19 دی: سیدمحسن محسنی از قم‌پژوهان با اشاره به برخی از تجارب در کشورهایی که مواریث فرهنگی ایران زمین (ایران فرهنگی و تاریخی) در آنجا قرار دارد از جمله چین در شهر کاشغر (ایالت سین کیانگ) و سمرقند و بخارا در ازبکستان، اظهار داشت که بافت‌های تاریخی هر شهر از جمله قم دارای ارزش‌های معنوی و مادی غیرقابل ارزیابی است و ما باید از تجارب موفق این کشورها استفاده کنیم.
موضوع نشست 485 بنیاد قم پژوهی به بازدیدی دیگر از بافت تاریخی قم اختصاص یافت.
به منظور شناسایی و معرفی بافت ارزشمند هسته مرکزی شهر قم پس از فراخوان عمومی به اتفاق علاقه‌مندان از محله موسویان (چهل اختران) و محله پامنار و محله مسجد جامع و خانه تاریخی چاووشی و مسجد جامع بازدید گردید.
بازدید از ورودی محله چهل اختران واقع در کوچه 59 خیابان آذر و در کنار خانه تاریخی توکلی آغاز گردید.
در ابتدای بازدید مهندس امیدواریان پژوهشگر بافت تاریخی شهر قم به معرفی اقدامات انجام شده در محدوده بافت پیرامون امامزاده با رویکرد ساماندهی پرداخت.
امیدواریان با اشاره به اینکه طرح اولیه محدوده ساماندهی با مساحت 4.3 هکتار جهت تامین کاربری‌های زیرساخت زیارت و ارتقاء کیفی خدمات اساسی محله به دلیل قرار گیری بقعه امامزاده موسی مبرقع در این محله و کمبودهای اساسی سرانه تهیه شد و در گام بعدی با رویکرد بهسازی و به صورت فازبندی عملیات اجرایی در دو جبهه آغاز گردید گام اول ساخت صحن و فضای باز شهری که در ایام مراسم عزاداری دهه اول محرم به عنوان بزرگ‌ترین دسته عزاداری شهر قم که ثبت ملی نیز گردیده است استفاده و در سایر ایام سال به عنوان مرکز محله استفاده گردد و اقدام دیگر اغاز عملیات اجرایی ساخت پارکینگ رو سطحی در کنار صحن شهر شروع شده است از دیگر اقدام می توان به طراحی محور محلی به منظور استفاده تامین دسترسی محلی با اولویت حفظ بافت اشاره کرد.
در ادامه مسیر از کنار گذر تاریخی و امامزاده بازدید به عمل آمد و در ادامه مسیر از خانه تاریخی چاووشی که دستخوش تغییرات اساسی به دلیل مشکلات وراثتی شده است بازدید شد. فرزند آقای چاووشی هم به معرفی خانه و ساکنان خانه اشاره کرد. ( لازم به ذکر است خانه تاریخی چاووشی یکی از ۲۴ خانه‌های معرفی شده در جلد اول کتاب خانه‌های تاریخی قم است.
در طول مسیر سیدمحسن محسنی از قم‌پژوهان با اشاره به برخی از تجارب در کشورهایی که مواریث فرهنگی ایران زمین (ایران فرهنگی و تاریخی) در آنجا قرار دارد از جمله چین در شهر کاشغر (ایالت سین کیانگ) و سمرقند و بخارا در ازبکستان اظهار داشت که بافت‌های تاریخی هر شهر از جمله قم دارای ارزش‌های معنوی و مادی غیر قابل ارزیابی است و ما باید از تجارب موفق این کشورها استفاده کنیم.
وی برای نمونه به برخی نظرات در خصوص خیابان‌کشی در مجاورت اماکن شاخص تاریخی از جمله مسجد جامع پرداخت و گفت: عده ای اعتقاد دارند که چون مسجد جامع در کوچه و پس کوچه قرار دارد بنابراین باید با خیابان‌کشی در مجاور این بنای تاریخی آن را از انزوا درآوردیم و در معرض دید زائران و گردشگران قرار دهیم. حال آن که این دیدگاه کاملا غلط است و ما نباید به بافت قدیمی اطراف بناهای شاخص دست بزنیم و در آن دخالت ناروا کنیم. بلکه برعکس بافت مجاور را باید با بناهای شاخص در درون بافت تاریخی همگون کنیم. همه لطف بناهای شاخصی چون مسجد جامع و مدرسه جهانگیرخان قرارگرفتن آن‌ها در کوچه و پس کوچه‌ها و بهتر است گفته شود در موقعیت حقیقی آن‌ها است و دست‌کاری در اطراف آن ها جایز نیست.
