فاطمه محمدی؛ خبر بسیار ناراحت کننده و تأسف آور بود؛ دو درصد از جمعیت فعال قم مصرف کننده مستمر مواد مخدر هستند.
این آمار کسانی را در نظر گرفته که شناسایی شده و پرونده مواد مخدر دارند و افراد صرفاً سیگاری را به شمار نیاورده اما به دلیل مسائل اقتصادی به این مسائل آنگونه که باید پرداخته نمی‌شود.
برای پیگیری این موضوع به یکی از پاساژهای قم رفتیم و با ۱۵ نفری به گفت‌وگو پرداختیم. مشروح گزارش میدانی ما را در ادامه می‌خوانید:
*****
جوانی جلوی پاساژ تاره سیگار را آتش زد که جلو رفتم و با او گفت‌وگو کردم.
• از چند سالگی سیگار رو شروع کردید؟
۱۸ سالگی
• احساس آرامش می‌کنید؟
نه اتفاقاً سیگار یک خاصیتی دارد که ضربان قلب و فشار خون رو بالا می بره و حالت سرگیجه و تهوع به آدم دست میده؛ مسمومیت دارویی و غذایی هم دقیقاً همین حس رو داره اما وقتی اعتیاد بهش پیدا کنی نکشیدنش باعث میشه کنترل خشم رو نسبت به محیط از دست می‌دهی.
• از دوستانتون هم تأثیر گرفتید؟
نه؛ (با خنده عمیقی ادامه داد) شما داری الآن با سرمنشأ صحبت می‌کنی.
• چند نفر رو سیگاری کردید؟
برادرم و پنج تا از رفیقام تو دانشگاه؛ البته خودشون زمینه‌اش رو داشتند، از من خواستند من هم یک نخ سیگار بهشون دادم.
• چطور میشه یک شخص رو به سمت سیگار ترغیب کرد؟
اگر شخص تلقین پذیر باشه و شما بتوانی یکسری کلمات را به او بگی که باور کنه به این سمت میاد.
به اینجای گفت‌وگو که رسیدیم دود سیگار به نحوی زیر ماسک فیلتر دار پیچیده بود که آبریزش چشم امانم نداد و گفتم عوارض سیگار رو ببینید؛ من تا حالا این آبریزش چشم رو نداشتم.
گفت ببخشید من سمت باد ایستادم و جایش را تغییر داد و گفت: ماهی ۶۰ هزار تومان هزینه‌ای نیست.
• چون ارزان هست استفاده می‌کنید؟
بله؛ ارزان قیمت و در دسترس هست مانند قلیون و سایر مواد مخدر پایبند نمی‌کنه و هر زمان و هرجا نیاز داشته باشی می تونی تهیه و استفاده کنی.
• برای سلامتتون مشکلی پیش نیومده؟
نباید که سالم تحویل خاک بدهیم.
• شما زودتر تحویل می‌دهید به نظرم ۳۰ سال بیشتر ندارید
۲۸ سالمه؛ (با ناراحتی گفت) عجب من فکر می‌کردم بیبی فیس هستم خب نمی‌تونیم منکر ضررش بشیم.
*****
با آقایی که روبروی مغازه‌اش ایستاده بود هم گفت‌وگو کردم.
• چند سال هست سیگار می‌کشید؟
۱۵ سالی هست
• چند سالتون هست؟
۳۲ سال
• خانواده و دوستانتون هم سیگاری بودند؟
نه؛ می‌دیدم برخی از مردم می‌کشند خوشم می اومد
• الآن هم خوشتون می‌آید؟
نه الآن دیگه عادت شده
• نمی‌تونید ترک کنید؟
سعی کردم، نشده
• به کسی که می‌خواهد شروع به سیگار کشیدن کنه چه توصیه‌ای می‌کنید؟
میگم نکشه؛ (نگاهی به پله‌های پاساژ انداخت و گفت) چهار تا پله رو نمی‌تونه بالا بره، نفسش می‌گیره.
