۱۹ دی آنلاین: مهندس محسن صابری مقدم در نشست اتاق فکر توسعه استان قم با بررسی ظرفیت‌های ترانزیتی ایران، کریدورهای بین‌المللی و وضعیت بنادر، به تحلیل موقعیت ایران در عرصه حمل و نقل جهانی پرداخت و گفت: در حالی که ایران از پتانسیل‌های بالایی در حوزه حمل و نقل و لجستیک برخوردار است، اما هنوز نتوانسته از این ظرفیت‌ها به نحو مطلوب استفاده کند.
دویست‌وسی‌وپنجمین جلسه اتاق فکر توسعه استان قم (کانون هم اندیشی تعالی و توسعه استان قم)، با محوریت بررسی ظرفیت‌های حمل‌ونقل و لجستیک ایران و ارائه راهکارهای توسعه، با حضور جناب آقای مهندس محسن صابری مقدم مدیرعامل مهندسین مشاور پارس ابنیه و استادان دانشگاه، مدیران و صاحب‌نظران حوزه عمرانی و حمل و نقل در دانشگاه طلوع مهر قم برگزار شد.
آقای مهندس صابری در ابتدای جلسه و در بخش نخست گزارش، به معرفی اجمالی اقتصاد ایران در هفت حوزه زیر پرداختند:
اقتصاد انرژی؛
اقتصاد صنعت؛
اقتصاد کشاورزی؛
اقتصاد دانش و فناوری؛
اقتصاد گردشگری؛
اقتصاد تجارت خارجی؛
اقتصاد حمل و نقل.
وی در ادامه جلسه بر اهمیت توسعه حمل‌ونقل در اقتصاد ایران تأکید کرد و پژوهش خود را در حوزه لجستیک و حمل‌ونقل ارائه نمود. وی با اشاره به وابستگی اقتصاد ایران به نفت و گاز، ظرفیت‌های مغفول‌مانده‌ای مانند بنادر، کریدورهای ترانزیتی و زیرساخت‌های لجستیکی را یادآور شد.
مدیرعامل مهندسین مشاور پارس ابنیه سپس بیان داشت: ایران، به‌دلیل موقعیت جغرافیایی استراتژیک، دسترسی به بازارهای آسیا، اروپا و خاورمیانه، و دارا بودن زیرساخت‌های ریلی، جاده‌ای و دریایی، می‌تواند به یکی از قطب‌های حمل‌ونقل و لجستیک منطقه تبدیل شود. با این حال، مشکلات اقتصادی، تحریم‌ها و ضعف زیرساختی، مانعی برای استفاده حداکثری از این ظرفیت‌ها هستند.
وی در ادامه افزود: اقتصاد ایران عمدتاً وابسته به منابع نفت و گاز است. آمارهای سال‌های اخیر نشان می‌دهند که ایران در سال 2017، تولید ناخالص داخلی (GDP) حدود 430 میلیارد دلار و صادراتی به ارزش 101 میلیارد دلار داشته است. با این وجود، حوزه حمل‌ونقل و لجستیک می‌تواند به‌عنوان جایگزینی مناسب برای درآمدهای نفتی مورد توجه قرار گیرد. از طرفی، بخش حمل‌ونقل به دلیل موقعیت جغرافیایی ایران، ظرفیت‌های اقتصادی گسترده‌ای دارد که بهره‌برداری از آن می‌تواند درآمدهای پایدار ایجاد کند.
تحلیل موقعیت ایران در کریدورهای بین‌المللی
وی در ادامه گزارش خود، به تشریح بخش اقتصاد حمل و نقل پرداخته و با تأکید بر توانمندی‌ها و ظرفیت‌های ترانزیتی کشور، گزارش خود را در شش فصل به شرح زیر ارائه کردند:
فصل اول: بررسی کریدورهای عبوری از ایران
فصل دوم: بررسی بنادر تجاری شمالی و جنوبی ایران و ظرفیت‌های آن‌ها
فصل سوم: ترانزیت جاده‌ای و ریلی
فصل چهارم: سوآپ انرژی
فصل پنجم: ترانزیت انرژی و اینترنت (شامل خطوط لوله نفت، گاز و سوخت، انتقال برق، و خطوط دیتا و اینترنت)
فصل ششم: ترانزیت هوایی و جابه‌جایی مسافر
مهندس صابری سپس افزود: ایران به‌عنوان یک پل جغرافیایی میان آسیا و اروپا، نقشی کلیدی در مسیرهای بین‌المللی دارد. مهم‌ترین کریدورهای عبوری از ایران عبارتند از:
1. کریدور شمال-جنوب (INSTC):
این مسیر، که از بندر بمبئی آغاز و به اروپا ختم می‌شود، از طریق ایران کوتاه‌ترین مسیر ترانزیتی میان آسیای جنوبی و اروپا به شمار می‌رود. این کریدور می‌تواند زمان حمل‌ونقل را تا 30 روز کاهش دهد.
