زوایای پیدا و پنهان تهیه و تامین واکسن روسی کرونا

کاظم جلالی روز یکشنبه در گفت‌وگو با ایرنا در زمینه فرایند تهیه واکسن روسی "اسپوتنیک وی" و تولید مشترک آن گفت: به لحاظ زمانی موضوع در سه مقطع شکل گرفت، مقطع اول زمانی بود که کرونا به تازگی در چین شیوع پیدا کرده اما هنوز در جهان فراگیر نشده بود و در ظاهر کرونا به روسیه منتقل نشده بود. در آن زمان همت ما این بود که هر چه سریعتر کمک‌هایی را به کشور ارسال کنیم.
جلالی افزود: در همین راستا در اسفند ۹۸ و فروردین ۹۹  چندین محموله از کیت‌های تشخیص ویروس کووید - ۱۹ و برخی از دستگاه‌های تنفسی را از روس‌ها تحویل گرفتیم و به ایران ارسال کردیم؛ ضمن اینکه مقداری کمک‌های نقدی هم برای نهادهای حمایتی کشورمان به منظور کمک به خانواده‌های بی بضاعت در شرایط کرونایی تقدیم شد.
وی یادآور شد: دوم فرودین ۹۹ زمینه ارتباط وزیر بهداشت ایران و روسیه را برای واکسن برقرار کردیم. پس از آن هم هیچ دستورالعملی از هیچ نهادی نداشتیم؛ اما یک وظیفه وجدانی داشتیم که بحث واکسن را برای کشور پیگیری کنیم.
سفیر جمهوری اسلامی ایران در روسیه اظهار کرد: در مرداد ۹۹ خبرهایی رسید که روس‌ها توانستند واکسن را کشف کنند و در همین زمان بود که مدیریت تولید مشترک واکسن اسپوتنیک و فروش واکسن در روسیه توسط پوتین به صورت متمرکز به صندوق سرمایه‌گذاری مستقیم این کشور با مدیریت «کریل دیمیتریف» واگذار شد.
جلالی ادامه داد: برای نخستین بار سفارت ایران با این مقام روس ارتباط برقرار کرد، در صورتی که از ایران هیچ پیام و درخواستی در این مورد نداشتیم؛ در همان تماس به تفاهم رسیدیم که روی تولید مشترک کار کنیم. 
وی گفت: بر این اساس از مرداد ماه سال ۱۳۹۹ تصمیم گرفتیم که بطور مستقیم و متمرکز با آقای دیمیتریف و معاونان وی برای همکاری مشترک روسیه و ایران ارتباط برقرار کنیم. روس‌ها هم اعلام آمادگی کردند که کار تولید مشترک واکسن به سرعت انجام شود که البته این فرایند چنداه طول کشید تا ما بتوانیم وزارت بهداشت را قانع کنیم تا در این زمینه، کار کنند.
سفیر ایران در روسیه اضافه کرد: بر همین اساس، پیش‌نویس قرارداد با عنوان یادداشت تفاهم «عدم افشای اطلاعات» مربوط به تولید مشترک معروف به قرارداد «محرمانگی» ارسال شد و سپس قرارداد دوم را فرستادیم که بعد از سه ماه امضا شد.
جلالی تصریح کرد: در بحث تولید مشترک که روس‌ها می‌گفتند شرکت معرفی کنید اما طرف ایرانی می‌گفت که شرکت‌های ما درگیری واکسن‌های دیگر هستند و عملا دو شرکت مشخص شد که با روس‌ها کار کنند.
وی خاطرنشان کرد: در آن زمان تبلیغات منفی علیه واکسن روس‌ها از سوی برخی افراد مطرح می‌شد اما بدون توجه، کار خود را ادامه دادیم تا اینکه بهمن ماه کار تولید مشترک توسط شرکت اکتوور به شکل جدی پیگیری شد و در کنار آن شرکت سیناژن هم فعال بود.
این دیپلمات جمهوری اسلامی افزود:در نهایت، شرکت اکتوور کارش را با طرف روس آغاز کرد که بعد از چند بار ارسال سلول، بار چهارم تایید شد که فاصله زمانی ارسال سلول‌ها نیز به درازا کشید.
اعلام تولید سه میلیون دُز واکسن اسپوتنیک در ماه توسط از سوی شرکت ایرانی  
سفیر جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد الان تولید مشترک در ایران  به جایی رسیده است که بر اساس گفته مسئول این شرکت، کار با راکتور ۲۰۰ لیتری را شروع کرده‌اند و قرار شده است بعد از یک هفته ۲۰۰ هزار دُز و طی یک ماه ۵۰۰ هزار تولید کنند و در دو ماه آینده نیز می‌توانند به دو و نیم تا سه میلیون دُز برسانند.
درخواست روسها برای ثبت واکسن اسپوتنیک لایت توسط ایران 
جلالی توضیح داد که واکسن "اسپوتنیک وی" از دو جزء تشکیل شده است که تولید جزء دوم مشکلاتی دارد و روس‌ها از روی جزء اول واکسنی را به نام اسپوتنیک لایت ساختند که ۸۰ درصد مصونیت دارد و مدتی است که طرف‌های روسی اصرار می کنند که واکسن لایت را در ایران ثبت بکنید که وزارت بهداشت سه دلیل برای ثبت نکردن آورده است.