• الآن شما همین مشکل رو دارید؟
بله؛ ریه و دندان هام به مشکل خورده اما از سر عادته؛ ترک کردن هم سخته
• آرامشی که میگن داره تلقینی یا واقعی هست؟
تلقینی هست
• به نظرتون چند درصد در این پاساژ سیگار می‌کشند؟
۸۰ درصد
*****
به سراغ آقایی که ماسک رو پایین آورد تا سیگار رو بر لب بگذاره رفتم ابتدا اجازه ضبط نمی‌داد و از اینکه مطمئن شد رسانه تصویری نیست قبول کرد که در این گفت‌وگو شرکت کند.
• چرا سیگار می‌کشید؟
سیگارش رو که تازه بهش فندک زده بود به عقب پرت کرد و با تأملی گفت: یک روز شروع کردم و از اون روز به بعد ادامه دادم.
• چند سال هست که سیگار می‌کشید؟
هشت سالی میشه؛ از ۱۵ سالگی
• خانواده شما هم سیگار می‌کشیدند؟
نه من بچه شر خانواده هستم.
• تاحالا تصمیم به ترک گرفتید؟
بله؛ حدود دو ماهی هم ترک کردم اما نتونستم ادامه بدم؛ همه آدم‌های سیگاری می دونند که سیگار ضرر داره اما نمی تونیم ترک کنیم.
• گزینه‌های خوبتون رو برای ازدواج از دست می‌دید؟
اگه من رو برای سیگار نخواد نیاد بهتره
• بالاخره هرکس حق داره برای سلامت خودش و فرزندش نگران باشه
سعی می‌کنم تا اون موقع کنار بگذارم
• خواهر دارید؟
بله
• اگه براش یک فرد سیگاری بیاد قبول می‌کنید؟
اومد اما خدا رو شکر سیگار نمیکشه.
• از بین دوستانتون کسی هست که به دلیل وضعیت اقتصادی سیگار بکشه؟
بله اصطلاحی بین ما جوان‌ها هست که می گویند مخم نمی کشه باید سیگار بکشم اما من تاحالا دست کسی که سیگاری نبوده سیگار ندادم.
• واقعاً آدم با کشیدن سیگار آروم میشه؟
میگن؛ حالا میشه یا نمیشه رو نمی دونم.
• شما هشت سال هست دارید استفاده می‌کنید نمی دونید آدم آروم میشه یا نه؟
یک عادته؛ یک همچین چیزی که وجود نداره اما باب شده دیگه
*****
به سراغ جوان بعدی رفتم.
• چرا سیگار می‌کشید؟
می‌گفتند سردرد رو خوب می کنه، باعث آرامش میشه من هم اوایل پنهانی نخی می‌خریدیم و فقط بو می‌کردم بعد گفتند باید یک جوری کام بگیری که نیکوتین آن جذب بشه؛ بارهای اول سرفه‌ام گرفت خوشم نیومد اما به زور این کار رو کردم هرچند بدنم به نیکوتین عادت نداشت و سرم گیج می‌رفت اما تا دو ساعتی حالت تسکین آور داشت.
• به نظرتون تلقین نبود؟
نه؛ اوایل تلقین نبود بعد از مدتی متوجه شدم گه نکشم سردرد می‌گیرم و اگر سیگار نباشد انگار یک چیزی کم هست.
یک مدت که بگذره و عادت کنی و بخواهی سیگار رو کنار بگذاری یک تا نهایت دو هفته که سیگار نکشی نیکوتین خون پایین میاد، پرخاشگر میشی، سردرد می‌گیری، تمرکز حواس نداری و یک حالت نسخی به آدم دست می ده و انگار همه جا رو مه می گیره و تا سیگار رو نکشی به حالت اولیه برنمی گردی.
یک بار به خاطر عمل جراحی پزشکم گفت باید تا یک هفته سیگار نکشی من هم نکشیدم اما شوک عصبی به بدنم وارد شد و موهام شروع به ریزش کرد و خیلی پرخاشگر شده بودم، فضا برام قابل تحمل نبود مدام سردرد داشتم همه جا به چشمم مه آلود بود نمیشه بگی می‌کشم هر وقت خواستم ترک می‌کنم.