2. کریدور راه ابریشم:
بخشی از پروژه بزرگ چین به نام «یک کمربند، یک راه» است که ایران را به آسیای میانه، خاورمیانه و اروپا متصل می‌کند.
3. کریدور جنوب شرقی آسیا:
این مسیر، ایران را از طریق مرزهای شرقی به بازارهای جنوب آسیا و از شمال غربی به اروپا متصل می‌کند.
وی سپس رقبای ایران در کریدورها را چنین اشاره کرد:
پروژه کریدورهای موازی با «کریدور شمال-جنوب ایران» در کشورهای همسایه از جمله «کریدور قراقروم -بندر گوادر» در پاکستان با سرمایه‌گذاری ۴۶میلیارد دلاری چین و«کریدور فاو به ترکیه» با سرمایه‌گذاری ۶/۱۸میلیارد دلاری کشورهای عربی حوزه خلیج فارس(امارات و....) از جمله تهدیدات کریدورهای عبوری از ایران هستند.
مهندس صابری سپس وضعیت بنادر ایران را چنین تحلیل کرد:
ایران با 14 بندر تجاری و ظرفیت 270 میلیون تن، از پتانسیل بالایی برای حمل‌ونقل دریایی برخوردار است. مهم‌ترین بنادر ایران عبارتند از:
1. بندر شهید رجایی:
این بندر، با ظرفیت 120 میلیون تن، بزرگ‌ترین و مدرن‌ترین بندر ایران است. 80 درصد از حمل‌ونقل کانتینری کشور از طریق این بندر انجام می‌شود. برنامه توسعه آن شامل افزایش ظرفیت به 12 میلیون TEU است.
2. ابر بندر مکران:
در حال احداث در سواحل دریای عمان، با هدف تبدیل‌شدن به بزرگ‌ترین بندر کانتینری منطقه. این بندر، با ظرفیت پیش‌بینی‌شده 200 میلیون TEU، می‌تواند نقش مهمی در ترانزیت کالا ایفا کند.
3. بنادر شمالی ایران:
بنادر حاشیه دریای خزر، به‌ویژه بندر امیرآباد، می‌توانند ارتباطات تجاری ایران با کشورهای آسیای میانه و روسیه را تقویت کنند.
وی سپس با اشاره به ظرفیت‌های حمل‌ونقل ریلی و جاده‌ای، گفت:
توسعه شبکه ریلی و جاده‌ای، نقش کلیدی در بهره‌برداری از ظرفیت‌های ترانزیتی ایران دارد. برای مثال:
شبکه ریلی کشور با اتصال به کریدورهای بین‌المللی، می‌تواند زمان حمل‌ونقل را به میزان قابل‌توجهی کاهش دهد.
پروژه راه‌آهن رشت-آستارا، حلقه مفقوده کریدور شمال-جنوب، در صورت تکمیل می‌تواند ظرفیت حمل بار را به 20 میلیون تن در سال افزایش دهد.
مهندس صابرس در ادامه به چالش‌ها در توسعه زیرساخت‌های لجستیکی ایران اشاره و چنین برشمرد:
1. تحریم‌های اقتصادی:
موانع بین‌المللی، جذب سرمایه‌گذاری و توسعه پروژه‌های زیرساختی را دشوار کرده است.