وی تصریح کرد: وزارت بهداشت می‌گوید که لازم نیست ثبت شود، چون این همان جزء اول "اسپوتنیک وی" هست و نیاز به ثبت ندارد یعنی در واقع ما آن را هم ثبت کرده‌ایم. دلیل دوم اینکه وزارت بهداشت گفته است روسیه هر میزان واکسن لایت دارد به ما بدهد که ما همین الان خریداری می‌کنیم و البته روس‌ها در این مورد به جمع‌بندی نرسیده‌اند و هنوز اعلام نکرده‌اند که چقدر موجودی دارند و چقدر به ما می فروشند.
سفیر ایران در روسیه دلیل سوم وزارت بهداشت را اینگونه بیان کرد که اگر واکسن اسپوتنیک لایت ثبت شود، معلوم نیست به ما فروخته شود.
وزارت بهداشت برای ثبت اسپوتینک لایت تعیین تکلیف کند
جلالی تاکید کرد: آنچه در ایران به عنوان تولید مشترک انجام می‌شود، تحت لیسانس روسیه است و قراردادها به گونه‌ای است که شرکت‌ها زیر نظر روسیه باید اینها را به فروش برسانند.  بنابراین درخوست ما این است که وزارت بهداشت در حداقل زمان برای ثبت اسپوتنیک لایت تعیین تکلیف کند و اگر مورد پذیرش هست و حتی شرکت داخلی ما هم در حال تولید آن است، زودتر تصمیم‌گیری شود.
فرایند تولید مشترک کاملا توسط وزارت خارجه انجام شد
کاظم جلالی سفیر ایران در فدراسیون روسیه اعلام کرد کار تولید مشترک واکسن در داخل کشور کاملا توسط وزارت خارجه و سفارت پیگیری شد، اظهار کرد: کار را با جدیت پیش بردیم و حتی برای این کار در زمینه‌های مختلف پیگیری بسیار زیادی کردیم تا به سرانجام رسید.
وی با بیان اینکه بحث خرید واکسن روسی که برای نخستین بار توسط سفارت مطرح و با انتقاداتی هم مواجه شد، تصریح کرد: در دی ماه ۹۹ وزیر وقت بهداشت و درمان از سفارت خواست که مقداری واکسن بخرد که طرف روس اعلام کرد برای این کار ابتدا آن را ثبت و سپس قرار داد عقد کنید.
جلالی خاطر نشان کرد کار ثبت زمان زیادی برد و سرانجام در ۵ بهمن ۹۹ در ایران ثبت و هفت بهمن هم توسط وزیر خارجه وقت ایران در روسیه ثبت آن اعلام شد. 
سفیر جمهوری اسلامی اظهار داشت: بعد از ثبت واکسن برای قرارداد، باز هم خود وزارت خارجه بود کارهای آن را البته بر اساس اصول اعلام شده وزرات بهداشت پیگیری کرد تا اینکه این قراراداد در فوریه ۲۰۲۱ ( اسفند ۹۹) بسته شد و چون قرار بر این بود که در دهه فجر واکسیناسیون شروع شود، ما از طرف روس برای تحویل واکسن درخواست کردیم در حالی که هنوز قرارداد نداشتیم.
جلالی یادآور شد: روسها همکاری کردند و ۲۰ هزار دُز تحویل دادند که در واقع نخستین واکسیناسیون در ایران با واکسن روسی آغاز شد. بعد هم که قرارداد بسته شد، کار ارسال و تحویل هم توسط وزارت خارجه و سفارت انجام شد و بعد آن هر شخصی یا شرکتی که می‌گفت می‌توانیم واکسن بخریم، ما آمادگی خود را برای تسهیل کار آنها اعلام کردیم.
چند نکته مهم در باره خرید واکسن روسی
سفیر ایران در فدراسیون روسیه اظهار کرد: تصور عموم بر این است که "اسپوتنیک وی" در روسیه وجود دارد و به سرعت می‌توان خرید یا قراداد بست اما تصورها نادرست است.
جلالی تصریح کرد: روسیه فروش واکسن را تنها در یک واحد به نام صندوق سرمایه‌گذاری مستقیم متمرکز کرده است که فقط این نهاد واکسن می‌فروشد. برخی در کشور هم تلاش کردند که از موضوع خرید واکسن سوء استفاده کنند و بدون اینکه کار نتیجه بخشی داشته باشند، ارز کشور را به هدر دهند که  جلوی آنها گرفته شد.
وی با بیان اینکه اگر روس‌ها واکسن داشته باشند در قالب همان قرارداد کلان باید تحویل دهند، تاکید کرد: چون تولید جزء دوم واکسن "اسپوتنیک وی" در روسیه مشکل هست، تولید در این کشور بالا نیست. البته اراده دولت روسیه این است که به تعهدات خود عمل کند.
دیپلمات ارشد ایران در روسیه درباره چرایی عدم اجرای قراردادها هم اظهار کرد: به این دلیل که فرایند کار پیچیده است و گاهی محاسبات در فرایند تولید درست از در نمی‌آید و به همین خاطر گاهی اجرای تعهد به درازا کشیده می‌شود.
جلالی تاکید کرد: با این وجود ما روزانه پیگیر هستیم و رئیس جمهوری اسلامی ایران که اخیرا با پوتین مکالمه تلفنی داشت هم تاکید کرد که که روسیه به تعهداتش عمل کند و طرف‌های روس هم وعده دادند که با بالا بردن توانمندی خود و بهتر شدن وضعیت تولیدات، واکسن را بتوانند در اختیار ما قرار دهند.