برنامه طیب‌نیا برای اقتصاد ایران

طیب‌نیا که در دولت اول روحانی سکان وزارت امور اقتصادی و دارایی را در دست داشت و توانست نرخ تورم را در دو سال پیاپی در دوره مسئولیت خود تک رقمی کند، تاکید کرده است: نظام مالی و بازار‌های مالی ما در ایران بانک‌محور هستند یعنی در گذشته تامین مالی بنگاه‌ها و مردم عمدتا توسط نظام بانکی صورت گرفته در زمانی که من مسوولیت وزارت اقتصاد را بر عهده گرفتم و یک نظام برنامه‌ریزی عملیاتی برای مجموعه دستگاه‌های مشمول تنظیم کردیم یکی از اهداف ما این بود که سهم بازار سرمایه را از تامین مالی کشور بالا ببریم؛ اقداماتی هم در این مسیر انجام شد.
وی در توضیح این مطلب افزود: ما اوراق بدهی را به عنوان یک وسیله‌ای برای تحقق این منظور طراحی کردیم. یعنی هدف اولیه ما این بود که بخش خصوصی بتواند بدون مراجعه به نظام بانکی و صرفا بر اساس اعتبار خودش از بازار سرمایه تامین مالی بکند؛ این اعتقاد هنوز پا‌بر‌جاست و من معتقدم بایستی شرایطی را فراهم بکنیم که بازار اولیه در بازار سرمایه کشور فعال بشود و بتواند در تامین مالی بنگاه‌ها مشارکت جدی داشته باشد.
بازار سرمایه یک بازار آزاد است
این استاد دانشگاه ادامه داد: این مطلب را هم به خوبی می‌دانم که رونق بازار اولیه و افزایش سهمش در تامین مالی کشور منوط به این است که بازار ثانویه رونق داشته باشد اگر بازار ثانویه رونق نداشته باشد طبیعتا از طریق بازار اولیه هم نمی‌شود تامین مالی را انجام داد بنابراین برنامه ما این است که تمام موانع رونق بازار ثانویه و بازار اولیه را مرتفع بکنیم. بر اساس شناختی که من از مدت مدیریت خودم به دست اوردم یک سری عوامل هست که عمدتا ناشی از مداخله نابجای دولت در بازار سرمایه است، بازار سرمایه یعنی بازار آزاد یعنی بازاری که اجازه دهیم عرضه و تقاضا بدون مداخله مستقیم دولت قیمت انواع دارایی‌‎ها را مشخص کند. متاسفانه دولت هم به‌طور مستقیم در فرآیند تعیین قیمت‌ها دخالت می‌کند و هم با اثرگذاری بر سودآوری بنگاه‌های بورسی روی شاخص بورس تاثیر می‌گذارد.
او درباره عوامل موثر بر ایجاد اختلال در بازار سرمایه گفت: در این سال‌های گذشته قیمت‌گذاری‌ها منشأ بروز اختلال در بازار سرمایه بودند؛ مثلا تعیین قیمت خوراک پتروشیمی‌ها، یکی از سیاست‌هایی است که متاسفانه در دوره مسوولیت من هم اتفاق افتاد و بدون هماهنگی وزارت امور اقتصادی و دارایی و مسوولان بازار سرمایه قیمت خوراک و پتروشیمی‌ها به نحو شدیدی افزایش پیدا کرد و طبیعتا با توجه به سهم بالایی که بنگاه‌ها پتروشیمی و پالایشگاه‌ها در بازار سرمایه ما دارند یکی از عواملی بود که سودآوری را در بازار تحت تاثیر قرار داد؛ و باعث شد که بازار با مشکل مواجه شود افزایش حقوق دولتی و بهره مالکانه یکی دیگر از این عواملی است که متاسفانه این‌ها معمولا در قانون بودجه هم اتفاق می‌افتد.
بودجه محل اصلاح قوانین دائمی نیست
وزیر اسبق اقتصاد با اشاره به بحث بودجه نیز تاکید کرد: من یک نکته اینجا عرض بکنم: قانون بودجه محل اصلاح قوانین دائمی کشور نیست، تبصره‌های قانون بودجه صرفا باید ناظر بر چگونگی اجرای بودجه در آن سال جاری باشد، ولی ما متاسفانه مرتب تصمیمات مهم و سیاست‌های اثرگذار مهم را در قالب بودجه می‌گیریم این یکی از عواملی ا‌ست که بنگاه‌های بورسی را هدف قرار داده و قرار می‌دهد. خروج کالا‌های معدنی و فرآورده‌های نفتی و محصولات پتروشیمی از بورس کالا یکی دیگر از عواملی است که به‌طور مرتب مطرح می‌شود و طبیعتا با این ادعا که تعیین قیمت در بورس قیمت این کالا‌ها را بالا می‌برد. بنابراین ما این کالا‌ها را باید خارج کنیم ما این را خوب می‌دانیم که تنها در یک بازار آزاد شفاف است که قیمت کالا‌ها به صورت منطقی تعیین می‌شود.
