بزرگداشت استاد علی‌اصغر فقیهی در قم برگزار شد

در ابتدای این نشست استاد هادی فرساد به بررسی ویژگی‌های استاد فقیهی پرداخت. در ادامه دکتر سیدحسن قریشی گفت: استاد فقیهی در سال ۱۲۹۵ در خانواده‌ای مذهبی به دنیا آمد. در ده سالگی وارد مدرسه جهانگیرخان واقع در محله مسجد جامع قم شد. و در سن هیجده یا نوزده  سالگی وارد دانشگاه می‌شود و بعد از چهار سال فارغ التحصیل می‌شود. آنچه که بینش و نگرش جناب آقای فقیهی را تغییر می‌دهد وجود استادان دانشگاهی است. البته استادان حوزوی هم نقش داشتند. استادان بزرگی چون فروزانفر، آقای بهمنیار، اقبال آشتیانی که استاد راهنمایش بود و احمد کسروی که استاد مشاورش بود و اساتید دیگری که خودش بیشتر عنوان و تمجید می‌کند.
وی افزود: پایان‌نامه استاد «تاثیر ایرانیان بر تمدن اسلامی» است به راهنمایی استاد اقبال آشتیانی و مشاورت احمد کسروی با همراهی استاد دکتر حسینی. اما نوع نگاه کسروی به تاریخ تاثیر در کار استاد فقیهی گذاشته است؛ به طوری که استاد فقیهی از تاریخ‌نگاری نقلی که حوادث را می‌نوشتند به روش تاریخ‌نگاری زندگی مردم رو آورد که اولین گام تاریخ‌نگاری معاصر بود. نمونه آن زندگی اجتماعی و مذهبی طبقات مردم قم بود که به رشته تحریر در آورد یا کتابی که در مورد عضدالدوله نوشت؛ درست است که پادشاه یک سلسله است ولی این نگاه هم  نشان دهنده بینش مذهبی او است که حاکمیت مذهبی قم را احیا کند.
 قریشی تصریح کرد: استاد فقیهی با تحقیقات میدانی به نوشتن تاریخ می‌پرداخت. نمونه آن کتاب زندگی آل‌بویه است که دارای اسناد و مدارک خوبی است. در واقع آثار وی را می‌توان به دو قسمت مذهبی و ادبی تقسیم کنیم. یکی از بزرگ‌ترین خدمتی که استاد بزرگوار فقیهی انجام داد در مورد رساله‌های توضیح المسائل است. برای اولین بار استاد فقیهی کتاب «جامع الفروغ» آیت‌الله بروجردی را  با زبان سلیس و روان و با تقسیم بندی‌های علمی تنظیم کرد. رساله‌هایی که تا الان وجود دارد الگوگیری ازشیوه رساله‌نگاری وی است.
وی بیان کرد: استاد فقیهی در زمینه مبارزه با وهابیت کاری علمی انجام داد. کتاب بسیار ارزشمندی که آیت‌الله مرعشی نجفی تلخیص و مقدمه‌ای بر کتاب وهابیت وی می‌نویسد و بعد این جزوه را تبدیل به یک کتاب ارزنده می‌کند. کار دیگر مذهبی وی درباره آداب و سنن مردم قم در عزاداری‌ها بود که زندگی مذهبی مردم قم را مورد کنکاش و مطالعه قرار داد و این راه را برای محققان بازکرد.   
قریشی گفت: در زمینه ترجمه که از کارهای مذهبی استاد به شمار می‌رود ترجمه «نهج البلاغه» و «توحید مفضل» است. ترجمه نهج البلاغه نه سال و یا یازده سال به طول انجامید که با دقت نظر و تسلطی که او بر ادبیات داشت با متنی روان و به‌روز آن‌را ترجمه کرد. 


در ادامه استاد محمدرضا رهبریان که یاد نامه‌ای برای استاد فقیهی نوشته است گفت: نوشتن این کتاب این فرصتی شد تا با استاد آشنا شدم و روش و شیوه درست تحقیق را از این استاد آموختم. روش تحقیق او از روی مطالعه بود که منابع مختلف را مورد مطالعه دقیق قرار می‌داد. افتخاری پیدا شد تا مصاحبه‌ای با آقای فقیهی داشتیم. از کتاب‌ها و تالیفات وی آداب و رسوم و الفبای تحقیق را یاد گرفتم.