گفتم دوباره شروع می‌کنم اما کم می‌کشم بعد میرم سیگار نیکوتین پایین می‌گیرم و به تدریج کم می‌کنم اما متاسفانه تا حالا نشده.
چند سالی هست که قلیون در خانواده‌ها باب شده و بچه‌های کوچک هم استفاده می‌کنند اما ضرر آن ۱۰۰ برابر بیشتر از سیگار هست؛ فقط سیگاری رومعتاد می دونند درصورتی که قلیونی هم معتاد هست.
• شما چند سال هست که سیگار استفاده می‌کنید؟
از سال ۹۵ شروع کردم اوایل کمتر بود الآن روزی حداقل یک پاکت ۲۰ تایی می‌کشم.
• هزینه‌اش چقدر هست؟
اوایل بسته‌ای سه هزار و الآن ۲۰ هزار تومان شده؛ از وقتی گران شد یک سیگار ارزان قیمت گرفتم اما آنقدر بد بود که دندان درد می‌گرفتم و برای گلوم مشکل ساز شد.
• خانواده شما راضی هستند؟
نه؛ در خانواده زیاد بهم میگن دهانت بوی سیگار می ده، کنار بگذار، هر کس ما رو میبینه میگه پسرت سیگار دستش بوده؛ می دونم جلوه بدی داره.
• سیگار روی سلامت شما اثر گذاشته؟
الآن خیلی نشون نمی‌ده چون جوان هستم و ورزش می‌کنم تا از نفس نیفتم اما سیگار ضد ورزش هست هرچقدر تمرین می‌کنم اون نتیجه‌ای که میخوام رو بدست نمیارم یک بدی دیگه هم که داره نیکوتین باعث میشه اگه زمانی بدنت زخم بشه یا جراحی انجام بدی زخم‌ها دیرتر بهبود پیدا کنه ویتامین سی هم درست جذب نمی شه.
• شما با اینکه بدی هاشو می دونید اما ادامه می‌دید؟
جایگزینی ندارم که باهاش مشغول باشم.
• نمی‌تونید ترک کنید؟
باید یک ماه با قصد جدی به خودم سختی بدهم اما سیگار در جامعه همگانی شده؛ بیشتر رفقا و همکارام سیگاری هستند اگه ترک کنم و بین آن‌ها برم بوی سیگار بهم می خوره دوباره وسوسه میشم صحنه سیگار کشیدن اون ها من رو اذیت می کنه از طرفی هم فشار عصبی برای فکر به آینده روی آدم، ترک کردن رو خیلی سخت‌تر می کنه.
اگه دوستانم سیگاری نبودند کنار می‌گذاشتم و فکرش هم از سرم بیرون می‌رفت.
پیش اومده چند کیلومتر پیاده رفتم تا از یک سوپرمارکت سیگار بخرم چون می دونم اگه مصرف نکنم سردرد می‌گیرم و پرخاشگر میشم نمی تونم طبق روال عادی کارهای روزمره رو ادامه بدم.
*****
جوان دیگری کنار تیرچراغ برق روبروی پاساژ نشسته و با دوستش که کنارش ایستاده بود شروع به کشیدن سیگار کردند.
رفتم جلو و سلام کردم بلند شد نزدیک دو متر قد داشت با هیکل بزرگ و سینه پهن ورزشکاری گفتم شاید عصبانی بشه اما با وی هم گفت‌وگو کردم.
• میتونم بپرسم چرا سیگار می‌کشید؟
(بلند گفت) من با این وضعیت کشور مشکل دارم سیگار می‌کشم.
دوستش سیگار رو بین دستنش پنهان کرد و رو به من گفت کار دستش ندید اما خودش گفت اشکال نداره و ادامه داد من بخاطر تبعیض‌ها و بی عدالتی‌ها سیگار می‌کشم؛ گرانی‌ها امان ما رو بریده صبح تا شب درگیر و دنبال کار و بدبختی هستیم مجبوریم سیگار بکشیم.
