رژیم مدیترانه‌ای؛ سلاحی قدرتمند در برابر زوال عقل

وبگاه مِدیکال اِکسپرس در گزارشی آورده است:
مطالعه جدیدی که با هدایت پژوهشگران مَس جنرال بریگهام، دانشگاه هاروارد و مؤسسه براد انجام شده، نشان می‌دهد که رژیم غذایی مدیترانه‌ای احتمالاً خطر زوال عقل را کاهش می‌دهد.
رژیم مدیترانه‌ای یک الگوی غذایی سالم است که بر اساس شیوه تغذیه سنتی مردم کشورهای حوزه دریای مدیترانه، به‌ویژه یونان، ایتالیا و اسپانیا، استوار است. این رژیم غذایی بر مصرف زیاد میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، حبوبات، آجیل، دانه‌ها و روغن زیتون تأکید دارد.
مصرف متوسط ماهی، مرغ و محصولات لبنی و مصرف کم گوشت قرمز و شیرینی‌ها نیز از دیگر ویژگی‌های این رژیم است.
بر اساس یافته‌های این مطالعه که در نشریه نِیچِر مِدیسین/ Nature Medicine منتشر شده، افرادی که در بالاترین حد خطر ژنتیکی برای ابتلا به بیماری آلزایمر قرار دارند، بیشتر از پیروی از این رژیم سود برده‌اند و خطر ابتلای آن‌ها به زوال عقل کاهش بیشتری نشان داده است.
یوکسی لیو (Yuxi Liu)، سرپرست این پژوهش، توضیح می‌دهد: یکی از دلایل علاقه ما به مطالعه رژیم مدیترانه‌ای این است که این تنها الگوی غذایی است که در یک آزمایش تصادفی‌شده، به طور علّی با مزایای شناختی مرتبط شده است. می‌خواستیم ببینیم که آیا این فایده در افراد با زمینه‌های ژنتیکی مختلف، متفاوت است یا خیر. همچنین می‌خواستیم نقش متابولیت‌های خون را بررسی کنیم. متابولیت‌ها مولکول‌هایی کوچک هستند که نشان می‌دهند بدن چگونه غذا را پردازش می‌کند و عملکردهای طبیعی خود را انجام می‌دهد.
طی چند دهه گذشته، پژوهشگران اطلاعات بیشتری درباره اساس ژنتیکی و متابولیکی (وابسته به سوخت‌وساز بدن) بیماری آلزایمر و انواع مرتبط زوال عقل کسب کرده‌اند. این بیماری‌ها از شایع‌ترین عوامل زوال شناختی (کاهش توانایی‌های ذهنی) در سالمندان محسوب می‌شوند. آلزایمر دارای یک جزء ژنتیکی قوی‌ است که میزان تأثیرپذیری آن از توارث تا ۸۰ درصد برآورد شده است.
در این میان، یک ژن خاص به نام آپولیپوپروتئین ای (apolipoprotein E/ APOE) به عنوان قوی‌ترین عامل خطر ژنتیکی برای بیماری آلزایمر اسپورادیک شناخته شده است. آلزایمر اسپورادیک شکل شایع آلزایمر است که به صورت خودبه‌خودی و بدون علت ژنتیکی مشخص رخ می‌دهد و برخلاف آلزایمر ارثی، به‌صورت خانوادگی منتقل نمی‌شود.
افرادی که تنها یک نسخه از ژن آپولیپوپروتئین ای ۴ (APOE۴) دارند، ۳ تا ۴ برابر بیشتر در معرض خطر ابتلا به آلزایمر هستند. خطر برای افراد دارای دو نسخه از این ژن، ۱۲ برابر بیشتر از افراد فاقد آن است.
گروه پژوهشی برای بررسی اینکه چگونه رژیم غذایی مدیترانه‌ای ممکن است خطر زوال عقل را کاهش دهد و بر متابولیت‌های خون مرتبط با سلامت شناختی تأثیر بگذارد، داده‌های هزاران نفر را طی چند دهه تجزیه‌وتحلیل کردند. آن‌ها الگوی غذایی شرکت‌کنندگان را با پرسشنامه‌های تناوب غذایی ارزیابی و نمونه‌های خون آنان را برای متابولیت‌های مختلف بررسی و داده‌های ژنتیکی آن‌ها را تحلیل کردند.
یافته‌ها نشان داد افرادی که از رژیم مدیترانه‌ای پیروی می‌کنند، نه تنها با خطر کمتری برای ابتلا به زوال عقل مواجه هستند، بلکه کاهش شناختی کُندتری را تجربه می‌کنند. جالب اینجا بود که اثر محافظتی این رژیم در گروه پرخطری که دو نسخه از ژن آپولیپوپروتئین ۴ داشتند، قوی‌تر بود. این نشان می‌دهد که رژیم غذایی ممکن است به جبران خطر ژنتیکی کمک کند.
لیو نتیجه می‌گیرد: این یافته‌ها نشان می‌دهند که راهبردهای غذایی، به‌ویژه رژیم مدیترانه‌ای می‌توانند با تأثیر گسترده بر مسیرهای متابولیک کلیدی، به کاهش خطر زوال عقل کمک کنند. این توصیه به طور کلی کاربردی است، اما ممکن است برای افرادی که بیشتر در معرض خطر ژنتیکی ابتلا به این بیماری قرار دارند، مثلاً کسانی که دو نسخه از ژن آپولیپوپروتئین ای ۴ (APOE۴) دارند، مهم‌تر باشد.