دکتر علیرضا مهدوی - معاون مرکز مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه «پیمایش عوامل خطر بیماری‌های غیرواگیر در ایران» (استپس) هر پنج سال یکبار انجام می‌شود، اظهار کرد: پیمایش «استپس»، حدود ۲۰ سال پیش آغاز شده و هر پنج سال یکبار انجام می‌شود که معتبرترین مطالعه در زمینه عوامل خطر بیماری‌های غیرواگیر در کشور به حساب می‌آید. هشتمین پیمایش استپس که آخرین دوره انجام این پیمایش محسوب می‌شود، سال ۱۴۰۰ انجام شده است. نتایج هشتمین دوره مطالعه استپس بیانگر این است که ۱۴ درصد از جمعیت بالای ۲۵ سال کشور (جمعیت بالای ۲۵ سال کشور در آن بازه زمانی حدود ۵۲ میلیون نفر بودند)، به دیابت مبتلا هستند. همچنین حدود ۱۳ درصد از افراد بالای ۲۵ سال نیز به پیش‌دیابت مبتلا بودند.
۲۰ میلیون دیابتی و پیش‌دیابتی در ایران
معاون مرکز مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت ادامه داد: براساس آمار و ارقام هشتمین پیمایش عوامل خطر بیماری‌های غیرواگیر در ایران و تعداد جامعه آماری در آن بازه زمانی، بیش از ۷ میلیون و ۵۰۰هزار نفر در کشور به دیابت و همچنین بیش از ۱۳ میلیون نفر به «پیش‌دیابت» مانند «اختلال قند ناشتا» یا «اختلال تحمل گلوکز» مبتلا هستند.
مهدوی با اشاره به جمعیت کشور خاطرنشان کرد: اگر تعداد جمعیت کشور را ۸۵ میلیون نفر در نظر بگیریم، بیش از ۲۰ میلیون نفر به دیابت یا پیش‌دیابت مبتلا هستند. افرادی که در آینده به بیماری دیابت مبتلا می‌شوند، به طور معمول از میان جمعیت پیش‌دیابتی هستند. اگرچه افرادی که در آینده به دیابت مبتلا می‌شوند به طور معمول از جمعیت پیش‌دیابتی‌ها هستند، اما تمام افرادی که در مرحله پیش‌دیابت قرار دارند به این بیماری مبتلا نمی‌شوند.
او درباره وضعیت افرادی که در مرحله پیش‌دیابت قرار دارند، تصریح کرد: بازهم تاکید می‌کنم تمام افرادی که در مرحله پیش‌دیابت قرار دارند لزوما به این بیماری مبتلا نمی‌شوند. اگر افراد این گروه به بیماری دیابت مبتلا نشوند، به برخی عوارض بیماری دیابت به ویژه بیماری‌های قلبی_عروقی مانند انسداد عروق مبتلا می‌شوند.
ضرورت توجه به پیش‌دیابتی‌ها
وی با بیان اینکه توجه به افرادی که در مرحله پیش‌دیابت قرار دارند یک امر مهم است، تصریح کرد: تعداد افرادی که در مرحله پیش‌دیابت قرار دارند، دو برابر افراد مبتلا به دیابت است. با توجه به اینکه افرادی که در آینده به بیماری دیابت مبتلا می‌شوند، به طور معمول از میان جمعیت پیش‌دیابتی هستند، توجه به این گروه اهمیت دارد. با استفاده از راهکارهای ساده می‌توان از ابتلا به دیابت افرادی که در مرحله پیش‌دیابت قرار دارند، پیشگیری کرد. مطالعات متعددی در زمینه پیشگیری از ابتلا به دیابت افرادی که در مرحله پیش‌دیابت قرار دارند، انجام شده است. به طور مثال، افرادی که در مرحله پیش‌دیابت قرار دارند با کاهش وزن خود می‌توانند شرایط خود را کنترل کنند.
