جهانی داشته باشد.
وی اظهار داشت: این نیز بحث فرهنگی گسترده ای دارد که بازیگران فرهنگی که در گذشته و پیش از صنعت چاپ و در میان نخبگان به دربار پادشاهان و مجامع دینی و عمومی محدود می شد و با آمدن صنعت چاپ این اطلاع رسانی ها گسترده شد و با ظهور دنیای مدرنیته حکومت‌ها از طریق رسانه های مکتوب و کتاب ها با مردم صحبت می کردند ولی الان ما مواجهیم با محتوایی که توسط همه ابنای بشر تولید می شود و این امر یک تحول عظیم فرهنگی را ایجاد می کند و همه اینها مسائل جدید است که هم می تواند فرصت باشد و هم تهدید.
به گفته وی پیش از پرداختن به فرصت یا تهدید بودن فضای مجازی و محتواهای تولید شده باید بگوییم که ما با انبساط و گستردگی فضای فیزیکی مواجهیم که این انبساط و گستردگی قرار است تا بی نهایت ادامه پیدا کند.
این مقام مسئول در ادامه سخنان خود گفت: در حوزه اقتصادی شاید یکی از انگیزه هایی که امریکا خواست تا تکنولوژی اینترنت در جهان ترویج پیدا کند و بر اساس آن فضای مجازی را در دنیا توسعه دادند پیش از سیاسی بودن هدف، یک هدف اقتصادی داشتند و آن بزرگ کردن بازارهای اقتصادی جهان بود و به همین دلیل هم سبقه حمکرانی دنیا سبقه اقتصادی است.
فیروزآبادی بیان کرد: اگر پیش از ایجاد فضای مجازی نخبگان سیاسی بر دنیا حکومت می کردند اکنون مواجه با فضایی هستیم که سبقه اقتصادی داشته ولی بدنه آن به‌شدت اجتماعی است. بنابراین ما با پدیده‌ای اقتصادی - اجتماعی مواجه هستیم و با چنین دیدگاهی می توان حسب مورد دیدگاه ها و چالش ها را بررسی کرد.
وی اضافه کرد: در حوزه اقتصادی تئوری هایی که برای حکمرانی مطرح می شود مربوط به حوزه فضای مجازی است و شرکت های فضای مجازی بیشترین نقش را در اقتصاد دنیا دارند.
وی با اشاره به اینکه روح اقتصادی در حکمرانی و حاکمیت کشورها نیز اعمال نفوذ می کند افزود:  اگر قبلا نماینده ملت ها دولت ها بودند که در سازمان های بین المللی گرد هم جمع می شدند و توافقاتی را انجام می دادند الان نهادهای بین المللی به این سمت حرکت می کند که شرکت های بزرگ رسمیت بیشتری دارند و اکنون رسمیت برخی شرکت ها بیش از برخی دولت‌ها است؛ به نحوی که این شرکت ها هیچ مسئولیتی که در اختیار دولت‌ها باشند را نمی پذیرند. این شرکت های اقتصادی به دنبال بزرگ‌سازی اقتصاد هستند و حوزه اجتماعی را هدف قرار داده اند.
وی تصریح کرد: دوره اطلاع رسانی، عصر شبکه های اجتماعی که در آن ده ها اپلیکیشن با ده ها کاربرد مطرح می شود و رسانه ها که رسانه نیز دیگر رسانه های فاخر مبتنی بر نظرات دولت ها و احزاب مختلف نیست و افراد مختلف می توانند محتوا تولید کرده و به دست جهانیان برساند؛ بدون آنکه دولت‌ها نقشی در آن داشته باشند.
وی یادآور شد: پس از ایجاد شبکه های مجازی شاهد شکل گیری نظام آموزش مجازی هستیم و در این راستا نظام های پولی و مالی دولت‌ها، قراردادهای هوشمند نیز تغییر کرده و متحول شده است که حتی نیروی کار نیز در فضای مجازی است.
دبیر شورای عالی فضای مجازی در ادامه سخنان خود افزود: با ایجاد پدیده متاورس بحث مجاز حقیقی در حال شکل‌گیری است که مجازی در حال تحقق است که حقیقت است و الان پول های حقیقی وجود دارد و بر اساس روابطی که حتی در فضای مجازی است پول‌های حقیقی مبادله می شود ولی اکنون پول‌ها، زندگی و کسب و کارها و شهرهای مجازی در حال ایجاد است که از آن فضا وارد زندگی حقیقی می شود.
فیروزآبادی اضافه کرد: سرعت این تکنولوژی ها به‌قدری بالا است که چنین آینده ای را نمی توان خیلی دوردست تصور کرد؛ چنانچه گوشی‌های هوشمند و شبکه های مجازی عمر ده ساله دارند.
وی بیان داشت: این تحول سریع مبتنی بر نوآوری نوع استارت آپ ها و نوع محصولات فرهنگی تاثیر گذاشته است و در دوره مدرنیته محصولات فرهنگی مانند روزنامه که از آن با عنوان کالای فرهنگی یاد می شد همچون تولیدات اجتماعی مبتنی بر تولید انبوه بود.
