عبدالرحیم اباذری
در ماه مبارک رمضان همه مسلمانان به روزه گرفتن و روزه داری مکلف و مؤظف شدند. اما این روزه گرفتن یک ظاهری دارد و یک باطنی؛ ظاهرش این است که هر فرد مسلمان از وقت اذان صبح تا حین اذان مغرب از هر گونه خوردن و آشامیدن خودداری کند، هرکسی این را انجام داد از نظر فقهی، تکلیفش را به جا آورده و ذمه‌اش بری است. اما باطن روزه داری، فراتر از این است، یعنی علاوه بر خودداری از خوردن و آشامیدن، از هر گونه گناه، خلاف و نبایدهای الهی نیز شایسته است پرهیز شود.
به عبارت دیگر، روزه داری یک سری آداب و شرایطی دارد که بدون آن چندان مطلوب درگاه نخواهد شد، چرا که روزه داری دو بُعد جسمانی و روحانی دارد، جسمش همان امساک از خوردن و آشامیدن در اوقات مشخص است، اما روح و جانش آن است که از هر گونه رذائل اخلاقی و پلیدی‌ها اجتناب شود. رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «رُبَّ صائمٍ حَظُّهُ مِن صيامِهِ الجُوعُ و العَطَشُ» ای بسا روزه‌داری که بهره او از روزه‌اش فقط گرسنگی و تشنگی است. امام علی علیه‌السلام فرمود: «الصِّيامُ اجتِنابُ المَحارِمِ كما يَمتَنِعُ الرجُلُ مِنَ الطَّعامِ و الشَّرابِ، كَم مِن صائمٍ ليسَ لَهُ مِن صيامِهِ إلاّ الجُوعُ و الظَّمَأ» روزه، یعنی دوری کردن از حرام‌ها؛ همچنان که فرد از خوردن و آشامیدن خودداری می‌کند. چه بسا روزه‌داری که از روزه‌ی خود جز گرسنگی و تشنگی نصیبی نمی‌برد.
روزی پیامبر رحمت به زنی که با زبان روزه کنیز خود را دشنام می‌داد فرمود: چگونه روزه‌داری هستی که کنیزت را دشنام می‌دهی؟ روزه، فقط خودداری از خوردن و آشامیدن نیست، بلکه خداوند آن را، علاوه بر این دو، مانع کارهای بد و سخنان زشت که روزه را بی‌اثر می‌کند، قرار داده است.
بنابراین می‌توان گفت روزه گرفتن اگرچه مهم است اما از محرمات، خلاف و رذائل اخلاقی دل کندن به مراتب از آن مهم‌تر و تعیین‌کننده‌تر است.
حال باید پرسید منظور از محرمات چیست؟ محرمات و خلاف‌ها همان گناهان ارتکابی هستند که از جهتی به دو قسم تقسیم می‌شوند، یک سری گناهان و خلاف‌هایی که جنبه فردی و شخصی دارند، مانند فردی که به دیگری حسد و خودبزرگ‌بینی ورزد و ظلم و ستم کند یا مال او را غصب نماید یا به او نسبت‌های ناروا بدهد و علیه‌اش پرونده‌سازی، هتاکی و فحاشی کند.
قسم دوم این است که گناهان در سطح و حیطه مسئولیت حاکمان و کارگزاران لشکری و کشوری انجام پذیرد و آن‌ها به وظایف و مسئولیت خویش درست عمل نکنند؛ مانند این‌که حقوق شهروندی را ضایع سازند، در قضاوت‌ها و تعیین بودجه‌ها عدالت را رعایت نکنند، به ترویج فاصله طبقاتی مرتکب شوند؛ سفره‌های خود را از سفره‌های مردم جدا سازند، وقتی مریض شدند فوری بدون نوبت، رایگان و رانتی در بهترین بیمارستان‌ها بستری شوند در حالی که مردم کوچه و بازار این امکانات را ندارند.