تاثیر کاهش وزن بر بیماری دیابت
مهدوی ادامه داد: کاهش وزن نه تنها به افرادی که در مرحله پیش‌دیابت قرار دارند، کمک می‌کند، بلکه به افراد مبتلا به دیابت که در مراحل نخست بیماری قرار دارند نیز کمک می‌کند. اگر افراد مبتلا به دیابت که در مراحل نخست بیماری هستند وزن خود را ۵ تا ۱۰ درصد کاهش دهند، با نتایج مثبت کاهش وزن مواجه می‌شوند. البته کاهش پنج درصدی وزن کافی نیست اما به دلیل اینکه کاهش وزن، سخت است، بر کاهش چنددرصدی وزن تاکید می‌شود تا بیماران تاثیر کاهش وزن را تجربه کنند. بیماران مبتلا به دیابت می‌بایست وزن خود را کنترل کنند تا از شرایط اضافه‌وزن یا چاقی خارج شوند؛ به نحوی که شاخص توده بدنی کمتر از ۲۵ داشته باشند.
وی ادامه داد: اگر بیماران نمی‌توانند به وزن ایده‌آل دست یابند، کاهش ۵ تا ۱۰ درصدی وزن برای آنها بسیار مفید است. تحقق کاهش وزن ۵ تا ۱۰ درصدی خیلی سخت نیست و این موضوع با «اصلاح رژیم غذایی» و «فعالیت بدنی» محقق می‌شود. فعالیت بدنی، تاثیر کمتری روی کاهش وزن دارد اما برای تقویت سیستم عروقی و کاهش مقاومت انسولین در بدن بسیار اثرگذار است.
مهدوی درباره جامعه آماری مبتلایان به دیابت تصریح کرد: حدود ۹۰ تا ۹۵ درصد دیابتی‌ها به دیابت نوع۲ مبتلا هستند. دیابت، تیپ‌های متعددی دارد؛ به طور مثال، دیابت نوع یک از تیپ‌های این بیماری است که «دیابت کودکان» در گذشته نام داشت.
دیابت نوع یک، بیماری وابسته انسولین
معاون مرکز مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت با بیان اینکه دیابت نوع یک به انسولین وابسته است، تصریح کرد: دیابت نوع یک، اغلب در کودکان و نوجوان بروز می‌کند. دلیل ابتلا به دیابت نوع یک این است که سلول‌های تولیدکننده انسولین در یک روند خودایمنی از بین‌می‌روند. به نحوی که بدن، سلول‌های تولیدکننده انسولین را به عنوان دشمن شناسایی می‌کند و این سلول‌ها از بین می‌روند. در چنین شرایطی، این افراد به تزریق انسولین ناچار هستند.
تزریق موفق انسولین و تغییر سرنوشت دیابتی‌ها
او درباره نقش انسولین در بیماری دیابت نوع یک گفت: اولین آزمایش موفق تزریق انسولین به انسان‌ها در سال ۱۹۲۲ انجام شد. پیش از انجام آزمایش موفق تزریق انسولین به انسان‌ها، سرنوشت مبتلایان به «دیابت نوع یک» مرگ بود و مبتلایان به این بیماری طی بازه زمانی یک تا دو ساله جان خود را از دست می‌دادند.
نقش وراثت در ابتلا به دیابت
مهدوی با بیان اینکه دیابت نوع ۲ در گذشته «دیابت بزرگسالان» گفته می‌شد، توضیح داد: دیابت نوع ۲، زمینه وراثتی دارد؛ منظور این است ابتلا به دیابت در افرادی که پدر، مادر، برادر یا خواهر او به دیابت مبتلا هستند، محتمل است و آنها در وضعیت خطر قرار دارند.
چاقی و پاندمی دیابت در جهان
وی با بیان اینکه رفتار افراد سبب بروز پاندمی دیابت در جهان شده، خاطرنشان کرد: کم‌تحرکی، عادات غذایی، زندگی شهری و بی‌تحرکی سبب افزایش وزن و چاقی می‌شود؛ این در حالی است که دیابت نوع ۲ و چاقی با یکدیگر ارتباط مستقیم دارند. چاقی، سبب اضافه‌وزن و تعداد سلول‌های بیشتر می‌شود؛ در حالی که میزان انسولین در بدن کاهش می‌یابد. در شرایطی که بدن به چاقی مبتلا شده، میزان انسولین تولیدی، پاسخگوی نیاز بدن نیست و سبب افزایش قند خون می‌شود.