محسنی در ادامه گفت: لزومی ندارد چون همه شهرها ماشین محور شده‌اند، زائران در نزدیک درب این بناها از ماشین پیاده شوند و با این کار بافت کهن را هم آلوده کنیم، بلکه محیط تاریخی این حس را باید به آن‌ها القاء کند که از دنیای نو به دنیای کهن‌تری گام گذاشته‌اند و ما نباید آن‌ها را از این لطف محروم کنیم. تفاوت دو محیط نو و کهن برای ببیننده لذت آور است. البته برای سالمندان و کم‌توانان می‌توان تمهیدات دیگری اندیشید بدون آن که نیاز به تخریب در اطراف باشد.
وی افزود معرفی این‌گونه بناها در دنیای امروزه باید از راه‌های دیگر برای مثال از طریق رسانه‌ها خاصه از طریق فضای مجازی صورت بگیرد. همچنین وی پاره‌ای توضیحات تاریخی دیگر نیزدر این بازدید ارائه داد.
حسین صادقی عضو قم‌پژوه و پژوهشگر تاریخ قم در آغاز بازدید درباره محدوده جغرافیایی محله موسویان گفت: این محله از قدیمی‌ترین محلات قم است که در قرون نخستین وجود داشته است. در تاریخ قم هم در دوره آل‌بویه به آن اشاره کرده که ابتدای آن گذر سنگ سیاه و انتهایش دروازه ری است و شامل باروی شهر، کوچه سنگ سیاه، گذر تقی بیک، کوچه پای‌درخت پیر، بقعه موسی مبرقع، بقعه چهل اختران، کوچه دولتخانه و کوچه رضا آباد می‌شود.
وی در ادامه درباره موسی مبرقع و مقبره چهل اختران و امامزاده زید نیز توضیحاتی داد و درباره ورود موسی مبرقع و آمدنش به قم و معماری بنای چهل اختران و وجود هفده صورت قبر در بقعه و بانی گنبد خانه شاه طهماسب صفوی و سازنده بنا استاد سلطان علی قنی و ذکر تاریخ ذکر شده در جبهه غربی بنا با خط ثلث درشت توضیحاتی داد.
صادقی درباره بقعه امامزاده زید که درورودی ایوان تاریخ بهاالدین هبه الله قمی احتمالا وزیر معزالدین بن یوسف بن شاهرخ بن امیر تیمور گورکانی به تاریخ ۸۴۷ هجری قمری در بنا و گچبری زیبا در ایوان و نقوش اسلیمی رنگی بنا توضیحاتی ارائه کرد.
وی در مسیرهای دیگر برنامه هم درباره برخی بناها از جمله منار تک میدان کهنه و مسجد جامع سلجوقی و الحاقات صفوی و قاجاری بنا مطالبی ارائه کرد.
به منظور شناسایی و معرفی بافت ارزشمند هسته مرکزی شهر قم پس از فراخوان عمومی به اتفاق علاقه‌مندان از محله موسویان (چهل اختران) و محله پامنار و محله مسجد جامع و خانه تاریخی چاووشی و مسجد جامع بازدید گردید.
بازدید از ورودی محله چهل اختران واقع در کوچه 59 خیابان آذر و در کنار خانه تاریخی توکلی آغاز گردید.
در ابتدای بازدید مهندس امیدواریان پژوهشگر بافت تاریخی شهر قم به معرفی اقدامات انجام شده در محدوده بافت پیرامون امامزاده با رویکرد ساماندهی پرداخت.
امیدواریان با اشاره به اینکه طرح اولیه محدوده ساماندهی با مساحت 4.3 هکتار جهت تامین کاربری‌های زیرساخت زیارت و ارتقاء کیفی خدمات اساسی محله به دلیل قرار گیری بقعه امامزاده موسی مبرقع در این محله و کمبودهای اساسی سرانه تهیه شد و در گام بعدی با رویکرد بهسازی و به صورت فازبندی عملیات اجرایی در دو جبهه آغاز گردید گام اول ساخت صحن و فضای باز شهری که در ایام مراسم عزاداری دهه اول محرم به عنوان بزرگ‌ترین دسته عزاداری شهر قم که ثبت ملی نیز گردیده است استفاده و در سایر ایام سال به عنوان مرکز محله استفاده گردد و اقدام دیگر اغاز عملیات اجرایی ساخت پارکینگ رو سطحی در کنار صحن شهر شروع شده است از دیگر اقدام می توان به طراحی محور محلی به منظور استفاده تامین دسترسی محلی با اولویت حفظ بافت اشاره کرد.
در ادامه مسیر از کنار گذر تاریخی و امامزاده بازدید به عمل آمد و در ادامه مسیر از خانه تاریخی چاووشی که دستخوش تغییرات اساسی به دلیل مشکلات وراثتی شده است بازدید شد. فرزند آقای چاووشی هم به معرفی خانه و ساکنان خانه اشاره کرد. ( لازم به ذکر است خانه تاریخی چاووشی یکی از ۲۴ خانه‌های معرفی شده در جلد اول کتاب خانه‌های تاریخی قم است.
