نگاهی به حیات امامی که «فاطمی بین فاطمیین» بود

حضرت ابوجعفر محمد بن علی (ع) فرزند امام سجاد (ع)، امام پنجم شیعیان در روز جمعه یا دوشنبه یا سه شنبه اول ماه رجب یا سوم ماه صفر سال ۵۷ هجری یا به روایتی دیگر سال ۵۶ هجری، در مدینه به دنیا آمدند.
مادر امام محمد باقر(ع) «ام عبدالله» دختر امام حسن مجتبی (ع) است و از این جهت، نخستین کسی بود که هم از نظر پدر و هم از نظر مادر فاطمی و علوی بوده است. چون نسب امام محمد باقر(ع) هم از پدر و هم از مادر به امام امیرالمؤمنین (ع) و فاطمه زهرا(س) می‌رسد به ایشان علوی بین علویین و فاطمی بین فاطمیین گفته می‌شود.
کنیه‌اش ابوجعفر است. باقر، شاکر و هادی القاب حضرت هستند؛ که مشهورترین این القاب «باقر» است. درباره اینکه چگونه آن حضرت، بدین لقب، مشهور شد، جابر بن عبدالله انصاری می‌گوید: که پیامبر خاتم (ص) به من فرمود: «ای جابر! امید است که تو در دنیا بمانی تا ملاقات کنی فرزندی از اولاد حسین را که او را محمد می‌نامند. او می‌شکافد علم دین را؛ شکافتنی (یبقر علم الدین بقرا)، پس هرگاه او را ملاقات کردی، سلام مرا به او برسان.»
امام محمدباقر (ع) را از آن جهت باقر نامیده‌اند که گنج‌های پنهان معارف و حقایق احکام و حکمت و لطایف را ظاهر می‌ساخت، البته در این‌باره برخی گفته‌اند که باقر به معنای کسی است که بر اثر کثرت سجود، پیشانی‌اش گشاده شده باشد و عده‌ای گفته‌اند که به سبب کثرت علم‌شان، آن حضرت را باقر گفته‌اند.
امام باقر(ع) حدود ۱۹ سال امامت شیعیان (از سال ۹۵ق تا ۱۱۴ق) را برعهده داشت که با پنج تن از خلفای بنی‌امیه همزمان بود: ولید بن عبدالملک، سلیمان بن عبدالملک، عمر بن عبدالعزیز، یزید بن عبدالملک و هشام بن عبدالملک.
امام محمدباقر (ع) جامع علم و حلم بود و خلفای زمان امامت ایشان، نمی‌توانستند این عظمت را تحمل کنند، از این‌رو ایشان را از نظر سیاسی منزوی ساخته بودند، اما از آنجا که آن دوره، سال‌های پایانی حکومت بنی امیه بود، آن حضرت فرصت را مناسب دیدند تا با تشکیل یک حوزه علمیه و پرورش شاگردان برجسته، فرهنگ تشیع را جانی تازه بخشند.
امام پنجم شیعیان؛ شاگردان برجسته‌ای در زمینه‌های علوم اسلامی تربیت کردند که هر کدام وزنه علمی بزرگی به شمار می‌رفتند؛ برخی از ایشان عبارتند از: محمدبن مسلم، زرارة بن عین، ابوبصیر، بریدبن معاویه عجلی و هشام بن سالم. شاگردان مکتب امام باقر (ع) سرآمد فقها و محدثان زمان بودند و در میدان رقابت علمی بر فقها و قضات غیرشیعی برتری داشتند.
امام در ۵۷ سالگی در ۷ ذی‌الحجه سال ۱۱۴ق به شهادت رسید. برخی هشام بن عبدالملک و بعضی ابراهیم بن ولید را عامل شهادت او دانسته‌اند. طبق منابع تاریخی، امام باقر(ع) هنگام واقعه کربلا خردسال بود و در این واقعه حضور داشت.
در ادامه این گزارش به احادیثی از آن امام بزرگوار اشاره می‌کنیم:
"بهترین چیزی را که دوست دارید درباره شما بگویند، درباره مردم بگویید."
"سه چیز از خصلت‌های نیک دنیا و آخرت است: از کسی که به تو ستم کرده است گذشت کنی، به کسی که از تو بریده است بپیوندی، و هنگامی که با تو به نادانی رفتار شود بردباری کنی".
"از سستی و بی‌قراری بپرهیز، که این دو کلید هر بدی می‌باشند. کسی که سستی کند، حقی را ادا نکند، و کسی که بیقرار شود بر حق صبر نکند".
"شخص حریص به دنیا مانند کرم ابریشم است که هرچه بیشتر به دور خود می‌تند راه بیرون شدنش را دورتر و مشکل‌تر می‌کند تا این‌که از غم و اندوه بمیرد".
"سه چیز پشت انسان را می‌شکند، مردی که عمل خویش را زیاد شمرد، گناهش را فراموش کند، و به رای خویش خشنود باشد".
" هر کس با خانواده اش خوشرفتار باشد، بر عمرش افزوده می‌گردد."
"مومن برادر مومن است، او را دشنام ندهد، او را از نیکی‌ها محروم نسازد و گمان بد به او نبرد".