اکبر هاشمی بهرمانی که ما او را به عنوان آیت‌الله هاشمی رفسنجانی و بیشتر همان رفسنجانی یا هاشمی رفسنجانی می‌شناسیم، پیش از آنکه یک سیاستمدار شود، اهل کتاب و قلم بود، اگرچه در زندگی او سیاست بر کتاب پیشی گرفت و بیشتر به عنوان سیاستمدار شناخته شد.
یکی از عادت‌های او که شامگاه ۱۹ دی‌ماه ۱۳۹۵ در سن ۸۲ سالگی از دنیا رفت، نوشتن خاطرات خود به صورت روزنوشت بود. هاشمی از اول فروردین سال ۶۰، هر روز در یک صفحه از سررسید همان سال یادداشت‌هایی درباره کارهای شخصی و حوادث مهم داخلی و خارجی نوشته است؛ کاری که سال‌ها آن را ادامه داد.
از مهم‌ترین آثار او خاطراتش از دوران انقلاب و پس از انقلاب، بخصوص دوره جنگ هشت ساله و دوران سازندگی است؛ «دوران مبارزه» (مقطع تولد تا پیروزی انقلاب اسلامی)، «انقلاب و پیروزی» (مقطع سال ۱۳۵۷ و ۱۳۵۸)، «انقلاب در بحران» (۱۳۵۹)،«عبور از بحران» (۱۳۶۰)،«پس از بحران» (۱۳۶۱)، «آرامش و چالش» (۱۳۶۲)، «به سوی سرنوشت» (۱۳۶۳)، «امید و دلواپسی» (۱۳۶۴)، «اوج دفاع» (۱۳۶۵)، «دفاع و سیاست» (۱۳۶۶)، «پایان دفاع، آغاز بازسازی» (۱۳۶۷)، «بازسازی و سازندگی» (۱۳۶۸)، «اعتدال و پیروزی» (۱۳۶۹)، «سازندگی و شکوفایی» (۱۳۷۰)، «رونق سازندگی» (۱۳۷۱)، «صلابت سازندگی» (۱۳۷۲) و «هاشمی در سال ۸۸» از جمله این کتاب‌ها هستند.
با این حال، شاید برخی از آثار این شخصیت تاثیرگذار در تاریخ ایران در قرن اخیر بتواند مهم‌ترین آرا و عقاید او را در دوره‌ای که هنوز با قدرت و حکومت میانه‌ای نداشت، بازنمایی کند؛ از جمله این کتاب‌ها، نخستین کتابی است که در سال ۱۳۴۲ ترجمه و منتشر کرد. او ترجمه این کتاب را مهرماه سال ۱۳۴۲ در رفسنجان و زادگاهش «نوق» به پایان برد. این کتاب پس از انتشار، به سرعت معروف شد و مخاطبان زیادی پیدا کرد. رفسنجانی نیز این کتاب را بدون گرفتن مجوز از سوی اداره فرهنگ وقت منتشر کرد و باعث ایجاد سروصدای زیادی در برخی از محافل سیاسی و مذهبی شد. او نام این کتاب را «سرگذشت فلسطین» گذاشت و مقدمه‌ای هم برایش نوشت.
هاشمی رفسنجانی در سال ۱۳۴۶ کتاب دیگری را با نام «امیرکبیر قهرمان مبارزه با استعمار» منتشر کرد و درباره امیرکبیر و خدمات او و نیز جفاهایی که بر او رفته بود نوشت.
بعد از انقلاب هم با وجود انتشارات خاطرات روزانه و روایتش از روزهای انقلاب و جنگ و دوران سازندگی، نمی‌توان او را فقط راوی تاریخ دانست و در این مسیر حتی کتاب‌هایی در تحلیل مسائل تاریخی و سیاسی دارد که از آن جمله به کتاب‌های «روحانیت و لیبرالیسم شریعتی»، «نقش روحانیت در انقلاب»، «ه‍راس دنیای اس‍ت‍ک‍ب‍اری» و... می‌توان اشاره کرد.
پیوند هاشمی با کتاب اما هرگز به تاریخ محدود نمی‌شود؛ در میان کتاب‌های آیت الله هاشمی رفسنجانی نزدیک به ۱۰ عنوان کتاب در حوزه دین و علوم قرآنی دیده می‌شود که بیشتر آن‌ها رویکرد تحقیقی، تحلیلی و تفسیری دارد؛ «آزاداندیشی اسلامی و روشنفکری دینی»، «فرهنگ قرآن: کلید راهیابی به موضوعات و مفاهیم قرآن کریم»، «معجم موضوعات و مفاهیم قرآن»، «سیر مطالعه در قرآن»، «جایگاه مساجد در نظام اسلامی از منظر قرآن» و ... از جمله همین کتاب‌هاست.
آیت‌الله هاشمی از شخصیت‌های مهم و تأثیرگذار انقلاب اسلامی ایران بوده و همین موضوع محققان و پژوهشگران را بر آن داشته پیرامون این شخصیت بنویسند و ویژگی‌های او را درمیان مصاحبه‌ها و سخنرانی‌ها او جست وجو کنند و برای مردم بازشناسانند؛ «در آینه» (چهار گفت‌وگوی صریح و صمیمی با آیت‌الله هاشمی رفسنجانی)؛ کتابی است از اکبر هاشمی رفسنجانی و غلامعلی رجایی (مشاور مرحوم هاشمی رفسنجانی و مصاحبه‌گر)، «سیری در روزنوشت‌ها؛ بررسی روابط هاشمی رفسنجانی با امام خمینی و سیداحمد خمینی» و «سیری در روزنوشت‌ها؛ نقش هاشمی رفسنجانی در جنگ تحمیلی» از غلامعلی رجایی، «هاشمی بدون روتوش»؛ از اکبر هاشمی (مصاحبه‌شونده)، صادق‌زیباکلام (مصاحبه‌گر) و فرشته السادات اتفاق‌فر (مصاحبه‌گر)، «روایتی از زندگی و زمانه آیت‌الله هاشمی رفسنجانی» نوشته جعفر شیرعلی‌نیا و «اندیشه‌های سیاسی آیت‌الله هاشمی رفسنجانی» نوشته حمیدرضا اسماعیلی از جمله این کتاب‌ها هستند.
- نویسنده :
- منبع :
