کاظمی قمی: با طالبان تعامل کردیم اما آن‌ها را به رسمیت نشناختیم

حسن کاظمی قمی در نشستی با موضوع یکسالگی خروج آمریکا از افغانستان اظهار داشت: یک سال از فرار طراحی شده نظامیان آمریکایی از افغانستان و حکمرانی طالبان گذشت، فرار طراحی شده به مفهوم این که آمریکا قطعا شکست خورد اما فرارش پایان کار آمریکا، رفتار و سیاست هایش در افغانستان نیست و در حالت ایستایی سیاست‌هایش را دنبال می کند، در واقع نظامیان خارج شدند اما سرویس جاسوسی آمریکا حضور دارد.
وی افزود: در این فضا جمهوری اسلامی ایران بر پایه نگاه به حمایت از مردم افغانستان سیاست تعاملی با طالبان را دنبال کرد. اما این تعامل با چند ملاحظه ملی توام شد تا زمانی که دولت فراگیر شکل نگیرد دولتی را به رسمیت نمی شناسد. ما با طالبان تعامل کردیم اما آن‌ها را به رسمیت نشناختیم.
نماینده ویژه رئیس جمهور در امور افغانستان ادامه داد:‌ موضوع حقآبه، مسئله امنیت مرزها، مسئله مبارزه با مواد مخدر و اینکه در افغانستان حکومت مشارکتی شکل بگیرد، همچنین مقابله با تروریسم و موضوعات مشابه به آن از جمله مواردی است که در مواجهه با موضوع افغانستان مورد توجه قرار دارد و این جزو ملاحظات جمهوری اسلامی ایران بود.
وی افزود: تلقی ما این است با گذشت یک سال آنچه در سیاست جمهوری اسلامی ایران اتخاذ و دنبال شد را توانستیم بر بخش قابل توجهی از آن اهداف فائق آییم. نکته دیگر اینکه باید به آن اشاره کنم این است که ایران در ارتباط با مسئله افغانستان با چند پدیده مواجه است؛ پدیده اول اینکه جریانی در افغانستان حاکم شده که به زعم خودش حکمرانی دارد و دنبال یک حکمرانی کامل است در حالی که جمهوری اسلامی ایران بر یک حکومت مشارکتی تأکید دارد. ایران مصلحت مردم افغانستان، امنیت منطقه و کشورمان را در گرو شکل‌گیری حکومتی در افغانستان می‌داند که از همه سلیقه‌ها و قومیت‌ها در آن مشارکت داشته باشند. به رهبران طالبان هم گفتیم این مسئله به معنی مداخله در امور طالبان نیست. اینکه چه نوع حکومتی داشته باشند مسئله داخلی است اما تأکید جمهوری اسلامی ایران بر این است که حکومتی در افغانستان شکل گیرد که از همه اقوام در آن حضور داشته باشند و مطابق خواسته مردم افغانستان باشد.
کاظمی قمی ادامه داد: تأکید ایران بر مشارکت همگان با چند منطق قابل تحلیل است. اینکه تجربه بیش از ۴۲، ۴۳ سال نشان داده هر جریانی که به تنهایی در افغانستان حاکم شد دوام نیاورد. در واقع یک جریان و مجموعه به تنهایی نمی‌تواند از حجم مشکلات، مسائل مبارزه با تروریسم، اشغالگری و چالش‌های فرهنگی و اجتماعی بکاهد. مسئله دیگر در منطق جمهوری اسلامی ایران تأکید بر مشارکت مردمی است که قومیت‌های دیگر هم در آن حضور داشته باشند. بحث جمهوری اسلامی ایران مداخله‌گری نیست بلکه حمایت از خواسته مردم است. این موضوع گفتمان ما با هیأت حاکمه امروزی افغانستان است.
وی با بیان اینکه یکی از موضوعاتی که امروز جمهوری اسلامی ایران در افغانستان با آن مواجه است سیاست تعامل با رعایت این ملاحظات می‌باشد، گفت: جمهوری اسلامی ایران در افغانستان پاسداری و تلاش کرد که وارد این میدان نشود که دشمن به ویژه آمریکایی‌ها به دنبال این هستند که ایران را در باتلاق درگیری‌ها درون افغانستان مشغول کنند. باتلاقی که خودشان در آن هستند. لذا سناریوهایی را طراحی کردند اما ایران طی این یک سال توانست از این طرح‌ها عبور کند و ما مسیر همکاری با افغانستان را به پیش ببریم.