2. عدم استفاده از ظرفیت بنادر:
ظرفیت فعلی بنادر ایران حدوداً ۲۷۰ میلیون تن می‌باشد که بعلت ضعف در خطوط ریلی وجاده ای از این ظرفیت کامل استفاده نمی‌شود که برنامه‌های توسعه ریلی و جاده‌ای کشور برای کریدورهای شمالی جنوبی کشور در فصل سوم ارائه می‌شود. طبق برنامه‌های دریامحور کشور تا سال ۱۴۱۲ با توسعه بنادر و ایجاد مگابندر مکران، ظرفیت بنادر به حدود۶۷۰ میلیون تن خواهد رسید که بخش مهمی از آن توسعه ترانزیت از کشور می‌باشد.
3. زیرساخت‌های ناکافی:
ایران نیازمند توسعه فرودگاه‌ها، بنادر تخصصی و تجهیزات لجستیکی مدرن است.
4. رقبای منطقه‌ای:
پروژه‌های کشورهای همسایه مانند بندر گوادار و کریدور فاو به ترکیه، تهدیدی برای جایگاه ایران هستند.
وی سپس پیشنهادات و راهکارهایی را ارائه کرد، ازجمله:
1. سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها:
توسعه بنادر و شبکه‌های حمل‌ونقل، اولویت اصلی برنامه‌های توسعه‌ای ایران باید باشد.
2. تقویت همکاری‌های بین‌المللی:
جذب سرمایه‌گذاران خارجی و تقویت روابط با کشورهای همسایه می‌تواند مسیر توسعه را هموار کند.
3. بهبود زیرساخت‌های لجستیکی:
اتصال بنادر به شبکه ریلی و احداث پایانه‌های مدرن، بهره‌وری حمل‌ونقل را افزایش می‌دهد.
4. تنوع‌بخشی به درآمدهای ترانزیتی:
استفاده از ظرفیت‌های جدید مانند ترانزیت اینترنت و خطوط لوله نفت و گاز، می‌تواند منبعی پایدار برای درآمدهای ارزی باشد.
وی در پایان گفت: ایران، با موقعیت ژئوپلیتیک بی‌نظیر و ظرفیت‌های ترانزیتی گسترده، پتانسیل تبدیل‌شدن به یک هاب لجستیکی منطقه‌ای را دارد. با این حال، تحقق این هدف نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و تقویت همکاری‌های بین‌المللی است. آینده حمل‌ونقل و لجستیک در ایران، در گرو تصمیم‌گیری‌های کلان و سیاست‌گذاری‌های هوشمندانه خواهد بود.
گفتنی است که با توجه به اهمیت و گستردگی موضوع، در این جلسه تنها فصل اول و دوم گزارش مذکور ارائه شد. چهار فصل بعدی در جلسه آتی اتاق فکر، با اطلاع‌رسانی به اعضا و علاقه‌مندان ارائه خواهد شد.
آقای مهندس صابری در ابتدای جلسه و در بخش نخست گزارش، به معرفی اجمالی اقتصاد ایران در هفت حوزه زیر پرداختند:
اقتصاد انرژی؛
اقتصاد صنعت؛
اقتصاد کشاورزی؛
اقتصاد دانش و فناوری؛
اقتصاد گردشگری؛
اقتصاد تجارت خارجی؛
اقتصاد حمل و نقل.
وی در ادامه جلسه بر اهمیت توسعه حمل‌ونقل در اقتصاد ایران تأکید کرد و پژوهش خود را در حوزه لجستیک و حمل‌ونقل ارائه نمود. وی با اشاره به وابستگی اقتصاد ایران به نفت و گاز، ظرفیت‌های مغفول‌مانده‌ای مانند بنادر، کریدورهای ترانزیتی و زیرساخت‌های لجستیکی را یادآور شد.
مدیرعامل مهندسین مشاور پارس ابنیه سپس بیان داشت: ایران، به‌دلیل موقعیت جغرافیایی استراتژیک، دسترسی به بازارهای آسیا، اروپا و خاورمیانه، و دارا بودن زیرساخت‌های ریلی، جاده‌ای و دریایی، می‌تواند به یکی از قطب‌های حمل‌ونقل و لجستیک منطقه تبدیل شود. با این حال، مشکلات اقتصادی، تحریم‌ها و ضعف زیرساختی، مانعی برای استفاده حداکثری از این ظرفیت‌ها هستند.