• سیگار مرتبط با گرانی هست؟
ترک سیگار یک فکر آزاد و یک خیال و اعصاب راحت و یک دلخوشی می خواد وقتی این‌ها رو نداشته باشی و استرس و فکر و درگیری و بدبختی زیاد داشته باشی باعث میشه به جای ترک، بیشتر هم بکشی.
• به نظر شما وضعیت اقتصادی وابستگی به سیگار رو بیشتر کرده؟
بله؛ خیلی بیشتر شده؛ سیگاری شدن من شاید به خاطر وضعیت بد اقتصاد نبود اما ترک آن به این وضعیت ربط داره و خیلی‌ها هستند که می گویند به دلیل مشکل اقتصادی و ناامیدی به آینده، سیگار می‌کشیم.
حالا مشکل اینجاست که آشغالی‌ترین سیگار رو هم دست ما میدن؛ روی پاکت سیگار در آمریکا نوشته هر مسئولیتی بابت آسیب ناشی از این سیگار به شخص وارد بشه تمامی خدمات درمانی شخص از طرف آن شرکت بیمه هست اما درسیگارهای ایرانی سرب می‌ریزند که زودتر بمیریم.
• یعنی مردم ما به گمان اینکه مردم کشورهای پیشرفته هم سیگار می‌کشند و بیمار نمی‌شوند از سیگار استفاده می‌کنند، نمی دونند که سیگار آن‌ها با ما متفاوت هست؟
بله
• هزینه سیگار شما چند هزار تومان هست؟
روزی ۱۵ هزار تومان
• شما که می‌گویید وضعیت اقتصادی خوب نیست.
محبوریم دیگه دست خودمون نیست اگه دست خودمون بود که نمی‌کشیدم؛ من صد بار خواستم ترک کنم نتونستم؛ اگه کشوی میزم رو نشونت بدم وحشت می‌کنید دو مدل آدامس دارم، یک مدل چسب خارجی دارم که می‌چسبونی روی بازوت نیکوتین وارد خونت می‌کنه تا ۲۴ ساعت اصلاً نمی خوای ولی خب وقتی اعصابت ناراحت باشه می‌کشی فکر می‌کنی خوب میشی اما نمیشی سینه‌ام و بدنم همه داغونه من بارها برای ترک تلاش کردم اما نتونستم.
• شما ورزشکار هستید؟
(صدایش را پایین‌تر آورد و با ناراحتی گفت) بله ورزش می‌کردم اما یک ساله که دیگه سیگار حال ورزش رو از من گرفته اما دوباره شروع می‌کنم که سیگارم رو کم کنم.
*****
آقایی پشت به همه رو به خیابان ایستاده و محو در خودش بود از او هم دلیل کشیدن سیگار را پرسیدم؛ سیگار رو دور انداخت و گفت دلیلش اعصاب خوردی، مشکلات اقتصادی و بیکاری هست؛ بیکاری سبب شده که دوستانم هم زیاد قلیون می‌کشند.
• خب اقتصاد رو که بدتر می کنه
چیکار کنم؟ اعصابم خورده، سنم بالا رفته، خانواده سرکوب می‌زنند این همه درس خوندی دانشگاه رفتی به هیچ جا نرسیدی مدام میگن برو سر کار؛ سه ساله دنبال کار می‌گردم کار دولتی که اصلاً نیست، کار آزاد هم سرمایه می خواد، شاگرد هم نمی‌خوان بخصوص با این وضعیت کرونا کسی پول خودش رو هم درنمیاره.
این فشارها و نبود جایی برای آرامش و گذراندن اوقات فراغت سبب شد یک ساله رو به سیگار آوردم؛ اگه وضعیت اقتصادی درست بشه تعداد سیگاری‌ها به شدت کم میشه.
بیکاری آسیب‌های اجتماعی دیگه هم میاره؛ کسی که شغل داره دنبال رفیق بازی و دود و تفریح‌های بی فایده نمی‌ره.