در ادارات با ارباب‌رجوع برخورد مناسب شأن نداشته باشند و او را از این اتاق به آن اتاق و از این طبقه به آن طبقه بدوانند و سرگردان کنند، احیاناً جهت انجام کارِ ارباب‌رجوع توقعات غیرمتعارف داشته باشند، در تأمین رفاه، معیشت، آسایش، آرامش و امنیت مردم اهتمامی نداشته و کوتاهی و سستی کنند و در عین حال روزه‌دار هم باشند.
این‌گونه روزه گرفتن‌ها، همان گرسنگی و تشنگی خشک و خالی است که در فرمایشات معصومین به آن اشاره و تأکید شده بود. مگر این که در بُعد فردی، شخص گناهکار برود و از طرف مقابل رضایت و حلالیت بگیرد و در عرصه‌های حکومتی نیز، کارگزاران با تجدید نظر در عملکرد خویش و جبران آن، رضایت مردمی را جلب نمایند. به عبارت روشن‌تر نشانه قبولی روزه‌داران حکومتی این است که مردم از عملکرد آنان رضایت کامل داشته باشند، والا روزه‌شان ارزشی نخواهد داشت.
ماه مبارک رمضان، ماه رحمت و مغفرت است و خدای مهربان نیز همواره رحمتش بر غضبش غلبه دارد و امید است همه گناهان و خلاف‌هایی که جنبه «حقوق‌اللهی» دارند مورد عفو و رحمت ایزد منان قرار بگیرند اما نسبت به «حقوق‌الناس» عفو و گذشت خدای سبحان بسیار دشوار است مگر این که رضایت مردمی حاصل شود؛ چه در بُعد فردی و چه در بُعد اجتماعی، سیاسی و حکومتی.
پس به حقیقت، آداب و شرایط روزه‌داری باید توجه و اهتمام ویژه داشت و نباید به ظواهر آن، صِرف نخوردن و نیاشامیدن بسنده کرد و به گرسنگی و تشنگی خشک و خالی دلخوش نمود.
در ماه مبارک رمضان همه مسلمانان به روزه گرفتن و روزه داری مکلف و مؤظف شدند. اما این روزه گرفتن یک ظاهری دارد و یک باطنی؛ ظاهرش این است که هر فرد مسلمان از وقت اذان صبح تا حین اذان مغرب از هر گونه خوردن و آشامیدن خودداری کند، هرکسی این را انجام داد از نظر فقهی، تکلیفش را به جا آورده و ذمه‌اش بری است. اما باطن روزه داری، فراتر از این است، یعنی علاوه بر خودداری از خوردن و آشامیدن، از هر گونه گناه، خلاف و نبایدهای الهی نیز شایسته است پرهیز شود.
به عبارت دیگر، روزه داری یک سری آداب و شرایطی دارد که بدون آن چندان مطلوب درگاه نخواهد شد، چرا که روزه داری دو بُعد جسمانی و روحانی دارد، جسمش همان امساک از خوردن و آشامیدن در اوقات مشخص است، اما روح و جانش آن است که از هر گونه رذائل اخلاقی و پلیدی‌ها اجتناب شود. رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «رُبَّ صائمٍ حَظُّهُ مِن صيامِهِ الجُوعُ و العَطَشُ» ای بسا روزه‌داری که بهره او از روزه‌اش فقط گرسنگی و تشنگی است. امام علی علیه‌السلام فرمود: «الصِّيامُ اجتِنابُ المَحارِمِ كما يَمتَنِعُ الرجُلُ مِنَ الطَّعامِ و الشَّرابِ، كَم مِن صائمٍ ليسَ لَهُ مِن صيامِهِ إلاّ الجُوعُ و الظَّمَأ» روزه، یعنی دوری کردن از حرام‌ها؛ همچنان که فرد از خوردن و آشامیدن خودداری می‌کند. چه بسا روزه‌داری که از روزه‌ی خود جز گرسنگی و تشنگی نصیبی نمی‌برد.