نماینده ویژه رئیس جمهور در امور افغانستان اظهار داشت: موضوع دیگر اتخاذ سیاست‌های ایجاد بی‌ثباتی، ناامنی و درگیری‌های داخلی افغانستان توسط آمریکا و متحدین آن‌ها است. آمریکایی‌ها در افغانستان شکست خوردند، فرار کردند و اکنون در حالت دورایستایی به دنبال این مسئله هستند که افغانستان به سمت امنیت و ثبات نرود. آمریکایی‌ها ۲۰ سال هزینه کردند. بعید است که کنار بکشند و اجازه دهند چین به عنوان رقیب اصلی آن‌ها شروع به سرمایه‌گذاری در این کشور بکند. همچنین پدیده‌هایی مثل داعش و فتنه‌های قومی و مذهبی که طی یک سال با آن‌ها درگیر بودیم اما ایران خنثی کرد.
نماینده ویژه رئیس‌جمهور در امور افغانستان در ادامه بیان کرد: با وجود این وضعیت ما به دنبال ایجاد یک همکاری در حوزه‌های فرهنگی، اقتصادی و تجاری بودیم. در واقع ایران سیاستش براساس تقویت همکاری‌های تجاری است. با توجه به شرایطی که در افغانستان وجود دارد ما شاهد سیل مهاجرت‌های بیشتر در کشور افغانستان هستیم ضمن اینکه رشد تروریسم هم افزایش پیدا می‌کند و این همان چیزی است که آمریکایی‌ها دنبال می‌کنند اما با وجود این چالش‌ها ایران به دنبال این بوده که روابط خود را در چارچوب حمایت از مردم تقویت کند.
کاظمی قمی تصریح کرد: حجم مهاجران به ایران شاید چهار برابر بیشتر از گذشته باشد ضمن اینکه با افزایش تروریسم و وضعیت نابسامان اقتصادی قطعا آمدن سیل مهاجر به سمت ایران بیشتر می‌شود. ۷۰ درصد درآمد مردم‌شان کم شده و این مسئله اثر منفی بر جامعه می‌گذارد اما در این فضا ایران تلاش می‌کند که روابط خود را ارتقا بخشیده و رشد روابط تجاری بیشتر از همیشه باشد.
وی در ادامه این نشست خبری در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه اخیرا به نقل از وی گفته شده بود که مقاومت افغانستان از افراد آمریکایی هستند، گفت: اسناد و مدارکی را که من چنین جمله‌ای گفتم ارائه کنید. سیاست‌های آمریکایی‌ها چند لایه دارد. آن‌ها داعش را به افغانستان آوردند. قوم هزاره جنگ و مخالفتش را در زمانی علیه طالبان شروع کرد. وقتی با بزرگان شیعه سخن گفته می‌شود که آیا مورد تأیید شما است، می‌گویم خیر. مشخص نیست چه کسی حمایت می‌کند. گفتند به شورای علما بگویید مسئله را حل کنند. آن‌هایی که حمایت می‌کردند این کار را اشتباه دانستند. در مسئله مقاومت آنچه بنده عرض کردم این بود که آمریکایی‌ها به اسم مقاومت دنبال آشوب هستند. این موضوع چه ارتباطی به مقاومت دارد. تعجب می‌کنم که حرفم را چنین تفسیر کرده‌اند.
وی افزود: بعد از اینکه طالبان در حکمرانی قرار گرفت اولین اقدام ایران برای اینکه به سمت حکومت مشارکتی ملی پیش برود این بود که ما با مسئولین مقاومت در تهران جلسه گذاشتیم. مسئولان مقاومت آمدند، از طرفین خواستیم بیایند بنشینند و صحبت کنند. چه کسی گفت مقاومت آمریکایی‌ است؟ آمریکایی‌ها دنبال این هستند که به اسم مقاومت جنگ داخلی به راه بیاندازند. تجربه نشان داده آمریکایی‌ها در طول ۲۰ سال حضورشان در افغانستان جلوی مقاومت را گرفته‌اند. امروز هم در لباس و به اسم مقاومت به دنبال جنگ هستند. این مسئله ربطی به جبهه مقاومت در افغانستان ندارد.
