احیای داعش، نگرانی مشترک ایران و کشورهای منطقه

در سال‌های اخیر باتوجه به رشد و تکثر گروه‌های تروریستی نوین در سراسر جهان و به ویژه منطقه غرب آسیا همواره یکی از نگرانی‌های کشورهای این منطقه توسعه و گسترش تروریسم و افراطگرایی بوده و هست و به همین جهت در راستای تحقق این امر کشورهای قربانی تروریسم تمهیدات بسیاری را در مقابله با این پدیده فراگیر به کار بسته‌اند.
همکاری‌ها میان کشورهای منطقه در حوزه تامین امنیت مرزهای مشترک، مقابله با گروه‌های افراط گرا، استرداد اعضا و فرماندهان گروه‌های تروریستی از کشورهایی که در آن زندگی می کنند، مقابله با جرائم سازمان یافته و غیره در قالب توافقنامه‌های قضایی و امنیتی میان آنها، یکی از ملزومات مبارزه با تروریسم نوین و مصادیق مختلف آن (سایبری، فرهنگی، مالی، پولشویی، تبلیغاتی و ...) است. توافقنامه‌های امنیتی میان ایران با عراق و پاکستان به عنوان دو همسایه شرقی و غربی کشورمان نیز در این چارچوب قابل تحلیل است.
اما در این ارتباط باید نسبت به نگرانی جدیدی که میان کشورهای منطقه متعاقب تحولات اخیری که در سوریه رخداده است و البته اخباری که از فرار و آزادی برخی زندانیان داعشی و حتی برخی از اعضای خانواده آنها به گوش میرسد نیز گفت.
پیشتر کارشناسان مختلف در خصوص تعیین تکلیف وضعیت اردوگاه الهول سوریه واقع در استان حسکه (شمال شرق سوریه) که به «بمب ساعتی» هم معروف است و محل نگهداری تعداد زیادی از اعضای خانواده داعشی‌های تکفیری است، هشدار دادند. بر اساس آماری که سال ۲۰۲۳ منتشر شده، تعداد افراد این اردوگاه تقریبا ۵۰ الی ۷۰ هزار نفر است که اغلب آنها را زنان و کودکان تشکیل می‌دهند.
هرچند باتوجه به تنوع در ملیت‌های مختلف افراد حاضر در اردوگاه مزبور (بر اساس آمارهای موجود، افرادی از ۴۵ کشور در این اردوگاه حضور دارند) این مساله تهدیدی جهانی به حساب می‌آید، اما نگرانی از آزادی و فرار آنها برای کشورهای همسایه سوریه و به خصوص عراق بیش از دیگران است، یکی به دلیلی میزبانی سوریه و البته وجود مرزهای مشترک با عراق و دیگری به دلیل آنکه بیشتر افراد حاضر در اردوگاه الهول را سوری‌ها و بعد عراقی‌ها تشکیل میدهند.
در اینجا لازم است به این نکته اشاره داشته باشیم که مقابله با تروریسم و عدم اشاعه آن وظیفه‌ای است که بر دوش تمامی دولت‌های منطقه و جهان است چرا که سابقه و عملکرد گروه‌های تروریستی در سال‌های اخیر نشان داده که آنها مرز و محدوده جغرافیایی نمی‌شناسند و میل به گسترش دامنه قلمرو خود را دارند.
البته که فراتر از مقابله با آنچه که امروز به آن گروه‌های تروریستی گفته می‌شود این است که کشورهای مختلف و به خصوص غربی‌ها نسبت به چرایی عضویت شهروندان خود اعم از مرد و زن و جوان و نوجوان و حتی برخی افراد مشهور در این گروه‌ها واکاوی داشته باشند و با انجام اقداماتی گسترده و چندلایه تلاش کنند تا از تکرار و استمرار این مساله در آینده جلوگیری نمایند.
همچنین، گزارشات و مستندات مختلف از وضعیت اردوگاه الهول نشان می‌دهد که فعالیت‌های مخفیانه زیادی میان خانواده داعشی‌ها در این اردوگاه وجود دارد (پنهان سازی سلاح‌های متعدد و اسناد و مدارک از برخی عملیات‌ها و اقدامات انجام شده از سوی داعش) و فضای خاصی از روابط نیز میان آنها حکمفرماست که تخطی از آنها می‌تواند به قیمت جان آن افراد تمام شود.
بعد از سقوط دولت سوریه، امروز بیش از هر زمانی باید نگران خروج افراد این اردوگاه و البته دیگر افراد خطرناک از جمله داعشی‌های حاضر در برخی زندان‌های سوریه بود که میتوانند از طُرق مختلف در قالب قاچاق وارد خاک عراق و برخی دیگر کشورهای منطقه شوند و مجدد به سازماندهی خود و پس از آن به انجام اقدامات تروریستی بپردازند.
البته باید گفت که مقامات امنیتی و سیاسی عراق پیش از تحولات اخیر در سوریه از کانال‌های مختلفی پیگیر مشخص شدن وضعیت افراد حاضر در این اردوگاه که تحت کنترل نیروهای سوریه دموکراتیک موسوم به «قسد» (SDF) است، بودند و آزاد شدن آنها را تهدید و خطری همگانی تلقی کردند، اما تا کنون این امر محقق نشده و حتی کشورهای عمدتا اروپایی حاضر به پذیرش و بازگشت شهروندان خود که زمانی به هر طریق عضوی از داعش بوده یا از اعضای خانواده آنها بوده و امروز در اردوگاه مزبور به سر می‌برند، نیستند و نمی‌خواهند هزینه آن را بدهند.
در این میان به این موضوع هم اشاره داشته باشیم که در دو دهه اخیر جمهوری اسلامی ایران نیز با توجه به اینکه امنیت خود را در گروی امنیت منطقه تعریف کرده، هزینه‌های بسیاری را در راستای ایجاد و گسترش صلح، ثبات و امنیت در منطقه و مبارزه با تروریسم پرداخت کرده است.
مقامات ایران از کانال‌های مختلف رسمی و غیر رسمی، در دیدارهای دپلماتیک و رایزنی‌های منطقه‌ای با کشورهای مختلف بر این مهم تاکیدداشته و دارند که تروریسم تهدیدی علیه همه است و محدود به مرز و منطقه خاصی نیست و همه باید در این مسیر با تقویت همکاری‌های چندجانبه به مقابله با آن بپردازند تا علی رغم میل و خواست برخی، منطقه‌ای امن و با ثبات را شاهد باشیم.
بدیهی است که گسترش تروریسم در منطقه و آنچه که برخی از آن به عنوان احیای داعش یاد می‌کنند موضوعی نیست که منفعت هیچ یک از کشورهای منطقه را تامین کند، چرا که تروریسم می‌تواند همچون کاردی بُرنده دست صاحبان و حامیان خودش را هم ببُرد و از این منظر توصیه می‌شود که برخی کشورها نسبت به تروریسم استاندارد دوگانه نداشته باشند و تروریسم را به خوب و بد بر اساس منافع شخصی خود تقسیم نکنند.