وی خاطر نشان کرد: در فضای مجازی روابط انسان با اشیا هوشمندسازی شده و با تکنولوژی روز سعی در تسهیل ارتباط انسان ها با هم و انسان با اشیا شده است اما در جامعه ما که جامعه‌ای سنتی و پایبند به برخی گزاره های تعریف شده خویش است نمی توان نسبت به همه گزاره های وارداتی بی‌تفاوت باشیم و منفعل عمل کنیم و این باعث ایجاد تعارض می شود.
به گفته وی فضای مجازی به شدت اجتماعی است و کلیه پلتفرم ها در حوزه های مختلف با بدنه اجتماعی ما ارتباط برقرار کرده است و این ارتباطی وسیع و دوطرفه است. بنابراین باید این مطلب را از ذهن بیرون کرد که می توان این ارتباط را قطع کرد بلکه باید آلترناتیو داشته باشیم.
این کارشناس در عرصه فضای مجازی ادامه داد: ما باید در فضای مجازی مرزها و سرزمینی را خلق کنیم که در فضای مجازی اسلام و شیعه را توسعه دهیم وگرنه ما در برابر طوفانی که ایجاد شده و تمام شئون زندگی ما را درگیر کرده است نمی توانیم در دنیا حرفی برای گفتن داشته باشیم.
فیروزآبادی در حوزه دینی که مبتنی بر مناسک و شعائر دینی است اگر در فضای مجازی ورود نکنیم به مشکل برخواهیم خورد. بلکه در فضای مجازی برای طرح باید و نباید های دینی باید الگویی داشته باشیم وگرنه بازی را باخته و واگذار کرده ایم.
وی یادآور شد: انسانی که در حال حاضر بر روی پلتفرم زندگی می کند و در اکوسیستم فضای مجازی زیست می کند و زمان زیادی را در این فضا می گذراند نیاز به روش های جدید در معرفی مسائل دینی دارد.
وی تصریح کرد: اکنون اقتصاد به سمت تجارت بین المللی حرکت می کند. بنابراین ارتباط انسان ها با هم قطع نمی شود و در هوشمندسازی است که در این فضا چگونه و در چه فضایی باید دین را بازتعریف کرد. ملت ها الان در حالتی قرار دارند که آیا تا پنجاه درصد در نظام جهانی قوطه‌ور بشوند و در نظم نوین جهانی قرار بگیرند.
فیروزآبادی افزود: میزان نفوذ و سرعت رشد فضای مجازی به حدی است که پوپولیست ها از شدت نفوذ و گسترش فزاینده فضای مجازی نگرانند و اکنون در حال تصویب قوانینی مبنی بر محدودسازی این فضا هستند که نمونه های آن را در انتخابات های امریکا توسط روسیه شاهد بودیم و اگر دولت‌ها بخواهند دولتی را ساقط کنند از همین بستر فضای مجازی استفاده می کنند.
وی ادامه داد: اکنون نیز دیگر دیگر کشورها سعی می کنند از طریق فضای مجازی در انتخابات اعمال نفوذ کنند و حتی از این طریق در دیگر زمینه ها نیز چون پزشکی، کشاورزی و سیاسی نفوذ می کنند و حتی شاهد اعمال قدرت در حذف برخی اپلیکیشن ها و محتواها از گوشی های هوشمند مردم کشور بودیم که برای نمونه تمامی عکس های سردار سلیمانی را از اپلیکیشن های مختلف حذف کردند و حساب های کاربری را محدود کردند.
وی بیان داشت: هرچه وابستگی ما به این فضا زیاد باشد بیشتر از طریق پلتفرم های مختلف مورد تهدید قرار خواهیم گرفت و با توجه به اینکه برخی محتواها در این فضا موج اجتماعی ایجاد می کند می توانند کشورها را با محدودیت و مشکلات مواجه سازد که برای نمونه می توان به تصویب طرح صیانت اشاره کرد که با انتشار خبر دروغ مبنی بر بسته شدن اپلیکیشن اینستاگرام موج اجتماعی ایجاد کردند که تصویب این طرح با تاخیر مواجه شد.
وی تاکید کرد: ما نیز بخشی از نظام جهانی هستیم و این نظام در بستر اینترنت پیش می رود و در حال حاضر حکمرانی اینترنت در اختیار امریکا است و علیرغم تلاش های سازمان ملل در جهت خارج ساختن این حکمرانی از دست امریکا فعلا توفیقی حاصل نشده است و امریکا برای عدم پاسخگویی در این زمینه این حکمرانی را به یک شرکت خصوصی واگذار کرده است.
وی تصریح کرد: متاسفانه ما نمی توانیم از این گردونه خارج شویم و در صورت خروج از فضای مجازی از مدنیت و ارتباطات با دیگران خارج می شویم و در مدنیّت گذشته می مانیم.