قیمت‌گذاری دستوری کالا‌ها و محصولات شرکت‌های بورسی، من به وضوح می‌بینم که بسیاری از محصولات ما مثل محصولات وپتروشیمی، فولاد، مس و امثالهم توسط دولت قیمت‌گذاری می‌شوند. قیمت‌گذاری‌هایی که سودآوری بنگاه‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد و طبیعتا روی شاخص بورس هم اثر خودش را ظاهر می‌کند، بگذریم از اینکه وقتی شما برای محصول یک شرکت قیمت‌گذاری می‌کنی و سودآوری آن را پایین می‌آوری طبیعتا سرمایه‌گذاری‌های آن شرکت را هم از محل منابع داخلی‎اش تحت تاثیر قرار می‌دهی؛ یعنی هم تاثیر منفی دارد در سرمایه‎گذاری کشور و رشد اقتصادی کشور و هم تاثیر منفی دارد، بر شاخص بورس. افزایش نرخ سود بانکی که خب در برخی از موارد متاسفانه بدون هماهنگی‌های لازم انجام شده عامل دیگری است که منابع را از بازار سرمایه منحرف می‌کند.
همه جای دنیا دولت‌ها بدهی دارند؛ اما...
طیب‌نیا افزود: من اینجا عرض بکنم اوراق بدهی یا اوراق دولتی و به‌طور کلی اوراق در دوران مسوولیت من بود که به عنوان یک ابزاری برای تامین مالی معرفی شد؛ ما یک کار علمی و عمیق کردیم و برخی از شخصیت‌های روحانی هم به ما کمک کردند، این بازار را ما آمدیم طراحی کردیم و این ابزار را معرفی کردیم من از معرفی اوراق سه هدف داشتم هدف اولم که به آن اشاره کردم تامین مالی بخش خصوصی بود، یعنی آن زمانی که نرخ سود بانکی در نظام بانکی تا ۳۸ درصد و بالای ۴۰ درصد بالا رفته بود ما گفتیم اجازه دهیم بنگاه‌ها و بنگاه‌های معتبر به اعتبار خودشان از بازار سرمایه تعیین مالی کنند هدف دوم من ساماندهی بدهی‌های دولت بود.
همه جای دنیا دولت‌ها بدهی دارند حتی نسبت بدهی به GDP در سایر کشور‌های دنیا به مراتب از ایران بالاتر است. ولی مشکل در نابسامان بودن این بدهی‌هاست؛ اگر در ژاپن نسبت بدهی به GDP بالای ۲۰۰ درصد است ولی اونی که از دولت طلبکار است یک سندی در اختیار دارد این سند را هر زمان اراده کند می‌تواند در بازار بفروشد می‌تواند نزد سیستم بانکی به وثیقه قرار دهد.
هدف اول من، مبارزه با فساد در ایران بود
او در بخشی از سخنانش به مساله مهم اف‌ای‌تی‌اف اشاره کرد و گفت: به هرحال هدف اول من از پیاده کردن برنامه جامع مبارزه با پولشویی همین بحث مبارزه با فساد در ایران بود ولی یک هدف دوم هم داشتیم و آن این بود که از لیست سیاه FATF کشور را خارج کنیم؛ وقتی کشور در این لیست قرار می‌گیرد تعاملات ما با خارج دچار محدودیت می‌شود و ما حتی درآمد‌های نفتی‌مان هم دیگر نمی‌توانیم به کشور منتقل بکنیم، نمی‌توانیم سرمایه‌های ایرانی‌ها را از خارج به داخل بیاوریم و تمام تعاملات ما حذف می‌شود.
توانستیم از لیست سیاه FATF خارج شویم
طیب نیا گفت: ما توانستیم با قدرت و عزت کشور را از لیست سیاه خارج کنیم، و اقدامات جبرانی FATF را به تعلیق در بیاوریم، متاسفانه دوباره عده‌ای با دست خودشان کشور را به لیست سیاه برگرداندند، چند روز گذشته ترکیه از لیست خاکستری خارج شد.
