امید می‌آید؟

میزبانی مازندران از پرنده های مهاجر که در سال جاری از ۱۶ شهریور با فرود اولین گونه های پرنده مهاجر در تالاب میانکاله و آبندان‌های مازندران آغاز شد، از این تاریخ به بعد مازندرانی ها چشم انتظار حضور تک‌ درنای گله غربی سیبری که فعالان محیط زیست نام امید را برایش انتخاب کردند، در مازندران هستند.
این درنای سیبری که در ۱۶ سال اخیر تنهایی به مازندران سفر کرد، به لشکر تک نفره معروف شد و با توجه به دغدغه های که شهروندان و فعالان زیست محیطی نسبت به حضور این پرنده در مازندران دارند، هر روز چشم انتظار فرود این گونه نادر در مازندران هستند.
پرنده شناسان بر این باورند به علت بهم ریختگی جوی و تغیرات اقلیمی که در سراسر جهان ایجاد شد، امسال سفر تک درنای سیبری به مازندران با تاخیر روبرو شد.
آنان با بیان این که، شرایط آب و هوای یک ماه اخیر مازندران که شب ها سرد و روزها بهاری است، همین شرایط تغیرات اقلیمی در در مسیر پرواز این پرنده مهاجر هم حاکم است و این امر فرایند مهاجرت تک درنای سیبری را را با تاخیر روبرو کرده است.
این کارشناسان بر این اصل معتقد هستند که این پرنده در مسیر مهاجرت به مازندران چند توقف دارد، این احتمال وجود دارد در این استراحتگاه های طول مسیر شرایط جوی نامساعد و طوفانی باشد و این پرنده تا آرام شدن شرایط جوی امکان پرواز نداشته باشد.
با توجه به اینکه درنای سیبری در برخی از باغ وحش ها طول عمر آن به ۸۰ سال هم رسیده است، بسیار بعید به نظر می رسد تک درنای گله غربی سیبری با حدود بیش از ۲۰ سال سن به مرگ طبیعی تلف شده باشد.
مازندران دارای ۲ تالاب بین‌المللی میانکاله و فریدونکنار و چندین تالاب و آبگیر محلی چون ساهون، لپو و پلنگان، ولشت، استخرپشت، گل‌پل، خضر نبی، شورمست، دریوک، سراندون و بالندون، گز و کندوچال است.
مازندران همچنین افزون بر ۸۰۰ قطعه آب‌بندان به مساحت ۱۷ هزار هکتار دارد. همه ساله در فصل زمستان۱۰۰ گونه پرنده مهاجر زمستان گذران با جمعیتی حدود ۳۰۰ ۰زار بال به مازندران مهاجرت می‌کنند.
بر اساس آمارهای رسمی، تاکنون بیش از ۴۹۰ گونه جانوری از رده‌های مختلف مهره‌داران اعم از پرندگان، پستانداران، خزندگان، دوزیستان و ماهی‌ها در زیست‌بوم مازندران شناسایی شده‌اند.
پرندگان با ۳۱۷ گونه از ۵۸ خانواده، پستانداران با ۶۳ گونه و ۱۹ خانواده، دوزیستان با ۹ گونه از ۶ جنس و ۶ خانواده، خزندگان با ۲۶ گونه از ۲۱ جنس و ۱۱ خانواده و ماهی‌ها با ۷۵ گونه بخشی از تنوع زیستی حیات وحش مازندران را تشکیل می‌دهند.
بهم ریختگی جوی علیه درنای سیبری
پرنده شناس و مدرس دانشگاه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا بیان داشت: علت اصلی تاخیر سفر تک درنای سیبری به مازندران بهم ریختگی جوی در جهان است که این تغیرات اقلیمی سبب شد مهاجرت این پرنده به مازندران با تاخیر انجام شود.
یونس یعقوب زاده ادامه داد: شرایط جوی پاییز مازندران به گونه ای است که شب ها سرد و روزها آفتابی و بهاری بوده است و یا اینکه به یک باره بارش های شدید می بارد و سیل جاری می شد، که این بهم ریختگی جوی به علت تغیرات اقلیمی در بسیاری از نقاط جهان اتفاق می افتد.
