چرا اینترپل محمود خاوری را دستگیر نمی‌کند؟

به گزارش روزنامه خراسان، ساز و کار بازگرداندن یک متهم از طریق پلیس بین الملل چگونه است و این اتفاق چرا درباره خاوری رخ نداد؟ 

خیلی خلاصه برای این که بدانید اینترپل چیست باید بگوییم: اینترپل بزرگ ترین تشکیلات پلیس در جهان است که وظیفه هماهنگی فعالیت های پلیس کشورهای عضو، از جمله در زمینه افراد ناپدید شده و تحت پیگرد را بر عهده دارد. این سازمان که ۱۹۲ کشور عضو آن هستند، وظیفه خود را «تسهیل کار پلیس در سراسر جهان به منظور ایجاد دنیایی امن تر» بیان کرده است. در شرح وب سایت این سازمان آمده است: «هدف ما تسهیل همکاری های بین‌المللی پلیس کشورها حتی در صورت نبود پیوند دیپلماتیک بین آن هاست.» بنابر گزارشی که در سایت های مختلف آمده، اینترپل سرمایه‌ای بیش از ۵۹ میلیون دلار آمریکا دارد که از طریق کمک های کشورهای عضو تهیه شده است. تمرکز اصلی اینترپل بر امنیت عمومی، تروریسم، جنایات سازمان یافته، جنایات جنگی، پولشویی، جرایم رایانه ای، جرایم مالکیت معنوی، قاچاق اسلحه و مواد مخدر است.

اینترپل خود صلاحیت دستگیری یا زندانی کردن کسی را ندارد و برای چنین فعالیت‌هایی باید از طریق پلیس محلی کشورها اقدام کند. مجرمان پس از صدور احکام قضایی توسط دادگاه های کشورشان، به پلیس بین الملل معرفی می شوند و اینترپل در اولین مرحله برای این مجرمان «اعلان قرمز» صادر می کند تا آن ها را برای تحمل مجازات به کشورشان برگرداند. بعد از این که اعلان قرمز ثبت شد پلیس کشورهای عضو در صورتی که آن فرد در کشورشان حضور داشته باشد، او را دستگیر و دستگاه قضایی آن کشور مسئله را بررسی  می کند و اگر در باره مجرم بودن وی به نتیجه رسیدند، درباره استرداد او تصمیم می گیرند و این گونه نیست که همه مجرمان بعد از دستگیری در کشور های دیگر به کشور شان بازگردند. ایران با ۱۶ کشور قرارداد استرداد مجرمان را امضا کرده است اما در صورتی که قرارداد استرداد بین کشورها وجود نداشته باشد، کشورها می توانند بر اساس تعاملات سیاسی و تبادل مجرمان این اتفاق را رقم بزنند و هر چه تعاملات سیاسی و اقتصادی کشورها بیشتر باشد، به نتیجه رسیدن این اتفاق هم محتمل تر خواهد بود.

اعلان ها همان بخشنامه‌های بین‌المللی هستند که توسط دفاتر ملی مرکزی در کشورهای مختلف تهیه و به دبیرخانه مرکزی فرستاده می‌شوند. دبیرخانه مرکزی این مستندات را برای تمامی کشورهای عضو می‌فرستد. این اعلان ها شامل اطلاعات جامعی درباره تبهکاران و مجرمان بین‌المللی با ذکر مشخصات هویتی، شگردهای کار، عکس و آثار انگشتان است و به کشورهای عضو کمک می‌کند ورود و خروج این مجرمان را کنترل کنند اما این اعلان ها بسته به حساسیت محتوایی و موضوع، به چند دسته تقسیم می‌شوند.

اعلان آبی: این استعلام زمانی صادر می‌شود که فردی تحت نظر پلیس یک کشور باشد و آن کشور بخواهد اطلاعات بیشتری درباره او به دست آورد.

اعلان سبز: این اعلان برای هشدار به کشورهای عضو است تا از وضعیت مجرمی که محکومیت خود را گذرانده اما ممکن است بازهم مرتکب جرم شود، مطلع شوند.

اعلان زرد: اعلان زرد برای افرادی صادر می‌شود که از محل معمولی خود گم شده اند و هیچ‌گونه اثری از آن ها نیست.