• شما ازدواج کردید؟
بیکاری سبب شده نتونم ازدواج کنم وقتی دیدم نمی تونم این خلاء رو پر کنم با سیگار جاشو پر کردم.
*****
• از جوان دیگری پرسیدم چرا سیگار می‌کشید؟
شش ساله از شدت فشار زندگی به سیگار روی آوردم.
• دراین سال‌ها ضررهاشو دیدید؟
بله؛ گلو درد و سرفه دارم و روی قلب و دندون هام اثر گذاشته
• خب چرا می‌کشید؟
عادت کردیم دیگه؛ نیکوتین آدم رو وابسته می کنه؛ دلیل اصلی روی آوردن به خلاف‌ها از جمله مواد مخدر و مشروبات الکلی به فقر و مشکلات خانوادگی برمی‌گرده.
*****
آقای دیگه ای رو دیدم که از مغازه بیرون اومد و فندک رو گرفت زیر سیگارش من هم برای گفت‌وگو با وی جلو رفتم.
• چرا سیگار می‌کشید؟
(با بی حالی گفت) خودم هم نمی دونم؛ شما از همه سیگاری‌ها بپرسید هیچ کدام دلیل موجهی ندارند.
• با سیگار آرامش می‌گیرید؟
همه‌اش الکیه؛ اعتیاد از عادت میاد
• سعی کردید ترک کنید؟
تا حالا چند سری امتحان کردم تا هفت ماه و یک سال هم نکشیدم اما خب دوباره...
*****
با یک جوان دیگر هم گفت‌وگو کردم.
• چرا سیگار می‌کشید؟
دیگه پنج ساله افتادیم تو این راه؛ هر بار دو سه ماهی کنار می‌گذارم دوباره شروع می‌کنم؛ دلیل خاصی ندارم.
• چرا موفق به ترک نمی‌شوید؟
چون همیشه دردسترس هست مانند مواد مخدر دیگه نیست که بخواهی دنبالش بری همه مغازه‌ها دارند.
قیمت آن گران شده یکسری ترک کردند یک سری رو به سیگارهای به درد نخورتر آوردند یکسری هم چون میگن سیگار یک خورده اعصاب رو راحت می کنه به دلیل وضعیت بد اقتصادی به سمت سیگار رفتند.
• میگن؟ شما که تجربه پنج ساله دارید، نمی دونید؟
میگن؛ نمی دونم؛ برخی پول هم ندارند اما از دهان زن و بچه کم می‌گذارند و دود می‌کنند.
• در ماه چقدر برای سیگار هزینه می‌کنید؟
حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ هزار تومان
• به مراکز ترک اعتیاد مراجعه نکردید؟
نه
*****
نزد جوانی که در حال سیگار کشیدن در جلوی درب پاساژ هست هم رفتم.
• چرا سیگار می‌کشید؟
آینده‌ای برای خودم نمی‌بینم؛ دیگه هیچ وقت نمی تونم صاحب خونه و خودرو بشم؛ این همه درس خوندم چند سال هم هست کار می‌کنم الآن نمی تونم هیچی بخرم برای همین سیگار رو شروع کردم؛ ای کاش فقط سیگار بود.
• دیگه چی هست؟
گل می‌زنم میرم تو فضا
• چندسالتون هست؟
۲۳ سال
• آیندتون رو با دست خودتون خراب می‌کنید.
خداوکیلی وضعیت اقتصادی رو ببینید
• خب شما دارید بدتر می‌کنید
سعی می‌کنم ترک کنم اما می دونم که خیلی سخته؛ کاش جاده زندگی دنده عقب داشت.
*****
به سراغ جوان دیگری هم رفتم
• شما چرا سیگار می‌کشید؟
من با تبعیض‌ها مشکل دارم کاری از دستم برنمیاد سیگار می‌کشم صحبت هم نمی‌کنم فردا میان من رو دستگیر می‌کنند و اصلاً نوشتاری هم باشه صحبت نمی‌کنم.