وی ادامه داد : طول عمر درنا در برخی از باغ وحش ها به ۸۰ سال رسیده است و تک درنای سیبری با حدود ۲۰ سال سن نمی تواند به مرگ طبیعی تلف شده باشد.
این پرنده شناس با بیان این که، به هر حال تک درنای سیبری یک موجود زنده است و هر احتمالی برای او قابل تصور است بیان داشت: براین باور هستم با توجه به شرایط جوی حاکم در جهان احتمال بازگشت امید به مازندران زیاد است.
یعقوب زاده ادامه داد: این پرنده مهاجر در طول مسیر مهاجرت از سیبری تا مازندران چند توقف گاه دارد و این امکان هم وجود دارد که شرایط جوی این توقف گاه ها به گونه ای باشد که این پرنده امکان پرواز نداشته باشد.
درنای سیبری به سه جمعیت اصلی شرقی، غربی و مرکزی تقسیم می‌شود. جمعیت مرکزی این گونه منقرض شده و جمعیت غربی هم به گفته کارشناسان محیط زیست در صورت مرگ «امید» به طور قطعی منقرض خواهد شد.
تک‌درنای به جا مانده از گله غربی درناهای سیبری آخرین بار در زمستان سال ۱۳۸۶ همراه با جفت خود به مازندران سفر کرد و بهمن همان سال پس از این‌که در یک شب سرد و طوفانی جفتش ناپدید شد، روزگار تنهایی‌اش را آغاز کرد. از آن زمان تا کنون این درنا که تنها بازمانده گله غربی درناهای سیبری است هر سال مسیر سه هزار و ۶۰۰ تا چهار هزار کیلومتری زیستگاهش در سیبری تا فریدونکنار را به تنهایی بال می‌زند و پس از حدود ۴۰ روز تا ۲ ماه پرواز به زیستگاه زمستانی‌اش می‌رسد.
«امید» در مسیر رسیدن به مازندران ۲ توقف کوتاه نیز دارد؛ ابتدا در تالاب «نارزون» قزاقستان فرود می‌آید و چند روز استراحت می‌کند و سپس در حاشیه دهانه رود ولگا نیز چند روزی را می‌گذراند.تا کنون به منظور شناسایی حفظ این مسیر پروازی تلاش‌های متعددی در قالب همراه کردن درناهای پرورشی با درنای «امید» انجام شده که هیچ کدام موفق نبود. انتقال جوجه‌ درناهای پرورشی به ایران پیش از این از ۲ مرکز تکثیر در آمریکا و روسیه انجام شده بود. نخستین مرحله سال ۱۹۹۷ با انتقال ۲ قطعه درنای پرورشی از بنیاد بین‌المللی درنا (ICF) در آمریکا بود که به دلیل رهاسازی دیرهنگام، جوجه‌ها درناهای پرورشی با درناهای وحشی جفت نشدند و مهاجرت نکردند. یکی از آن درناهای پرورشی سر از قزوین در آورد که بعد به پارک پردیسان منتقل شد و سال ۱۳۸۳ (۲۰۰۴) زندگی‌اش به طور طبیعی در پارک پردیسان تمام شد.
سال ۲۰۰۳ دوباره سه قطعه درنای پرورشی از مرکز «اوکا (OKA)» در روسیه به فریدونکنار انتقال یافت که روی یکی از آن‌ها ردیاب ماهواره‌ای هم نصب شد. این درنای پرورشی در زمان مهاجرت برگشت به سیبری، پرواز را آغاز کرد و تا داغستان روسیه هم رفت. اما پس از آن جدا شد و دیگر دیده نشد. یک درنا هم در مازندران زمینگیر شد و درنای دیگر تا انزلی به سفرش ادامه داد. این درناها نیز مانند «رویا» به مازندران برگردانده شدند و تا سال بعد که «امید» و جفتش به مازندران آمدند ماندند تا زمستانی دیگر نیز در کنار هم باشند. اما این تلاش هم نتیجه‌ای نداشت.