علائم دیابت نوع یک
معاون مرکز مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت درباره علائم و نشانه‌های دیابت نوع یک خاطرنشان کرد: پرادراری، حال بد، تهوع و استفراغ، بی‌هوشی از علائم بیماری دیابت نوع یک است. همچنین این احتمال وجود دارد که فرد پرخوری داشته باشد، در حالی که کاهش وزن را تجربه می‌کند. بی‌حالی و بی‌هوشی از علائم بیماری دیابت نوع یک است و حتی احتمال دارد که فرد به کما برود. دیابت نوع یک، یک بیماری پرسروصدا قلمداد می‌شود و به راحتی قابل تشخیص است.
دیابت نوع ۲، یک بیماری خاموش
مهدوی با بیان اینکه دیابت نوع ۲ هیچ علائمی ندارد، افزود: دیابت نوع ۲ برخلاف دیابت نوع یک که یک بیماری پر سروصدا است، هیچ علائمی ندارد. شایع‌ترین نشانه بیماری دیابت نوع ۲، «بی‌علامتی» است. اغلب افرادی که به دیابت نوع ۲ مبتلا هستند، هنگامی که به یک بیماری ناشی از دیابت مبتلا می‌شوند به ابتلای خود به دیابت پی می‌برند.
عوامل خطر بیماری‌های غیرواگیر
وی درباره ریسک‌فاکتورهای ابتلا به دیابت گفت: مصرف دخانیات و نوشیدنی‌های الکلی، کم‌تحرکی، بی‌تحرکی و عادات بد غذایی از عوامل خطر ابتلا به بیماری دیابت هستند و به تازگی، «آلودگی هوا» نیز جزو ریسک‌فاکتورهای بیماری دیابت محسوب می‌شود. این موارد، عامل بسیاری از بیماری‌های غیرواگیر مانند بیماری‌های قلبی_عروقی، پرفشاری خون، سرطان‌ها و بیماری‌های تنفسی هستند.
معاون مرکز مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت ادامه داد: بررسی‌ها بیانگر این است بیماری‌هایی که به دلیل مصرف دخانیات و نوشیدنی‌های الکلی، کم‌تحرکی، بی‌تحرکی، عادات بد غذایی و آلودگی هوا، عامل به وجودآیند، رده‌های اول تا چهارم علل مرگ در کشورهای مختلف را از آن خود کرده‌اند. دوران پاندمی کرونا، بیماری کووید۱۹ در صدر علل مرگ کشورهای جهان قرار داشت اما جایگاه این بیماری کاهش یافته است. بررسی سیمای مرگ ایرانیان نیز بیانگر این است که حوادث، سومین عامل مرگ و میر ایرانیان به حساب می‌آید.
«نوروپاتی» و زخم پای دیابتی
وی با بیان اینکه «نوروپاتی» از علل زخم پای دیابتی به حساب می‌آید، گفت: هنگامی که مدت زمان بیماری طولانی و کنترل نشود، تقریبا تمام دستگاه‌های بدن درگیر شده، به نحوی که عروق ریز و درشت بدن درگیر این بیماری می‌شوند. منظور از عروق درشت، عروق قلب و منظور از عروق کوچک نیز عروق ته چشم، کلیه و اعصاب است. نوروپاتی از عوارض بیماری دیابت است که انواع مختلفی دارد؛ افرادی که دیابت کنترل‌نشده دارند به نوروپاتی یا بی‌حسی پا مبتلا می‌شوند؛ به نحوی که حتی سوختن یا فرورفتن یک جسم نوک‌تیز در پا را حس نمی‌کنند.
مهدوی درباره زخم پای دیابتی گفت: هنگامی که افراد به زخم پای دیابتی متبلا می‌شوند، در وهله نخست از ابتلای خود به زخم آگاه نیستند. اگرچه ظاهر زخم پای دیابتی کوچک است اما در داخل بسیار گسترده است. زخم پای دیابتی، یک گرفتاری عروقی محسوب می‌شود و به دلیل گرفتاری عروق بزرگ است. در واقع، زخم پای دیابتی ترکیبی از گرفتاری رگ‌ها و اعصاب است؛ در چنین شرایطی، خون‌رسانی به درستی انجام نمی‌شود و در نتیجه ترمیم زخم به درستی انجام نمی‌شود و فرد به دلیل اینکه به بی‌حسی مبتلا شده، هیچگونه درد و سوزشی احساس نمی‌کند.