نماینده ویژه رئیس جمهور در امور افغانستان خاطر نشان کرد: در تهران رهبران مقاومت را نشاندیم که به سمت مصالحه بروند و گفتیم که برون رفت بحران از مسیر سیاسی است. آمریکایی‌ها که خود مدعی مبارزه با تروریسم هستند بزرگ فرمانده ما سردار حاج قاسم سلیمانی را که در خط مبارزه بود ترور کرده و به شهادت رساندند بعد می‌گویند که ضد تروریسم هستند. امروز تعریف مقاومت چیست؟
کاظمی قمی همچنین بیان کرد: در افغانستان تشویق کردیم که رهبران مقاومت و دلسوز افغانستان با طالبان برای حکومت ملی گفت‌وگو کنند و بتوانند برای تروریسم بجنگند و از سرزمین افغانستان دفاع کنند.
وی با تأکید بر اینکه موضع جمهوری اسلامی ایران در قبال مقاومت روشن است، گفت: مشوق هستیم که مقاومتی‌ها جمع شوند و با طالبان گفت‌وگو کنند. تأکید می‌کنم امروز افغانستان شرایطی دارد و کشوری است که به راحتی نمی‌تواند مسائل‌اش را حل کند. تروریسمی که امروز در افغانستان می‌بینیم در واقع متعلق به این کشور نیست. از جاهای دیگر آمده و امروز افغانستان با بحران‌های بسیاری مواجه است. کشوری که خود منابع غنی داشته و ثروتمند است و امروز مخروبه شده نیازمند کمک جامعه جهانی است. اتفاقات درون این کشور مرهون سیاست‌های اشغالگری بوده که بر مردم‌شان تحمیل شده است.
کاظمی قمی با تأکید بر اینکه امروز احمد مسعود نماینده بخشی از جامعه افغانستان است، گفت: احمد مسعود نماینده بخشی از جامعه افغانستان و واقعیت جامعه افغانستان است و دلش برای این کشور و رشد و سازندگی آن می‌تپد. احمد مسعود به دنبال این است که از مردمش حمایت کند و اگر بتواند با دولت کابل به تفاهم برسد. حدود نزدیک به ۱۰ ماه پیش در تهران ملاقات‌هایی با طالبان داشتند، نشستند و مذاکره کردند. این ابتکار ما بود. اینکه می‌گویند احمد مسعود آمریکایی‌ است این گونه نیست. آن‌ها می‌خواهند از این مسئله به نفع خودشان مصادره کنند. تأکید می‌کنم افغانستان متعلق به همه مردم افغانستان و همه قومیت‌ها است. مردم افغانستان در این سال‌ها با اشغالگری جنگیده‌اند. فقط آمریکا نبود ارتش شوروی هم بود. همه قوم‌ها در این سال‌ها مبارزه کردند. آنچه ما تأکید می‌کنیم این است که برای شکل‌گیری دولت مشارکتی تفاهم شود.
نماینده رئیس جمهور در امور افغانستان در ادامه اظهار کرد:‌ خود آمریکایی‌ها می‌گویند نزدیک به ۷۰۰۰ نیروی نظامی افغانستان را به آمریکا برده‌اند. ببینید برای چه این کار را کردند؟ امروز افغانستان با تهدیدات دیگری مواجه است و جنگ داخلی که دشمن طراحی می‌کند برای این است که افغانستان را به سمتی ببرد که به ثبات نرسد.
کاظمی قمی خاطر نشان کرد:‌ امروز اهمیت افغانستان برای آمریکایی‌ها کمتر نشده است. باید همه ظرفیت‌های ملی را جمع کرده تا بتوانند در برابر تهدیدات بایستند و مقاومت کنند و مسئله امروز سیاست‌های آمریکا است.
وی در پاسخ به این سوال که آمریکایی‌ها امروز مجموعه‌هایی را تحت عنوان جبهه مقاومت سازماندهی می‌کنند، گفت:‌ بنده اگر در مورد مقاومت صحبت کردم به صورت عام گفتم. زیرا درباره سیاست‌های بی‌ثبات‌ساز آمریکا سخن می‌گویم و تمرکزم بر روی سیاست‌های آمریکا است. در مسئله مقاومت هم تأکید می‌کنم حتما حاکمان امروز در کابل از ما خواستند که در تسهیل‌سازی شرایط کمک کنیم و با آن‌ها گفت‌وگو کنیم. آن‌ها معتقدند که گروه مقاومت در افغانستان جایگاه مردمی دارند، با آمریکایی‌ها جنگیده‌اند.