*****
به سراغ یکی از فروشنده‌های جلوی درب ورودی پاساژ هم رفتم.
• وضعیت سیگار کشیدن دراین پاساژ چطور هست؟
از وقتی سیگار کشیدن در محوطه پاساژ رو ممنوع کردند و جریمه ۱۰۰ هزار تومانی برای هر بار مشاهده آن گذاشتند، خیلی کمتر شده همه در جلوی درب ورودی جمع می‌شدند ما خیلی از بوی آن اذیت می‌شدیم.
• به نظر شما چند درصد این پاساژ سیگاری هستند؟
۷۰ تا ۸۰ درصد
*****
سراغ باسابقه‌ترین‌های پاساژ را گرفتم سعید عرب زاده عضو هیات مدیره پاساژ رو معرفی کردند؛ نظر وی را هم جویا شدم.
• شما چند سال هست در پاساژ کار می‌کنید؟
بیش از ۱۰ سال هست
• به نظرتون وضعیت سیگار کشیدن دراین مدت چقدر متفاوت شده؟
در پاساژ ما که اگه بگم در این مدت ۱۰ برابر شده باز کم گفتم؛ زمان ما جوان از ۲۰ سالگی به بعد وارد این قضایا می‌شد اما حالا از ۱۳-۱۴ سالگی شروع می‌کنند.
• میانگین سنی این پاساژ به نظر ۲۲ تا ۳۶ سال هست؛ درسته؟
بله؛ درکل صنف موبایل و سیگاری‌ها جوان هستند.
• چرا قبح آن برای برخی جوان‌ها ریخته و راحت استفاده می‌کنند؟
ضعف فرهنگی و آموزشی، وضعیت بد اقتصادی، نبود کنترل لازم از سوی خانواده و فضای مجازی ازدلایل این افسارگسیختگی هست.
• راهکار چیست؟
این موضوع مستلزم گذاشتن هزینه، وقت و همت مسئولان هست؛ اینکه به جوان بگویند که نباید بکشی، قبول نمی کنه؛ برای حل مسائل در کشور ما همیشه به شیوه دستوری عمل کردند که جواب نداده؛ باید مشکل را با آموزش و درست کردن وضعیت اقتصادی و رفاهی جوانان حل کرد.
*****
به سراغ یک فروشنده با سابقه دیگر هم رفتم.
• وضعیت سیگار کشیدن در ۱۰ سال اخیر چقدر تفاوت کرده؟
تعداد سیگاری‌ها تا ۵۰ درصد بیشتر شده است.
• به نظر شما چه دلیلی دارد که در پاساژهای دیگر شهر اینگونه نیست؟
نیروی کار پاساژجوان هست و وقت آزاد زیاد دارند سیگار می‌کشند؛ وقتی همه جوان می‌شوند سیگار رواج پیدا می کنه اگه افراد مسن‌تر هم در پاساژ بودند خیلی اثر داشت.
*****
این گزارش به پایان رسید اما پیش از رفتن احساس می‌کردم شاید برخی تمایل به صحبت نداشته باشند یا بگویند به شما ربطی نداره دوست دارم سیگار بکشم اما جالب بود که به غیر از یک مورد، همه با آرامی همه سؤال‌ها را پاسخ می‌دادند احساس کردم جوان‌ها نیاز به همدردی و توجه بیشتری دارند.
۱۵ نفری که با آنان مصاحبه شد از ۲۲ تا ۴۰ سال داشتند و یکی کمتر از ۱۷ ساله بود که از سیگار استفاده می‌کرد و همه آنان اذعان کردند که خودشان به دلیل در دسترس بودن آن را تهیه کردند و جز یک مورد همه می‌خواستند ترک کنند اما موفق نشدند و هیچ یک به مراکز ترک اعتیاد مراجعه نکرده بودند و ۱۰ نفر آنان وضعیت بد اقتصادی در پنج سال اخیر را دلیل سیگاری شدن و ناموفق بودن در ترک سیگار دانستند.
- نویسنده :
- منبع :