روزی پیامبر رحمت به زنی که با زبان روزه کنیز خود را دشنام می‌داد فرمود: چگونه روزه‌داری هستی که کنیزت را دشنام می‌دهی؟ روزه، فقط خودداری از خوردن و آشامیدن نیست، بلکه خداوند آن را، علاوه بر این دو، مانع کارهای بد و سخنان زشت که روزه را بی‌اثر می‌کند، قرار داده است.
بنابراین می‌توان گفت روزه گرفتن اگرچه مهم است اما از محرمات، خلاف و رذائل اخلاقی دل کندن به مراتب از آن مهم‌تر و تعیین‌کننده‌تر است.
حال باید پرسید منظور از محرمات چیست؟ محرمات و خلاف‌ها همان گناهان ارتکابی هستند که از جهتی به دو قسم تقسیم می‌شوند، یک سری گناهان و خلاف‌هایی که جنبه فردی و شخصی دارند، مانند فردی که به دیگری حسد و خودبزرگ‌بینی ورزد و ظلم و ستم کند یا مال او را غصب نماید یا به او نسبت‌های ناروا بدهد و علیه‌اش پرونده‌سازی، هتاکی و فحاشی کند.
قسم دوم این است که گناهان در سطح و حیطه مسئولیت حاکمان و کارگزاران لشکری و کشوری انجام پذیرد و آن‌ها به وظایف و مسئولیت خویش درست عمل نکنند؛ مانند این‌که حقوق شهروندی را ضایع سازند، در قضاوت‌ها و تعیین بودجه‌ها عدالت را رعایت نکنند، به ترویج فاصله طبقاتی مرتکب شوند؛ سفره‌های خود را از سفره‌های مردم جدا سازند، وقتی مریض شدند فوری بدون نوبت، رایگان و رانتی در بهترین بیمارستان‌ها بستری شوند در حالی که مردم کوچه و بازار این امکانات را ندارند.
در ادارات با ارباب‌رجوع برخورد مناسب شأن نداشته باشند و او را از این اتاق به آن اتاق و از این طبقه به آن طبقه بدوانند و سرگردان کنند، احیاناً جهت انجام کارِ ارباب‌رجوع توقعات غیرمتعارف داشته باشند، در تأمین رفاه، معیشت، آسایش، آرامش و امنیت مردم اهتمامی نداشته و کوتاهی و سستی کنند و در عین حال روزه‌دار هم باشند.
این‌گونه روزه گرفتن‌ها، همان گرسنگی و تشنگی خشک و خالی است که در فرمایشات معصومین به آن اشاره و تأکید شده بود. مگر این که در بُعد فردی، شخص گناهکار برود و از طرف مقابل رضایت و حلالیت بگیرد و در عرصه‌های حکومتی نیز، کارگزاران با تجدید نظر در عملکرد خویش و جبران آن، رضایت مردمی را جلب نمایند. به عبارت روشن‌تر نشانه قبولی روزه‌داران حکومتی این است که مردم از عملکرد آنان رضایت کامل داشته باشند، والا روزه‌شان ارزشی نخواهد داشت.
ماه مبارک رمضان، ماه رحمت و مغفرت است و خدای مهربان نیز همواره رحمتش بر غضبش غلبه دارد و امید است همه گناهان و خلاف‌هایی که جنبه «حقوق‌اللهی» دارند مورد عفو و رحمت ایزد منان قرار بگیرند اما نسبت به «حقوق‌الناس» عفو و گذشت خدای سبحان بسیار دشوار است مگر این که رضایت مردمی حاصل شود؛ چه در بُعد فردی و چه در بُعد اجتماعی، سیاسی و حکومتی.
پس به حقیقت، آداب و شرایط روزه‌داری باید توجه و اهتمام ویژه داشت و نباید به ظواهر آن، صِرف نخوردن و نیاشامیدن بسنده کرد و به گرسنگی و تشنگی خشک و خالی دلخوش نمود.
- نویسنده : عبدالرحیم اباذری
- منبع :
https://19dey.com/news/85923