وی در ادامه افزود: اقتصاد ایران عمدتاً وابسته به منابع نفت و گاز است. آمارهای سال‌های اخیر نشان می‌دهند که ایران در سال 2017، تولید ناخالص داخلی (GDP) حدود 430 میلیارد دلار و صادراتی به ارزش 101 میلیارد دلار داشته است. با این وجود، حوزه حمل‌ونقل و لجستیک می‌تواند به‌عنوان جایگزینی مناسب برای درآمدهای نفتی مورد توجه قرار گیرد. از طرفی، بخش حمل‌ونقل به دلیل موقعیت جغرافیایی ایران، ظرفیت‌های اقتصادی گسترده‌ای دارد که بهره‌برداری از آن می‌تواند درآمدهای پایدار ایجاد کند.
تحلیل موقعیت ایران در کریدورهای بین‌المللی
وی در ادامه گزارش خود، به تشریح بخش اقتصاد حمل و نقل پرداخته و با تأکید بر توانمندی‌ها و ظرفیت‌های ترانزیتی کشور، گزارش خود را در شش فصل به شرح زیر ارائه کردند:
فصل اول: بررسی کریدورهای عبوری از ایران
فصل دوم: بررسی بنادر تجاری شمالی و جنوبی ایران و ظرفیت‌های آن‌ها
فصل سوم: ترانزیت جاده‌ای و ریلی
فصل چهارم: سوآپ انرژی
فصل پنجم: ترانزیت انرژی و اینترنت (شامل خطوط لوله نفت، گاز و سوخت، انتقال برق، و خطوط دیتا و اینترنت)
فصل ششم: ترانزیت هوایی و جابه‌جایی مسافر
مهندس صابری سپس افزود: ایران به‌عنوان یک پل جغرافیایی میان آسیا و اروپا، نقشی کلیدی در مسیرهای بین‌المللی دارد. مهم‌ترین کریدورهای عبوری از ایران عبارتند از:
1. کریدور شمال-جنوب (INSTC):
این مسیر، که از بندر بمبئی آغاز و به اروپا ختم می‌شود، از طریق ایران کوتاه‌ترین مسیر ترانزیتی میان آسیای جنوبی و اروپا به شمار می‌رود. این کریدور می‌تواند زمان حمل‌ونقل را تا 30 روز کاهش دهد.
2. کریدور راه ابریشم:
بخشی از پروژه بزرگ چین به نام «یک کمربند، یک راه» است که ایران را به آسیای میانه، خاورمیانه و اروپا متصل می‌کند.
3. کریدور جنوب شرقی آسیا:
این مسیر، ایران را از طریق مرزهای شرقی به بازارهای جنوب آسیا و از شمال غربی به اروپا متصل می‌کند.
وی سپس رقبای ایران در کریدورها را چنین اشاره کرد:
پروژه کریدورهای موازی با «کریدور شمال-جنوب ایران» در کشورهای همسایه از جمله «کریدور قراقروم -بندر گوادر» در پاکستان با سرمایه‌گذاری ۴۶میلیارد دلاری چین و«کریدور فاو به ترکیه» با سرمایه‌گذاری ۶/۱۸میلیارد دلاری کشورهای عربی حوزه خلیج فارس(امارات و....) از جمله تهدیدات کریدورهای عبوری از ایران هستند.
مهندس صابری سپس وضعیت بنادر ایران را چنین تحلیل کرد:
ایران با 14 بندر تجاری و ظرفیت 270 میلیون تن، از پتانسیل بالایی برای حمل‌ونقل دریایی برخوردار است. مهم‌ترین بنادر ایران عبارتند از:
1. بندر شهید رجایی:
این بندر، با ظرفیت 120 میلیون تن، بزرگ‌ترین و مدرن‌ترین بندر ایران است. 80 درصد از حمل‌ونقل کانتینری کشور از طریق این بندر انجام می‌شود. برنامه توسعه آن شامل افزایش ظرفیت به 12 میلیون TEU است.
2. ابر بندر مکران:
در حال احداث در سواحل دریای عمان، با هدف تبدیل‌شدن به بزرگ‌ترین بندر کانتینری منطقه. این بندر، با ظرفیت پیش‌بینی‌شده 200 میلیون TEU، می‌تواند نقش مهمی در ترانزیت کالا ایفا کند.
