طوفان ارزی از ایران تا لبنان

ایران، سوریه و لبنان، با وجود تفاوت اقتصاد‌های‌شان، این روز‌ها در یک چیز مشترک هستند و آن سقوط ارزش پول ملی آن‌ها است. ایران و سوریه هر دو با تحریم‌های گسترده آمریکایی مواجه هستند و لبنان نیز اگر چه مانند سوریه و ایران تحت تحریم‌های گسترده و شدید نیست، اما به دلایل متعدد در تنگای مالی قرار گرفته است.

در چند هفته اخیر، قیمت ارز و سکه در ایران به نحو چشمگیری افزایش یافت به طوری که دلار آمریکا با ثبت یک رکورد تاریخی دیگر، از ۲۰ هزار تومان عبور کرد. عبدالناصر همتی، رئیس بانک مرکزی ایران، در یک پست اینستاگرامی با بیان اینکه بانک مرکزی برای کنترل بازار ارز، اقدام به «ارزپاشی» نخواهد کرد، نوسانات ارزی اخیر را موقتی دانست.

وی گفت: «تکانه اخیر موقتی است و در حال گذار و بانک مرکزی بدون هیچ هیجانی، حرکت بازار ارز را رصد کرده و همانند دوسال گذشته با مدیریت نوسانات، بازار را به سمت تعادل هدایت خواهد کرد.»

درباره اینکه چرا قیمت ارز بار دیگر بالا رفت، نظرات مختلفی وجود دارد. برخی معتقدند که در چند ماه اخیر به دلیل بسته بودن مرز‌ها در اثر شیوع ویروس کرونا و به تبع آن، مختل شدن صادرات، ورود ارز به داخل کشور محدود شد و در نتیجه، قیمت ارز بالاتر رفت. برخی دیگر، بر این باور هستند که شوک اخیر ارز ناشی از تاثیرات روانی قطعنامه شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی است. به هر حال، صرفنظر از صحت و سقم این دیدگاه ها، قیمت ارز در ایران رکورد تاریخی جدیدی ثبت کرد.

در سوریه، اتفاق مشابهی رخ داد. در چند هفته گذشته، ارزش پول ملی سوریه، لیر، به شدت سقوط کرد به نحوی که بعد از اجرای قانون قیصر، هر دلار نزدیک به ۳۵۰۰ لیر رسید. در روز‌های اخیر ارزش پول سوریه کمی بیشتر شده، ولی هنوز گران است. در حال حاضر، هر دلار آمریکا معادل حدود ۲۵۰۰ لیر سوریه است.

 

دلیل اصلی سقوط ارزش پول ملی سوریه، اجرای طرح تحریمی آمریکا تحت عنوان «قانون قیصر برای محافظت از غیرنظامیان سوریه» است. این قانون اوسط ماه جاری میلادی اجرا شد که بر اساس آن، تحریم‌های گسترده‌ای علیه نظام سوریه اعمال شد. تقریبا تمام بخش‌های کلیدی اقتصاد سوریه تحریم شد.

سوریه و ایران، در واقع هر دو به نوعی با کارزار فشار حداکثری آمریکا مواجه شده اند. کاخ سفید علیه این دو کشور تحریم‌های گسترده‌ای اعمال کرده و رفع این تحریم‌ها را به تغییر سیاست‌های داخلی یا خارجی آن‌ها مشروط کرده است.

برخلاف سوریه و ایران، لبنان با کارزار فشار حداکثری مواجه نیست، اما حال و روز پول ملی آن بهتر از پول ملی این دو کشور نیست. روز جمعه، پول ملی لبنان، لیر، شاهد شدیدترین کاهش ارزش خود از آغاز بحران مالی لبنان بود. قیمت دلار به ۸۴۰۰ لیر لبنان رسید. این در حالی است که اوایل هفته گذشته، هر دلار حدود ۵۰۰۰ لیر بود.

درباره ریشه بحران اقتصادی لبنان، دیدگاه یکسانی وجود ندارد. روزنامه الاخبار، نزدیک به حزب الله لبنان، می‌گوید «فروپاشی» اقتصادی لبنان، نتیجه طبیعی الگوی اقتصاد مبتنی بر واردات این کشور است. به گفته این روزنامه از دهه ۱۹۹۰، واردات همه نوع کالا به لبنان شدت گرفت. در مقابل، فعالیت‌های تولیدی در این کشور متوقف شد. لبنان تقریبا همه چیز را وارد می‌کند. حجم واردات این کشور سالانه ۲۴ میلیارد دلار است که این معادل ۴۶ درصد تولید ناخالص داخلی لبنان است.