وی افزود: متاسفانه تحقیقات دانشگاهی  فقط ارایه منبع است ولی آقای فقیهی شیوه و روش تحقیقش این بود که از میان چند صفحه و چند جلد کتاب عصاره‌اش را در می‌آورد و مطلبی که ارزش خواندن داشت نقل می‌کرد. آقای فقیهی زحمت می‌کشید و در منابع می‌گشت منابع فارسی و منابع عربی که در اختیار داشت و از منابع معتبر نقل قول می‌کرد.
 رهبریان تصریح کرد: آنچه از آقای فقیهی یاد گرفتم بعدها این کار را ادامه دادم ضمن اینکه چیزی که من نصیبم شد در آن دوره که آقای فقیهی بودند خیلی از اساتید زنده بودند و اگر من یک سال بعد یا دو سال بعد تعلل می‌کردم فرصت‌های بسیار نادری از کفم می‌رفت. آقای فقیهی ذاتاً از سرتاپا فروتنی بود. وی خیلی آرزو داشت که این یادنامه برای او تدوین بشود که در زمان حیاتشان  دانسته نبود و بعد از حیاتشان هم دانسته نشد. این کتاب اگر اعتباری پیدا کرده در بیرون از قم شناخته شده است.
در ادامه سید محسن محسنی از اعضای بنیاد قم‌پژوهی گفت: استاد فقیهی از همان اول به مطالعات مربوط به قم علاقه‌مند بود و این آثار علاقه‌مندی باعث شد که  از همان دهه‌های آغازین عمرشان جزواتی منتشر می‌کرد و از دهه بیست به تناوب ادامه داشت و رسید به "نامه قم" که در دهه هفتاد اداره ارشاد قم منتشر می‌کرد. این جزوات حاصل تحقیقات عمیق و مستمر مرحوم فقیهی بود و گذشته قم را بررسی می کرد.
وی در ادامه افزود: چند باری که من خدمت استاد فقیهی رسیدم خودشان مکرراً می‌گفتند من به منابع دست اول مراجعه می‌کنم. من هیچ عادت ندارم به منابع و مآخذ دست دوم  مراجعه کنم. این هم ناشی از تحصیلات حوزوی ایشان بود. از دیگر  خصائصی که استاد فقیهی داشتند این بود که به عبارات عربی که استناد می‌کردند آنها را بدون استثنا ترجمه می‌کردند.
 وی در باره کتاب «مفاخر قم؛ استاد علی‌اصغر فقیهی معلم، مورخ و قم‌پژوه» که از سوی بنیاد قم‌پژوهی منتشر شده گفت: این کتاب در بخش اول حاوی چند مقاله درباره زیست‌نامه یعنی زندگینامه استاد فقیهی است. بخش دوم کتاب‌شناسی و بخش سوم شامل گفت‌وگوها است. اولین گفت‌وگویی که با استاد فقیهی انجام شد در کیهان فرهنگی بود که در قالب ضمیمه در کنار روزنامه چاپ می‌شد. در آنجا استاد فقیهی به طور مفصل از زندگی و آثار خودش یاد کرده بود.  
 وی در باره تاریخ جامع قم که مرحوم استاد فقیهی متاسفانه توفیق پیدا نکردند که به طور کامل چاپ کنند، گفت:  مرحوم استاد گرامی می‌گفت که من دیده بودم که مطالب نروبط به این موضوع را در جعبه جا کفشی جمع آوری می کرد. خواهش ما این است که بازماندگان استاد این مطالب را به ما بدهند تا آنها را بررسی و منتشر کنیم. چون برای مطالعات مربوط به قم‌شناسی خیلی ارزشمند است.


