حجت‌الاسلام والمسلمین محسن مهاجرنیا، استاد و پژوهش‌گر مسائل سیاسی در اولین نشست کرسی‌های آزاداندیشی مجمع هماهنگی پیروان امام و رهبری استان قم که با موضوع «جریان شناسی سیاسی در قرآن» در دانشگاه طلوع مهر قم برگزار شد، گفت: جریان شناسی سیاسی نیاز بنیادی و اساسی جامعه امروز ما است و باید از بنیادی‌ترین منبع اعتقادی و دینی‌مان یعنی قرآن اخذ کنیم.
وی با بیان این‌که جامعه اصولاً محل نزاع و تنازع و چالش و حرکت است، گفت: وجود جریان‌های مختلف در واقع نشان دهنده پویایی و زنده بودن جامعه است، لذا جریان شناسی سیاسی نیاز بنیادی و اساسی جامعه امروز ما و عامل بصیرت افزایی است و باید آن را از بنیادی‌ترین منبع اعتقادی و دینی‌مان یعنی قرآن اخذ کنیم.
این پژوهش‌گر مسائل سیاسی افزود در حقیقت مهمترین مقوله جریان شناسی، نسبت دین با جامعه است؛ اولین بحث این است که دین شما، اعتقادات شما، کتاب شما، وحی شما چه نسبتی با جامعه پیدا می‌کند؟ و این نسبت سنجی وقتی مطرح می‌شود ما به انواع و گونه‌های مختلفی از تفکر می‌رسیم. چرا با وجود کتاب واحد و فکر واحد دینی چرا این همه تنوع دیدگاه وجود دارد؟ پاسخ این است که در نسبت سنجی بین دین و جامعه است که این تنوع‌ها به وجود می‌آید و این قضاوت‌های متفاوت به صورت طبیعی شکل می‌گیرد؛ چون سلیقه‌ها مختلف است.
وی در ادامه گفت برخی از جریان‌ها در نسبت سنجی میان دین و جامعه وزن بیشتر را به جامعه می‌دهند و جانب دین را کمرنگ می‌کنند که اصطلاحاً جریان فکری سکولار شکل می‌گیرد که تمرکزش روی دین نیست بلکه تمرکزش روی جامعه و سیاست و مسائل مادی است. در مقابل ممکن است یک جریانی وزن بیشتر را به دین بدهد یعنی در نسبت سنجی میان دین و جامعه اساس را بر پایه دین بگذارد و با دین ارزیابی و قضاوت بکند که اصطلاحاً جریان دینی یا جریان سیاسی دینی شکل می‌گیرد.
حجت الاسلام مهاجرنیا در تقسیم بندی جریان‌های دینی گفت: اولین جریان دینی، جریانی است که همه دینی فکر می‌کنند اما با هم اختلاف دارند. یک جریانی داریم شاید در صد سال اخیر یعنی از مشروطه به این طرف که این جریان شریعت مدار، جریان دین مدار، جریان فقاهت محور یک جریانی است که در حقیقت در ارزیابی و نسبت سنجی میان دین و جامعه دین محور هست، پایه و اساس تفکرش بر اساس شریعت هست و اینها اصولاً با همین خصیصه شریعت مداری شناخته می‌شوند.
وی افزود جریان دینی دوم، جریان تمدن گرای اسلامی است که اسلام را در مقابل رقبایش، یعنی در مقابل تمدن شرق و غرب، در مقابل بیگانگان برجسته می‌کند، اسلام را در قالب یک تمدن رو به آینده مطرح می‌کند و بزرگان و تئوریسین‌های اسلام سیاسی و اسلام ناب ازجمله امام راحل (ره) و مقام معظم رهبری(مدظله) هم روی این قضیه خیلی تأکید دارند، شاخصه‌های جریان تمدن گرایی این است که معرفت دینی، یعنی تفکر اسلامی را یک مجموعه منسجم و نظام مندی می‌بینند که همه عناصرش مکمل هم هستند و رو به جلو و رو به اهداف و غایات متعالی در حال حرکتند و اینها اعتقادشان این است که معرفت دینی را باید به سمت تمدن سازی پیش ببریم.
این استاد حوزه و دانشگاه افزود در کنار این دو تفکر در جامعه یک نوع تجددگرایی اسلامی هم داریم، یعنی یک جریانی در جامعه هست که ضمن اعتقاد راسخ به دین، معتقد است که بر اساس عقلانیت مدرن اسلام را باید به روز کنیم و با بازسازی و بازخوانی اسلام متناسب با دنیای امروز، یک سبک زندگی مدرن اسلامی باید درست کنیم. خوب این در جامعه بسیار طرفدار دارد و می‌توانید بگوییم به نوعی انقلاب اسلامی داعیه‌اش همین بود، این هم پایه‌اش بر اساس تمرکزدادن به وزن دین هست.