رییس کل بانک مرکزی ترکیه اعلام کرده باید جشن ملی بگیریم ما تنها کشوری در دنیا بودیم که قبل از اجرای برنامه اقدام از لیست سیاه خارج شدیم ولو به صورت تعلیق، این شایسته تقدیر بایسته بود نه اینکه عده‌ای به خاطر اینکه چرا این اقدام در دوران وزارت طیب‌نیا دارد انجام می‌شود چرا در دوران ریاست‌جمهوری آقای روحانی دارد انجام می‌شود، بلکه بنام خودشان باید انجام شود اجازه تصویب ندادند. همان بزرگواری که در دوران مسوولیت خودش نامه زده است به دستگاه‌ها و آنهارا مکلف کرده است که مشکل با FATF را حل کنید همان شخص بزرگواری که در بند چهارم نامه‌اش می‌گوید: بروید عضو کنوانسیون جرایم سازمان یافته شوید؛ این چرا مهم است؟
دلیل باقی ماندن در لیست سیاه
وزیر اسبق اقتصاد گفت: ما از برنامه‌های اقدام FATF سی و نه مورد را اجرا کردیم و ۲ عدد را اجرا نکردیم و دلیل بقای ما در لیست سیاه این است، این ۲ مورد کدام است؟ مهم‌ترینش عدم الحاق به کنوانسیون جرایم سازمان‌یافته پالرمو است، چرا شخص بزرگواری که در دوران مسوولیتش خودش می‌گوید بروید عضو شوید امروز مخالف اصلی است و نمی‌گذارد الحاق ما به تصویب برسد. ما این توفیق را به دست آوردیم و طبیعتا من این را به شما بگویم: اگر شما در تحریم نباشید، بیشتر نیاز است که در لیست سیاه نباشید وگرنه نمی‌توانید از مزایای لغو تحریم‌ها برخوردار شوید. به هر حال آن زمان زمانی بود که پیش‌بینی می‌شد مذاکرات به نتیجه می‌رسد و در نتیجه تلاش می‎شد که از این لیست خارج شویم.
مگر ما می‌خواهیم جرایم سازمان یافته انجام بدهیم؟
او به شرایط تحریمی اشاره کرد و گفت: ما در شرایط تحریم بیشتر احتیاج داریم که در لیست سیاه نباشیم، مگر ما می‌خواهیم جرایم سازمان یافته انجام بدهیم؟
مگر می‌خواهیم قاچاق بکنیم مگر می‌خواهیم به تامین مالی تروریسم کمک بکنیم؟ ما بیش از هر کشوری در دنیا از تروریسم آسیب دیده‌ایم ما رییس‌جمهور و نخست‌وزیر و رییس قوه قضاییه‌مان شهید شده‌اند. برترین شخصیت این مملکت یعنی شهید آیت‌الله بهشتی را در این مسیر از دست دادیم، چرا ما باید متهم به حمایت از تروریسم شویم؟ چرا ما باید متهم به حمایت از پولشویی شویم؟ متاسفانه عده‌ای با توهمات ناروا و با ادعا‌های بی‌جا زمینه بقای ما را در لیست سیاه و برگشت مجدد ما را فراهم کردند، اما برای حفظ عزت ملت ایران تلاش خواهیم کرد ایران را از لیست سیاه خارج کنیم، تحریم‌های ظالمانه را رفع کنیم، این تحریم‌ها ظالمانه است.
قبل از به نتیجه رسیدن برجام، تورم را تک رقمی کردیم
او گفت: این تحریم‌ها تحریم‌های سازمان ملل نیست بلکه تحریم‌هایی است که امریکا با پیمان‌شکنی علیه ما وضع کرده و قطعا باید برای برداشتن آن‌ها تلاش کنیم، اما همه تخم‌مرغ‌های‌مان را در این سبد نمی‌گذاریم.
طیب نیا درباره دستاورد‌های دولت اول روحانی و زمان وزارتش نیز توضیح داد و گفت: در دوران مسوولیت من در وزارت امور اقتصادی و دارایی قبل از اینکه برجام به نتیجه برسد تکرار می‌کنم قبل از اینکه مذاکرات به نتیجه برسد ما تورم را نزولی کردیم، رشد اقتصادی را مثبت کردیم، سعی می‌کنیم از ظرفیت‌‎های اقتصاد داخلی استفاده کنیم متاسفانه ما در تحریم‌های داخلی هستیم، زیرا عده‌ای با کج فهمی خودشان سعی می‌کنند ما را در این تحریم‌های ظالمانه نگه‌دارند و ما اجازه نمی‌دهیم.
منبع: اعتماد