در طول مسیر سیدمحسن محسنی از قم‌پژوهان با اشاره به برخی از تجارب در کشورهایی که مواریث فرهنگی ایران زمین (ایران فرهنگی و تاریخی) در آنجا قرار دارد از جمله چین در شهر کاشغر (ایالت سین کیانگ) و سمرقند و بخارا در ازبکستان اظهار داشت که بافت‌های تاریخی هر شهر از جمله قم دارای ارزش‌های معنوی و مادی غیر قابل ارزیابی است و ما باید از تجارب موفق این کشورها استفاده کنیم.
وی برای نمونه به برخی نظرات در خصوص خیابان‌کشی در مجاورت اماکن شاخص تاریخی از جمله مسجد جامع پرداخت و گفت: عده ای اعتقاد دارند که چون مسجد جامع در کوچه و پس کوچه قرار دارد بنابراین باید با خیابان‌کشی در مجاور این بنای تاریخی آن را از انزوا درآوردیم و در معرض دید زائران و گردشگران قرار دهیم. حال آن که این دیدگاه کاملا غلط است و ما نباید به بافت قدیمی اطراف بناهای شاخص دست بزنیم و در آن دخالت ناروا کنیم. بلکه برعکس بافت مجاور را باید با بناهای شاخص در درون بافت تاریخی همگون کنیم. همه لطف بناهای شاخصی چون مسجد جامع و مدرسه جهانگیرخان قرارگرفتن آن‌ها در کوچه و پس کوچه‌ها و بهتر است گفته شود در موقعیت حقیقی آن‌ها است و دست‌کاری در اطراف آن ها جایز نیست.
محسنی در ادامه گفت: لزومی ندارد چون همه شهرها ماشین محور شده‌اند، زائران در نزدیک درب این بناها از ماشین پیاده شوند و با این کار بافت کهن را هم آلوده کنیم، بلکه محیط تاریخی این حس را باید به آن‌ها القاء کند که از دنیای نو به دنیای کهن‌تری گام گذاشته‌اند و ما نباید آن‌ها را از این لطف محروم کنیم. تفاوت دو محیط نو و کهن برای ببیننده لذت آور است. البته برای سالمندان و کم‌توانان می‌توان تمهیدات دیگری اندیشید بدون آن که نیاز به تخریب در اطراف باشد.
وی افزود معرفی این‌گونه بناها در دنیای امروزه باید از راه‌های دیگر برای مثال از طریق رسانه‌ها خاصه از طریق فضای مجازی صورت بگیرد. همچنین وی پاره‌ای توضیحات تاریخی دیگر نیزدر این بازدید ارائه داد.
حسین صادقی عضو قم‌پژوه و پژوهشگر تاریخ قم در آغاز بازدید درباره محدوده جغرافیایی محله موسویان گفت: این محله از قدیمی‌ترین محلات قم است که در قرون نخستین وجود داشته است. در تاریخ قم هم در دوره آل‌بویه به آن اشاره کرده که ابتدای آن گذر سنگ سیاه و انتهایش دروازه ری است و شامل باروی شهر، کوچه سنگ سیاه، گذر تقی بیک، کوچه پای‌درخت پیر، بقعه موسی مبرقع، بقعه چهل اختران، کوچه دولتخانه و کوچه رضا آباد می‌شود.
وی در ادامه درباره موسی مبرقع و مقبره چهل اختران و امامزاده زید نیز توضیحاتی داد و درباره ورود موسی مبرقع و آمدنش به قم و معماری بنای چهل اختران و وجود هفده صورت قبر در بقعه و بانی گنبد خانه شاه طهماسب صفوی و سازنده بنا استاد سلطان علی قنی و ذکر تاریخ ذکر شده در جبهه غربی بنا با خط ثلث درشت توضیحاتی داد.
صادقی درباره بقعه امامزاده زید که درورودی ایوان تاریخ بهاالدین هبه الله قمی احتمالا وزیر معزالدین بن یوسف بن شاهرخ بن امیر تیمور گورکانی به تاریخ ۸۴۷ هجری قمری در بنا و گچبری زیبا در ایوان و نقوش اسلیمی رنگی بنا توضیحاتی ارائه کرد.
وی در مسیرهای دیگر برنامه هم درباره برخی بناها از جمله منار تک میدان کهنه و مسجد جامع سلجوقی و الحاقات صفوی و قاجاری بنا مطالبی ارائه کرد.
- نویسنده :
- منبع :
https://19dey.com/news/66461
