صلح حدیبیه، تبدیل راهبردی «شکست تحمیلی» به «فتح‌المبین» در جنگ روایت‌ها بود

دویست و هفتادمین کرسی آزاداندیشی با موضوع «گفتمان مقاومت»، که پنجمین جلسه از سلسله جلسات تفسیر سوره فتح بود، با سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محسن مهاجرنیا، در دانشگاه طلوع مهر برگزار شد. این نشست که به همت قرارگاه فرهنگی طلوع مهر، مجمع هماهنگی پیروان امام و رهبری استان قم و اندیشکدۀ مطالعات انقلاب اسلامی دانشگاه طلوع مهر برگزار گردید، به تحلیل سیاسی عمیق و لایه‌به‌لایه واقعه صلح حدیبیه اختصاص داشت

حجت الاسلام والمسلمین مهاجرنیا در ابتدای سخنان خود، شرایط منجر به صلح حدیبیه را از منظر سیاسی یک «عقب‌نشینی» و «شکست» آشکار توصیف کرد. وی اظهار داشت: سفر مسلمانان که با مأموریت الهی و به قصد زیارت عمره آغاز شد، در عمل به اهداف اعلامی خود نرسید. آن‌ها نه تنها موفق به زیارت نشدند، بلکه در میانه راه، صلحی به آن‌ها تحمیل شد که خواست دشمن بود و بندهایی ظاهراً تحقیرآمیز داشت.

وی با اشاره به یکی از این بندها افزود: پذیرش اینکه اگر مسلمانی از مکه به مدینه فرار کرد، مسلمانان باید او را کت‌بسته به مشرکین تحویل دهند، در نگاه اول اوج ذلت و حقارت بود. این مجموعه اتفاقات، روحیه ۱۴۰۰ نفر از مسلمانان را که با امید و آرزو حرکت کرده بودند، تخریب کرد و سرمایه اجتماعی نظام اسلامی و اعتماد به رهبری را با یک بحران جدی مواجه ساخت.

مدیر کمیته جهاد تبیین قرارگاه فرهنگی طلوع مهر، نقطه عطف ماجرا را مدیریت خداوند و تبدیل این بحران به یک فرصت استراتژیک دانست و گفت: اینجا خداوند یک جنگ ادراکی و شناختی را مدیریت می‌کند. در حالی که دشمن در مکه خود را پیروز میدان می‌دانست، خداوند روایت صحنه را کاملاً تغییر داد و نام این عملیات شکست‌خورده را “فتح مبین” گذاشت؛ عنوانی که حتی به پیروزی‌های بزرگ نظامی قبل از آن نیز اطلاق نشده بود. این نشان می‌دهد که در جنگ روایت‌ها، روایتی که خدا از صلح حدیبیه ارائه داد، بر روایت دشمن غلبه کرد.

وی تشریح کرد: خداوند با یک راهبرد هوشمندانه، «ارزش» را منتقل کرد. ارزشی که تا دیروز متعلق به «انجام حج» بود، به آثار و برکات آینده‌ساز «انجام ندادن حج» و پذیرش آن صلح منتقل شد. تمرکز قرآن از حج برداشته و بر روی آثار راهبردی صلح قرار گرفت؛ صلحی که آینده اسلام را تضمین کرد، آن را جهانی ساخت و زمینه‌ساز فتوحات بزرگ بعدی شد.

دکتر مهاجرنیا در بخش دیگری از سخنان خود، به یک مبنای اعتقادی عمیق اشاره کرد و واقعه حدیبیه را به یک سناریوی از پیش نوشته شده در علم الهی تشبیه نمود. 

وی گفت: مانند یک فیلمنامه که قبلاً نوشته شده و بازیگران تنها نقش خود را ایفا می‌کنند، نقشه پیروزی اسلام از طریق این صلح در لوح محفوظ الهی ترسیم شده بود. خداوند می‌دانست که این قرارداد، قریش را تا ده سال ساکت می‌کند و به مسلمانان فرصت پیشروی و فتح خیبر و مکه را می‌دهد. در سال ششم هجری، گویی به پیامبر و مسلمانان مأموریت داده شد تا این سناریوی تکوینی را با اراده خود در میدان عمل بازی کنند. این همان «بازی اراده در میدان تکوین» است.

این پژوهشگر مسائل سیاسی، بازسازی اعتماد و سرمایه اجتماعی را یکی از دستاوردهای کلیدی نزول سوره فتح برشمرد و افزود: نزول این سوره، اعتماد متزلزل‌شده به رهبری را احیا کرد. این قرارداد، برای اولین بار حکومت اسلامی را به عنوان یک قدرت بین‌المللی به رسمیت شناساند و زمینه را برای ارسال نامه توسط پیامبر(ص) به سران دنیا فراهم کرد. این اعتبار بین‌المللی، پایگاه اجتماعی نظام اسلامی را در میان قبایل تقویت کرد و آرامش و ثبات لازم برای مدیریت آینده را به ارمغان آورد.

حجت‌الاسلام والمسلمین مهاجرنیا با جریان‌شناسی نیروهای حاضر در صحنه، اصول حاکم بر «جریان مؤمن و اصولگرای واقعی» را با استناد به آیات قرآن تبیین کرد و گفت: بر اساس آیات متعدد، مبانی یک نیروی حزب‌اللهی در شرایط بحران، پایبندی کامل به تقوا، اطاعت محض از خدا و رهبری، پرهیز از هرگونه مخالفت با امر ولی، و باور به اینکه رهبر الهی اسوه حسنه است و از روی هوا و هوس تصمیم نمی‌گیرد، می‌باشد.

وی در پایان تصریح کرد: قرآن به صراحت می‌فرماید وقتی خدا و رسول امری را صادر کردند، دیگر برای هیچ مرد و زن مؤمنی اختیاری در آن کار باقی نمی‌ماند. حزب‌اللهی کسی است که در شرایط بحران، حتی اگر تشخیص شخصی‌اش با فرمان رهبری همسو نباشد، تشخیص خود را کنار گذاشته و با ایمان کامل به نصرت الهی، به آن فرمان وفادار بماند.