او افزود: سه نحله و تفکر یعنی شریعت گرا، تمدن گرا و تجدد گرا در جامعه وجود دارند و هریک ویژگی‌های منحصر به فردی دارند که در جامعه با چالش‌هایی هم روبرو هستند.
حجت الاسلام مهاجرنیا گفت: از اولین ویژگی‌های این مباحث یکی بحث ماهیت و قلمرو دین است یعنی دین تا کجا در زندگی ما باید حضور داشته باشد، در جامعه و دنیای مجازی شما مکرر دیده‌اید که جوان‌ها راجع به قلمرو دین می‌پرسند. مثلاً می‌پرسند این کرونایی ها که فوت می‌کنند چون بدنشان آلوده است نمی‌شود از غسل میّت برای آن بگذریم؟ می گویند با عقل جور در نمی‌آید! پاسخ این است که عقلی نیست تعبّد است، بالاخره غسل و تجهیز و دفن و نماز باید بخوانند برای مؤمنین. این سؤال در واقع بر می‌گردد به این که آیا دین را در پدیده‌های جدید نمی‌شود یک جایی متوقف کرد و آنجا دیگر نرود؟
وی در ادامه گفت دومین ویژگی موضوع عقلانیت است، یعنی نسبت دین با عقل و عقلانیت در تحقق گزاره‌ها و آموزه‌های دینی در سیاست، اقتصاد، فرهنگ، نسبت سنجی بین کارکردهای مسئولین چگونه است؟ مثلاً در مدیریت شرایط کرونا ما چقدر به بحث پزشکی به عنوان علم تجربی بها دادیم و آن را حتی مقدم بر رویکردهای دینی قرارش دادیم. مقام معظم رهبری(مدظله) فرمودند هر چه ستاد کرونا بگویند بر همه لازم است طبق آن عمل کنند؛ یعنی همین علوم تجربی مقدم شد. چرا؟ چون اینجا به علوم تجربی اهمیت دادیم.
این استاد حوزه و دانشگاه افزود: موضوع سوم بحث توسعه اجتماعی است که درجامعه با آن به صورت جدی سروکار داریم. دین را چه طور محقق کنیم، چهل و یک سال است که انقلاب اسلامی شده، ما الان کجا هستیم، دین چقدر محقق شده، دین چقدر آسیب دیده دین چه جوری باید پیاده بشود، کجا مشکل داریم، کجا نداریم؟ هر جریان زنده و پویا و بالنده‌ای باید تکلیفش را با این بحث روشن بکند؛ در این دنیایی که شدیداً پرمشکل و پر چالش است، مخصوصاً شرایط جمهوری اسلامی از یک طرف محاصره تحریم، فشار و مشکلات اقتصادی و مشکلات بهداشتی است و همه مشکلات امروز به جامعه اسلامی هجوم آورده چه جور باید ما به تحقق دین فکر بکنیم و کسانی که حزبی کار می‌کنند و مدعی دینداری و ارزش گرایی هستند باید پیش قدم شده و در خط مقدم تحقق و اجرای دین باشند.
وی در پایان گفت ما می‌خواهیم یک الگویی برای جریان شناسی سیاسی از دیدگاه قرآن داشته باشیم؛ بنابراین قرآن منبع هویتی ماست. ما می‌خواهیم ببینیم جریان‌های سیاسی که در جامعه اتفاق افتاده آیا می‌توانیم اینها را مبناسازی قرآنی بکنیم و اینها را شبیه به همان جریان‌های صدر اسلام ببینیم و بر اساس آن تحلیل کنیم؟ سوره بقره از این باب بسیار مهم است و به لحاظ جریان شناسی یک پیام را دارد مخابره می‌کند به جامعه اسلامی و آن هم این است که «ذلک الکتاب لا ریب فیه»، این قانون اساسی حکومت اسلامی و پایه و مدار جامعه اسلامی همه چیز بر اساس این کتاب است؛ محور، کتاب است، دور این کتاب جریان‌های سیاسی فکری اجتماعی شکل گرفتند و ما می‌خواهیم جریان شناسی را دقیقاً بر مدار همین محور قرآن مطرح کنیم.
گفتنی است که با توجه به شیوع ویروس کرونا و رعایت اصول بهداشتی و سلامت شرکت کنندگان، این جلسات در قالب فضای مجازی نیز برگزار می‌شود و علاقه مندان می‌توانند هر هفته از طریق آدرس‌های ذیل از مباحث استفاده کنند:
کانال مجمع: Telegram.me/mhp_ir
پخش زنده از اینستا گرام: https://www.instagram.com/majma_qom/
- نویسنده :
- منبع :