نماینده ویژه رئیس جمهور در امور افغانستان خاطر نشان کرد:‌ خارج از صف‌بندی‌های داخلی افغانستان شاهد هستیم که در منطقه ما محور مقاومت شکل گرفته، در فلسطین، لبنان، سوریه، یمن، عراق و...، افغانستان هم عضوی از محور مقاومت است. امروز افغانستان وضعیت نقش‌آفرینی در مقاومت منطقه را دارد اما در شرایط فعلی با چالش‌های داخلی مواجه است که باید برطرف شود.
کاظمی قمی خاطر نشان کرد: مجموعه‌هایی مثل احمد مسعود که داعیه حمایت از مردم را دارند ترجیح اول‌شان بر گفتمان با طالبان برای رسیدن به توافق در حکومت است. چقدر احمد مسعود را به آمریکایی‌ بودن متهم کردند. مگر ما قبول می‌کنیم. خیر. ضمن اینکه خود مقاومت افغانستان هم ترجیحش این است که با طالبان به توافقی برسد که حکومت فراگیر تشکیل شود.
نماینده رئیس‌جمهور در امور افغانستان خاطرنشان کرد: آن چه طالبان در رفتار یک ساله خودشان نشان دادند این است که به دنبال یک حکمرانی هستند و در بین رهبران طالبان هم این نگاه وجود دارد که باید حکومت به سمت مشارکتی برود. این موضوع مطرح شده، گرچه مخالفت‌هایی هم وجود دارد. ما در این مسئله طالبان را تشویق کردیم و دیپلماسی ما در این مسیر حرکت کرده است.
کاظمی قمی در پاسخ به این سوال که آیا جمهوری اسلامی از مبارزه مسلحانه حمایت می‌کند، گفت: ما به رهبران طالبان هم گفتیم ایران رابطه دیرینه‌ای با همه رهبران افغانستان و گروه‌های جهادی داشته و بعد از حاکمیت طالبان هم رفت و آمدها وجود داشته و دیدار و جلساتی داشتیم، منعی هم نداریم. این را به مسئولین طالبان هم گفتیم و تاکید کردیم که از رهگذر روابط ما به نفع خودشان استفاده کنند و به سمت تفاهم پیش بروند. سوال این است آیا امروز ورود به عرصه نظامی در داخل افغانستان با توجه به بحران‌هایی که وجود دارد به نفع آنها است یا خیر؟ فکر می‌کنم در این فضا به مصلحت نیست. نیروهای مردمی در عین حال باید از خودشان دفاع کنند. با طالبان صحبت کردیم شرایط امروز داعش مطرح شد، اگر آنها بیایند مشارکت مردمی را در موضوع امنیت درگیر کنند به نفع‌شان است. به عنوان مثال در کشورمان بسیج ایجاد شد و یکی از مسئولیت‌های بسیج دفاع و برقرار کردن امنیت در کوی و برزن بود. ضمن اینکه در حوزه اجتماعی هم می‌تواند نقش آفرینی کند. ما به آنها گفتیم که آنها هم از چنین ظرفیت‌هایی استفاده کنند.
نماینده رئیس جمهور در افغانستان ادامه داد: باور طالبان این است که آنکه باعث شد امپراطوری و سلطه 20 ساله آمریکایی‌ها از هم بپاشد و آنها شکست خورده از افغانستان خارج شوند، طالبانی‌ها بودند. این باور در ذهن آنها وجود دارد. علاوه بر اینکه بسیاری عوامل دیگر هم در شکست آمریکایی‌ها نقش داشتند اما ارزیابی طالبان این است که آنها این کار را انجام دادند.
وی ادامه داد: امروز با دیپلماسی فعال تلاش می‌کنیم که آنها تشویق شوند از طریق یک گفتمان ملی دولت مشارکتی را تشکیل دهند و اگر به این سمت کشیده نشوند مردم ناامید می‌شوند و اگر هم ناامید شوند به شیوه‌های دیگری روی می‌آورند.