3. بنادر شمالی ایران:
بنادر حاشیه دریای خزر، به‌ویژه بندر امیرآباد، می‌توانند ارتباطات تجاری ایران با کشورهای آسیای میانه و روسیه را تقویت کنند.
وی سپس با اشاره به ظرفیت‌های حمل‌ونقل ریلی و جاده‌ای، گفت:
توسعه شبکه ریلی و جاده‌ای، نقش کلیدی در بهره‌برداری از ظرفیت‌های ترانزیتی ایران دارد. برای مثال:
شبکه ریلی کشور با اتصال به کریدورهای بین‌المللی، می‌تواند زمان حمل‌ونقل را به میزان قابل‌توجهی کاهش دهد.
پروژه راه‌آهن رشت-آستارا، حلقه مفقوده کریدور شمال-جنوب، در صورت تکمیل می‌تواند ظرفیت حمل بار را به 20 میلیون تن در سال افزایش دهد.
مهندس صابرس در ادامه به چالش‌ها در توسعه زیرساخت‌های لجستیکی ایران اشاره و چنین برشمرد:
1. تحریم‌های اقتصادی:
موانع بین‌المللی، جذب سرمایه‌گذاری و توسعه پروژه‌های زیرساختی را دشوار کرده است.
2. عدم استفاده از ظرفیت بنادر:
ظرفیت فعلی بنادر ایران حدوداً ۲۷۰ میلیون تن می‌باشد که بعلت ضعف در خطوط ریلی وجاده ای از این ظرفیت کامل استفاده نمی‌شود که برنامه‌های توسعه ریلی و جاده‌ای کشور برای کریدورهای شمالی جنوبی کشور در فصل سوم ارائه می‌شود. طبق برنامه‌های دریامحور کشور تا سال ۱۴۱۲ با توسعه بنادر و ایجاد مگابندر مکران، ظرفیت بنادر به حدود۶۷۰ میلیون تن خواهد رسید که بخش مهمی از آن توسعه ترانزیت از کشور می‌باشد.
3. زیرساخت‌های ناکافی:
ایران نیازمند توسعه فرودگاه‌ها، بنادر تخصصی و تجهیزات لجستیکی مدرن است.
4. رقبای منطقه‌ای:
پروژه‌های کشورهای همسایه مانند بندر گوادار و کریدور فاو به ترکیه، تهدیدی برای جایگاه ایران هستند.
وی سپس پیشنهادات و راهکارهایی را ارائه کرد، ازجمله:
1. سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها:
توسعه بنادر و شبکه‌های حمل‌ونقل، اولویت اصلی برنامه‌های توسعه‌ای ایران باید باشد.
2. تقویت همکاری‌های بین‌المللی:
جذب سرمایه‌گذاران خارجی و تقویت روابط با کشورهای همسایه می‌تواند مسیر توسعه را هموار کند.
3. بهبود زیرساخت‌های لجستیکی:
اتصال بنادر به شبکه ریلی و احداث پایانه‌های مدرن، بهره‌وری حمل‌ونقل را افزایش می‌دهد.
4. تنوع‌بخشی به درآمدهای ترانزیتی:
استفاده از ظرفیت‌های جدید مانند ترانزیت اینترنت و خطوط لوله نفت و گاز، می‌تواند منبعی پایدار برای درآمدهای ارزی باشد.
وی در پایان گفت: ایران، با موقعیت ژئوپلیتیک بی‌نظیر و ظرفیت‌های ترانزیتی گسترده، پتانسیل تبدیل‌شدن به یک هاب لجستیکی منطقه‌ای را دارد. با این حال، تحقق این هدف نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و تقویت همکاری‌های بین‌المللی است. آینده حمل‌ونقل و لجستیک در ایران، در گرو تصمیم‌گیری‌های کلان و سیاست‌گذاری‌های هوشمندانه خواهد بود.
گفتنی است که با توجه به اهمیت و گستردگی موضوع، در این جلسه تنها فصل اول و دوم گزارش مذکور ارائه شد. چهار فصل بعدی در جلسه آتی اتاق فکر، با اطلاع‌رسانی به اعضا و علاقه‌مندان ارائه خواهد شد.
- نویسنده :
- منبع :
https://19dey.com/news/82777