اعلان مشکی: وقتی پلیس کشوری اجسادی را پیدا می کند که از مردم کشور خودشان نیست، نام آن ها را با این اعلان ثبت می کند.

اعلان قرمز: اعلانی برای افراد تحت پیگرد. در ابتدا هر کشور مدارکی را از یک مجرم احصا و به مجموعه اینترپل ارسال می‌کند، در سازمان اینترپل بررسی‌های سختی انجام و در صورت تأیید، اعلان قرمز صادر می‌شود، مفهوم اعلان قرمز این است که تمام کشورهای عضو اینترپل، متهم مذکور را در کشور خود شناسایی و بازداشت کنند و موضوع را به کشور درخواست‌کننده اطلاع دهند. از نظر کشورهایی که اعلان قرمز را به موجب نظام قضایی‌شان به رسمیت شناخته‌اند، اعلان قرمز به منزله درخواست دستگیری موقت است.

خبر فرار خاوری به کانادا، مهر۹۰ رسانه‌ای شد. نه‌تنها رسانه‌های داخلی که رسانه‌های آمریکایی و کانادایی هم به این فرار واکنش نشان دادند. جامعه ایرانی‌های مقیم کانادا نیز همان موقع در نامه‌ای به رؤسای کشور از حضور خاوری در خاک کانادا گلایه کرده بودند. آن‌ها در این نامه نام خاوری را بارها با فساد ۳۰۰۰‌میلیاردتومانی صورت‌گرفته در ایران مرتبط دانسته‌اند. اما حتی با وجود ثبت اعلان قرمز برای این متهم فراری، همچنان خاوری که از سال ها پیش در کانادا خانه خریده و تابعیت آن را کسب کرده بود در این کشور زندگی می کند و هر از چندی فیلم هایی هم از رفت و آمد او در کانادا منتشر می شود.

خیلی سریع و البته اجمالی دلایلی را که خاوری و دیگر متهمان فراری به کانادا توسط اینترپل دستگیر نمی شوند، در گفت و گویی که لیلا میربد، دکترای حقوق بین الملل سال گذشته با اقتصاد آنلاین داشته است، مرور می کنیم. اول این که دولت ها تبعه خود را مسترد نمی‌کنند، اگرچه دو تابعیتی باشد. دوم وقتی بیم این می رود مجازاتی که در انتظار متهم است، سالب حق حیات باشد. چند مورد دیگر  هم هست مانند این که مجازاتی که ممکن است برای مفسدان اقتصادی اعمال شود که معمولاً مجازات‌های شدید است، دولت مقابل نپسندد که فرد به آن متهم شود، این‌ها موانع استرداد است که متاسفانه وجود دارد یعنی دولت خود را مکلف نمی‌داند این فرد را برگرداند کما این که تیره و تار بودن روابط سیاسی دولت های ایران و کانادا هم این قضیه را تشدید می‌کند به اضافه این که ما با دولت کانادا معاهده و قرارداد استرداد مجرمان هم نداریم.

اینترپل در پرونده‌های زیادی وارد شده اما از  مهم‌ترین ماجراهایی که اینترپل وارد آن ها شده، یکی بازداشت تروریست بین‌المللی کارلوس رامیرز سانچز، معروف به «کارلوس شغال»، متهم به چندین فقره قتل در اروپای غربی در دهه‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ میلادی و دیگری دستگیری دارنل گارسیا، مأمور پیشین اداره مبارزه با مواد مخدر آمریکا بود که ضمن دزدیدن صدها کیلوگرم کوکائین و هروئین، پول حاصل از فروش آن ها را غیرقانونی و از طریق پولشویی به حساب‌های بانکی در سوئیس منتقل کرده بود.

اما برخی از متهمان ایرانی هم که به کشورهای دیگر متواری شده بودند توسط اینترپل دستگیر و به مقامات قضایی کشورمان تحویل داده شده اند که می توان به علیرضا حیدرآبادی‌پور مدیرعامل پیشین بانک سرمایه که به اسپانیا فرار کرده بود و همچنین دستگیری الکس یا همان شهروز سخنوری که سرکرده شبکه قاچاق دختران ایرانی به دبی و مالزی بود و اردیبهشت امسال در مالزی دستگیر و به تهران منتقل شد، اشاره کرد.