وظیفه مؤمنان در شرایط تحریم، تقویت نظام و امیدآفرینی است

حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محسن مهاجرنیا در دویست و هفتاد و هفتمین نشست از سلسله کرسی‌های آزاداندیشی با موضوع «گفتمان مقاومت» و دوازدهمین جلسه تفسیر سوره فتح که توسط قرارگاه فرهنگی طلوع مهر، مجمع هماهنگی پیروان امام و رهبری استان قم و انجمن علمی قرآن و تحول علوم ایران در دانشگاه طلوع مهر برگزار شد، به تبیین رویکرد حکومت نبوی در برابر «مُخَلَّفین» (جاماندگان از جنگ) پرداخت.

عضو هیئت مدیره انجمن علمی قرآن و تحول علوم ایران سخنان خود را با طرح یک پرسش بنیادین آغاز کرد و گفت: چرا حکومت اسلامی در حالی که اسلام آوردن فرد را با گفتن شهادتین و بر اساس ظاهر می‌پذیرد و گذشته او را نادیده می‌گیرد، اما وقتی همین مسلمانان برای عدم شرکت در جنگ بهانه‌هایی نظیر گرفتاری‌های مالی و خانوادگی می‌آورند، عذر ظاهری آن‌ها را نمی‌پذیرد و صراحتاً آن‌ها را دروغگو و منافق خطاب می‌کند؟

وی در پاسخ به این پرسش، میان دو کارکرد اصلی حکومت اسلامی تمایز قائل شد و اظهار داشت: بخشی از جامعه‌سازی بر اساس «اسلام» و احکام فقهی است که با ظواهر، نظم اجتماعی و حقوق عمومی سروکار دارد. در این حوزه، به ظاهر افراد حکم می‌شود. اما وظیفه مهم‌تر حکومت، «انسان‌سازی» و تثبیت بنیان‌های فکری و اعتقادی است. در اینجاست که حکومت به ظواهر اکتفا نکرده و به دنبال ایمان واقعی و حقیقت باطنی افراد می‌رود.

این استاد حوزه و دانشگاه افزود: موضوع عدم شرکت در جهاد، یک تخلف ساده نبود، بلکه به حوزه ایمان حقیقی و سعادت اخروی افراد مربوط می‌شد. به همین دلیل قرآن به سراغ باطن و قلب آن‌ها رفت و اعلام کرد مشکل اصلی شما گرفتاری مالی نیست، بلکه «سوءظن به خدا و پیامبر» است. شما گمان می‌کردید پیامبر و مؤمنان از این سفر سالم باز نخواهند گشت و این بیماری قلبی و ضعف اعتقادی، ریشه اصلی تخلف شماست.

رئیس اندیشکده مطالعات انقلاب اسلامی طلوع مهر با اشاره به تعبیر قرآنی «قَومًا بُورًا» (قومی بی‌ثمر و تباه شده) برای این گروه، گفت: یک سؤال کلیدی اینجا مطرح است؛ آیا این افراد چون در جنگ شرکت نکردند، منافق شدند یا چون از قبل منافق و دارای بیماری قلبی بودند، توفیق حضور در جبهه مقاومت را پیدا نکردند؟ قرآن ریشه‌یابی کرده و نشان می‌دهد که نفاق، ضعف توحید و بیماری قلبی، یک امر پیشینی است که منجر به سلب توفیق عمل صالح از آن‌ها شده است.

وی این تحلیل را به امروز تعمیم داد و گفت: کسانی که از درون جمهوری اسلامی با دشمنان قسم‌خورده‌ای چون نتانیاهو دیدار می‌کنند یا از جنایات اسرائیل دفاع می‌کنند، محصول یک انحراف لحظه‌ای نیستند؛ بلکه این‌ها نتیجه همان نفاق پیشین و بیماری قلبی است که در بزنگاه‌های تاریخی خود را نشان می‌دهد.