وی خاطرنشان کرد: تاکید ما این است که گفتمان ملی شکل گیرد. البته دولت مشارکتی هم که تشکیل شود موقتی است و نمی‌تواند دائمی باشد. زیرا دائمی بودن باید بر اساس قانون اساسی و تایید مردم باشد.
نماینده رئیس جمهور در امور افغانستان در خصوص درگیری‌هایی که اخیرا در مرز ایران و افغانستان اتفاق افتاده گفت: ما طولانی‌ترین مرز را با افغانستان داریم و این مرز یکی از کریدورهایی بوده که انتقال مواد مخدر به سمت اروپا قاچاق می‌شود و ما در این راه شهید هم داده‌ایم. از طرف دیگر امروز مرزهای ما تجاری و پر تردد است. در مرز دو غارون نزدیک به 1000 ویزا صادر می‌شود. تعداد زیادی کامیون در انتظار عبور از مرز هستند. ما به دنبال این هستیم که مرزها را اقتصادی کنیم.
کاظمی قمی تصریح کرد: از سوی دیگر نیروهای جدید افغانستان که در مرز مستقر شده‌اند بسیاری از آنها با قواعد مرزی آشنایی ندارند و به مسائلی ورود می‌کنند که موجب درگیری می‌شود. طبیعتا وقتی در دل شهر عده‌ای بخواهند به مرز نزدیک شوند نیروهای مرزبانی باید واکنش نشان دهند. حتی پاکستانی‌ها که مدعی و حامی اول طالبان هستند گاهی اوقات در مرزهایشان درگیری به صورتی اتفاق می‌افتد که اقدام به بمباران هم می‌کنند و ما خوشبختانه چنین وضعیتی را نداریم.
وی یادآور شد: دیوارکشی هم که انجام شده متاسفانه با توجه به توپوگرافی منطقه نیاز به اصلاحاتی دارد. ما برای مرزها چند طرح را در نظر گرفته‌ایم. نخست اینکه امنیت مرزها باید تقویت شود و ما به دنبال این هستیم که این اقدام بتواند طالبان را مسئولیت پذیر کند. ما در مسئله مرزی تجربه‌هایی را با عراق هم داشته‌ایم که طی چند سال حتی به نیابت از عراقی‌ها از مرزها نگهداری کردیم تا اینکه اقتصادی شوند. امن‌ترین مرزها را حفظ کردیم تا شرایط در عراق بهبود پیدا کرد و اکنون به صورت مشترک این اقدام را انجام می‌دهیم.
وی در ادامه تاکید کرد: ضمن تقویت امنیت مرزها نیازمند هوشمند کردن و مدیریت واحد مرزها هم هستیم و این موضوعات در دستور کار قرار دارند.
نماینده رئیس جمهور در امور افغانستان در خصوص موضوع حق‌آبه هیرمند هم گفت: این مسئله بین ایران و طالبان نیست، مسئله ایران و افغانستان است و فقط برای امسال هم نیست. معاهده 1351 تغییر ناپذیر است و مسئولیت هیات حاکمه افغانستان هم بر این مسئله اذعان و اعتراف کرده‌اند.
کاظمی قمی تصریح کرد: در مورد معاهده طالبان هیچ بحثی ندارد. موضوع سد کمال خان که در طول این چند سال طراحی شد به گونه‌ای بوده که در صورت تجمیع آب به شیوه دیگری به مسیر دیگر منتقل می‌شود. متاسفانه این اتفاق امسال هم افتاد و حدود یک میلیارد متر مکعب آب هدر رفت. نه به سیستان رسید نه به مردم منطقه افغانستان و هر دو ملت متضرر شدند.
کاظمی قمی ادامه داد: هیات حاکمه افغانستان گفتند متخصصین ما می‌گویند سد هنوز آب بندی نشده و به جای آنکه منحرف شوند دریچه‌ها را گاهی باز کنیم. یک بار گفتند توربین‌ها دچار مشکل می‌شود به آنها گفته شد توربینی وجود ندارد، گفتند مکان توربین‌ها دچار مشکل می‌شود. حتی برخی مسئولین طالبان هم اظهار تاسف داشتند. گفتند ما دیر متوجه شدیم.