نقش دیابت در ۳۵ درصد از قطع عضوها
معاون مرکز مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت ادامه داد: اگر زخم پای دیابتی در کانون بی‌توجهی قرار گیرد، فرد مبتلا به زخم پای دیابتی، درجاتی از قطع عضو پای دیابتی را تجربه می‌کند. ابتلا به زخم پای دیابتی به شرایط بیمار بستگی دارد؛ تمام افرادی که دیابت دارند به زخم پای دیابتی مبتلا نمی‌شوند. افرادی که دیابت کنترل‌نشده دارند و کنترل قند خون را جدی نمی‌گیرند با علائم بیماری دیابت مواجه می‌شوند. دیابت، شایع‌ترین علت قطع عضو غیرتروماتیک است. بررسی‌ها بیانگر این است که ۳۵ درصد قطع عضو به دلیل دیابت است.
وضعیت پوشش بیمه‌ای داروها
او با بیان اینکه انسولین انواع گوناگونی دارد، تصریح کرد: رفع کمبود انسولین بدن، اصلی‌ترین داروی بیماری دیابت است. با توجه به اینکه طیف گسترده‌ای از بیماران دیابتی در جهان حضور دارند، داروهای متعددی برای این بیماری ساخته شده است. انواع داروهای دیابتی که در «فارماکوپه» کشور قرار دارند، تحت پوشش بیمه است. فقط یک انسولین تحت پوشش نیست و این دارو هم در مسیر پوشش بیمه‌ای قرار دارد. گاهی اوقات، برخی از داروها کم می‌شود اما در مجموع کمبود دارویی در کشور وجود ندارد.
بیماری‌های مزمن، همراه همیشگی بیماران
مهدوی با بیان اینکه دیابت یک بیماری مزمن است، توضیح داد: بیماری‌های مزمن، همراه همیشگی مبتلایان هستند. بیماران می‌بایست نسبت به شرایط خود آگاه باشند و بدانند که درمان آنها، یک درمان دائمی است. بیماران می‌بایست نسبت به درمان خود پایبند باشند و در برابر روند درمان مقاومت نکنند. بیماران می‌بایست نسبت به درمان خود متعهد باشند تا دچار دیابت کنترل‌نشده و عوارض ناشی از این بیماری مانند زخم پای دیابتی نشوند.
وی با بیان اینکه کنترل دیابت به کار تیمی نیاز دارد، توضیح داد: پرستاران، پزشکان متخصص و کارشناسان تغذیه و مربی ورزش در تیم درمان حضور دارند. نکته مهم و اساسی این است که فرد دیابتی، نقطه مرکزی تیم درمان دیابت است؛ دیابتی‌ها می‌بایست مراقب خود باشند و با شرایط بیماری کنار آیند.
ضرورت توجه به تندرستی دیابتی‌ها
معاون مرکز مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت با بیان اینکه "Diabetes and well-being" به عنوان شعار روز جهانی دیابت درنظر گرفته شده، توضیح داد: شعار "Diabetes and well-being" به عنوان شعار سه‌سالانه روز جهانی دیابت درنظر گرفته شده است و ترجمه "well-being" و به عنوان واژه معادل این کلمه در زبان فارسی می‌توان از عبارت «تندرستی» استفاده کرد. منظور از تندرستی این است که سلامت جسمی، روحی و اجتماعی بیماران دیابتی در کانون توجه قرار گیرد.
مهدوی گفت: بیماران می‌بایست از لحاظ روحی با بیماری خود کنار آیند و مسئولیت خودمراقبتی در برابر این بیماری را برعهده گیرند. افراد مبتلا به دیابت باید در جامعه پذیرفته شوند؛ متاسفانه، بسیاری از کودکانی که به دیابت مبتلا هستند، بیماری خود را پنهان می‌کنند که یک موضوع خطرناک است. همچنین بزرگسالانی که به دیابت مبتلا هستند به دلیل ترس از دست‌دادن موقعیت شغلی خود، ابتلا به این بیماری را پنهان می‌کنند. سلامت جسمی، اجتماعی و روحی مبتلایان به دیابت در کانون توجه قرار دارد.
- نویسنده :
- منبع :