حجت‌الاسلام والمسلمین مهاجرنیا، در تشریح سیره حکومتی پیامبر اسلام(ص) در قبال «مُخَلَّفین» (جاماندگان از جنگ)، رویکرد راهبردی قرآن را یک مدل چندلایه و هوشمندانه توصیف کرد که میان قاطعیت در برابر نفاق و ارائه فرصت برای جبران، توازن برقرار می‌کند.

وی در تبیین این رویکرد اظهار داشت که نخستین اقدام حکومت اسلامی، عدم پذیرش بهانه‌های واهی و افشاگری رسمی ماهیت متخلفان بود. به گفته او، قرآن با نشان‌دار کردن این گروه تحت عنوان «مخلفین»، از عادی‌سازی تخلف آن‌ها جلوگیری کرد و به جامعه نشان داد که کناره‌گیری از جبهه و مقاومت بدون عذر شرعی، یک انحراف آشکار است که به طور رسمی ثبت می‌شود.

مدیر کمیته جهاد تبیین قرارگاه فرهنگی طلوع مهر افزود که این قاطعیت، با یک نگاه ارفاقی و فرصت دوباره برای بازگشت تکمیل می‌شد. دکتر مهاجرنیا خاطرنشان کرد: حکومت اسلامی راه را به طور کامل به روی آن‌ها نبست، بلکه مسیری مشروط برای جبران تعریف کرد. به آن‌ها اعلام شد که در نبردهای آینده، اگر صداقت خود را با حضور در میدان اثبات کنند، همان اجر و پاداش مؤمنان ثابت‌قدم را دریافت خواهند کرد، اما در صورت تکرار تخلف، با عذاب الهی مواجه می‌شوند.

وی با بیان اینکه اوج این رویکرد تربیتی و قاطعانه، در محرومیت فرصت‌طلبان از عرصه‌های مقدس نمایان شد، اظهار کرد: زمانی که این گروه، با مشاهده غنائم قطعی جنگ خیبر، برای شرکت در آن اصرار ورزیدند، قرآن صراحتاً مانع حضورشان شد. این محرومیت یک پیام راهبردی داشت و آن این بود که جهاد و مقاومت، عرصه‌ای برای کسب غنائم مادی نیست، بلکه تکلیفی الهی مبتنی بر ایمان خالص است و صف مؤمنان باید از عناصر منافق و غیرصادق پاک بماند.

عضو هیئت مدیره انجمن علمی قرآن و تحول علوم ایران، این تحلیل‌های قرآنی را به شرایط کنونی کشور و موضوع بازگشت تحریم‌ها (اسنپ‌بک) پیوند زد و اظهار داشت: امروز ما در شرایطی مشابه شعب ابی‌طالب و صلح حدیبیه قرار گرفته‌ایم. این بزنگاه، صحنه آزمون مؤمنان واقعی از منافقان است. وظیفه مؤمن، تقویت نظام اسلامی، امیدآفرینی و جلوگیری از هراس در دل مردم است.

وی افزود: در مقابل، منافق کسی است که در این شرایط، تحلیل‌های دشمن را برجسته می‌کند، بر طبل گرانی و مشکلات می‌کوبد و در فضای مجازی بذر ترس و ناامیدی می‌پراکند. اینان همان‌هایی هستند که قرآن ویژگی‌هایشان را برای ما تبیین کرده است.

حجت‌الاسلام والمسلمین مهاجرنیا در پایان با تأکید بر لزوم ایستادگی قدرتمندانه ملت ایران، خاطرنشان کرد: همان‌طور که سختی‌های صدر اسلام به قدرت‌گیری حکومت اسلامی منجر شد، این فشارها نیز باعث خواهد شد ملت ما روی پای خود بایستد. یقین بدانید در این سخت‌ترین شرایط، توجهات و امداد حضرت حجت (عج) شامل حال این ملت خواهد بود و جمهوری اسلامی سربلند از این آزمون بیرون آمده و تجربه‌ای نوین برای همه مستضعفان جهان خلق خواهد کرد.