نماینده رئیس جمهور در امور افغانستان همچنین بیان کرد: تاکید وزیر نیرو در گفت‌وگوی چند روز پیش هم در کابل بر این مسئله بود که طالبان هم قبول دارد اما سال نرمال آبی نیست. آنچه در توافق با طالبان بود این است که چنین اتفاقی دیگر نخواهد افتاد. جزو حقوق مردم ما است. هم مردم ما و اهالی نیمروز در این مسئله متضرر شدند.
نماینده رئیس جمهور در امور افغانستان درباره اینکه تحولات اخیر و انفجارها در افغانستان شیعه‌ها را بیشتر مورد هدف قرار می‌دهند، گفت: مردم شیعه هم بخش جامع افغانستان هستند. بخش قابل توجهی از بزرگان شیعه در کابل مستقر هستند و شورای علما در کابل هم در آنجا حضور دارند و در گفتمان با طالبان تعامل می‌کنند که جایگاه مذهبی‌شان در قانون اساسی وجود داشته باشد.
وی خاطرنشان کرد: در این مسئله ایران هم طالبان را تشویق کرده به اینکه کل امنیت در تمام بخش‌ها را تامین کند اما به دلیل تهدیدات مضاعفی که بر شیعه‌ها وجود دارد باید فکر دیگری هم کرد. به عنوان مثال داعشی‌ها نسبت به این اقشار توجه بیشتری دارند. خواسته ما از طالبان این بود که در موضوع امنیتی مشارکت کنند و در عزاداری‌ها دیدیم که خود طالبان آمدند و امنیت را کنترل کردند.
وی تصریح کرد: اینکه گفته می‌شود حجم انفجارها علیه مراکز و اماکن شیعه بیشتر است خیلی دقیق نیست. اگر حملاتی که راجع به اهل سنت و طالبان صورت می‌گیرد را حساب کنیم آمار بالایی است. خود داعش از نیروهای اخراجی طالبان هم جذب نیرو می‌کند و این نگرانی امنیتی فقط برای شیعیان نیست، برای اهل سنت هم می‌باشد.
کاظمی قمی در ادامه به مسئله تقویت امنیت مرزها نیز اشاره کرد و گفت:‌ ما انسدادهای فیزیکی، قانونمند کردن صدور ویزا را هم مورد توجه قرار داده و در دستور کار داریم اما در نظر بگیرید که در دو هفته اخیر اخباری منتشر شد مبنی بر اینکه چندین بار درگیری در مرز داشتیم در حالیکه صحت نداشته و بیشتر عملیات روانی بوده که مطرح شده، لذا به دنبال این هستند که ایران هراسی و افغانستان هراسی را دنبال کنند و اقداماتی مانند حمله به کنسولگری و سفارت را هم انجام دادند. در واقع می‌خواهند با ایجاد چنین فضایی دو ملت را با هم درگیر کنند. این حرکتی است که دشمن طراحی می‌کند.
نماینده رئیس جمهور در امور افغانستان در خصوص کشته شدن الظواهری رهبر القاعده نیز گفت: بنده در سفر اخیرم راجع به این موضوع سوال کردم و تنها جوابی که دادند این بود که کشته شدن ظواهری و حضورش در افغانستان با هماهنگی طالبان نبوده و آنها کمیته تحقیقی را در نظر گرفتند که به این مسئله رسیدگی کند.
وی در پایان با بیان اینکه جمهوری اسلامی ایران به مبارزه با تروریست کمک می‌کند، گفت: امروز داعش بعد از اینکه آمریکایی‌ها از افغانستان خارج شدند جان گرفت. آمریکایی‌ها در عراق که شکست خوردند به سمت جنگ‌های نیابتی رفتند و بعد جنگ‌های داخلی را طراحی کردند. اینها سناریوهایی است که آمریکایی‌ها دنبال می‌کنند. بنابراین مسئله امنیت از موضوعاتی است که جمهوری اسلامی ایران در دیپلماسی منطقه‌ای مطرح کرده و پیشنهاد دادیم که کمیته مشترک امنیتی با حضور تعدادی از کشورها تشکیل شود. زیرا می‌دانیم که کشورهای آسیای مرکزی هم نسبت به این موضوعات به شدت نگران هستند و در اجلاس تاشکند پیشنهاد تشکیل این کمیته مطرح شد.