در ادامه برادر استاد فقیهی گفت:  پدر ما در مدرسه جهانگیرخان معلم بودند. اهل علم بود و شاگردانی داشتند. اخوی بزرگوار من آنجا لباس طلبگی پوشیدند و درس می‌خواندند و در عین درس خواندن کتاب‌های زیادی هم مطالعه می‌کردند و در همان جا هم در دانشگاه  الهیات شرکت کردند و لیسانس گرفتند. پدر ما از شاگردان شیخ عبدالکریم حائری بود و در آنجا درس می‌دادند و چند پشت اهل علم بودند. اخوی هم در آموزش و پرورش استخدام شدند.
وی افزود: من هم یک تصدیق ابتدایی گرفتم و استخدام شدم. بعد هم دیپلم و لیسانس گرفتم. در دبیرستان حکیم نظامی هم درس می‌دادم. علاقه زیادی داشتیم به تدریس داشتم. چهل سال و نه ماه درس دادم. ده سال ابتدایی و ۳۱ سال هم در دبیرستان مشغول تدریس بودم. از اخوی هم در درس‌ها و هم راهنمایی‌شان و هم از کتاب‌های درسی و هم روش‌شان استفاده می‌کردم. خدا را شکر می‌کنیم که هیچ دانش‌آموزی از ما گلایه نداشت.
  در ادامه حسین صادقی درباره روزشمار زندگی استاد فقهی گفت: استاد سال ۱۲۹۵ متولد شد. پنج سالگی وارد مکتبخانه شد. ده سالگی نزد پدر بزرگوارشون شیخ ابوالحسن فقیهی و عموی خود شیخ احمد فقیه تلمذ می‌کند. سال ۱۳۱۵ رهسپار دانشکده می‌شود در رشته ادبیات و استادان بزرگشان شهابی، فروزانفر و نصرالله  فلسفی و سه سال هم نزد سیداحمد کسروی در حیطه تحقیقات تاریخی فعالیت می‌کند و سال ۱۳۱۷ ازدواج می‌کند و  فوتشان ۱۳۸۲.
وی افزود: در سال ۱۳۱۹ دبیر ادبیات شد. ۱۳۲۳ چاپ اولین کتابش تاریخ و عقاید وهابیت را می‌نویسد. ۱۳۲۷ ریاست دبیرستان را با تصویب شورای دبیرستان به مدت سه سال مدیریت دبیرستان را به عهده می‌گیرد. سال ۱۳۲۸ با کمک اداره فرهنگ قم در مورد تاریخ و جغرافیای قم مطلب می‌نویسد. در شهریور ۱۳۳۳ که دکتر بهشتی مدرسه دین دانش را تاسیس می‌کند به دبیرستان دین دانش می‌رود و کتاب جغرافیای کشورهای مسلمان و تاریخ اسلام را با هزینه دکتر بهشتی تالیف می‌کند. در ۱۳۴۲ عهدنامه مالک اشتر را به فارسی ترجمه می‌کند.
وی در ادامه تصریح کرد: استاد سال ۱۳۴۵ به حج می‌رود و از سفر ۲۷ روزه خود  کتاب «حج آنطور که من رفتم» را تالیف می‌کند. سال  ۱۳۴۷ کتاب شاهنشاهی عضدالدوله دیلمی را می‌نویسد. ۱۳۵۰ تاریخ مذهبی قم را می‌نویسد که یکی از منابع دست اول قم‌شناسی است و سال ۱۳۵۰ هم بازنشسته می‌شود و ۵۱ تا ۵۸ در دبیرستان عربی تهران و در سال ۵۳ سفر به کشورهای عربی و کشورهای همجوار دارد. کتاب سفر به آفریقا هم کتاب ارزشمندی است که فکر کنم تا سال ۱۳۷۹ چاپ می‌شود. در سال ۵۷ هم دوباره کتاب آل‌بویه را تحت عنوان آل‌بویه و اوضاع زمان ایشان بررسی و تدوین می‌کند و سال ۱۳۷۴ هم ترجمه نهج البلاغه را تکمیل می‌کنند و سال ۱۳۸۲ به رحمت ایزدی پیوستند.
گفتنی است در این بزرگداشت استاد عباس فرساد و استاد حسن رجبیان برای استاد فقیهی اشعار زیبایی سرودند.