نقش مساجد در کاهش آسیب‌های اجتماعی/ نماز را به خوبی ترویج نکرده‌ایم

فاطمه محمدی؛ چرا نماز بخوانیم؟ چرا با این وضعیت اقتصادی به جای کمک به نیازمندان مسجد بسازیم؟ آیا هزینه‌ها برای ساخت مسجد فایده‌ای داشته؟ و چراهای دیگر که برخی بیان می‌کنند را شاید شما هم شنیده باشید.
از سویی دیگر در قرآن و روایات متعدد در مورد اهمیت نماز و مسجد خوانده‌ایم؛ مانند اینکه نماز رکن اصلی و ستون دین اسلام است؛ اگر نماز قبول نشود سایر اعمال هم قبول نمی‌شود و به فرموده پیامبر اکرم(ص) کسی که نماز می‌خواند نماز وی را اصلاح می‌کند.
در این خصوص به سراغ محمد خامه‌یار که از مهرماه سال ۹۴ مدیر ستاد اقامه نماز و از اسفندماه سال ۹۶ دبیر مجمع خیرین مسجد ساز استان قم و مدیر مؤسسه جمعیت خدمت‌رسانی فاطمی‌ها هست رفتیم؛ مشروح گفت‌وگوی خبرنگار ۱۹ دی با وی بدین شرح است:


به عنوان مسئول چه اقدامی در خصوص مساجد داشتید؟

مسجد تک متولی نیست همه باید همپوشانی داشته باشند و فعالیت کنند تا مساجدی در تراز انقلاب اسلامی ایجاد شود.
مساجدی که مجهز به کتابخانه، کانون‌های فرهنگی و پرورشی و پایگاه بسیج باشد و نیروهای انقلابی و جهادی با اخلاق و ایمان تربیت کند و جاذبه و محور در مناطق باشد.
اگر همه در مساجد فعال باشند و رقابت در کارهای خوب و سازنده داشته باشیم در مساجد اخلاق و روحیه مردم درست می‌شود.
مسجد انسان ساز است؛ به عنوان مثال مدیرکل زندان می‌گفت فردی در زمان اعدام اجازه صحبت گرفت و گفت کسی بعد از اعدام من شخصی را سرزنش نکند زیرا من، مسجدی نبودم که سمت فسق و فجور رفتیم اگر اهل مسجد بودم الآن چنین وضعیتی نداشتم.


از نظر جغرافیایی وضعیت مساجد در مناطق مختلف چگونه است؟

در مناطق جدید تعداد مساجد بسیار کم است به عنوان مثال در محدوده مسکن مهر و منطقه پردیسان با حدود ۱۲۲ هزار نفر جمعیت تنها ۱۸ مسجد وجود دارد و در این منطقه ۲۷ مسجد کم داریم.
در بافت فرسوده هم مساجد از بین می‌رود باید مرمت و بازسازی شود
مسکن و شهرسازی به ما اعلام کرده که زمین برای ساخت مسجد داریم ما دنبال خیر برای ساخت مسجد هستیم.


شهرداری و مسکن و شهرسازی در نقشه‌های جدید مسجد را ببینند زیرا این امر به سالم بودن جامعه و دوری از آسیب‌های اجتماعی کمک می‌کند.

نقشه مساجد شهر تدوین شده است؟

نه؛ سامانه مسجد یاب داریم توسط ستاد اقامه نماز ایجاد شده است.
۱۴۰۰ مسجد و حسینیه در استان قم را شناسایی و در این سامانه ثبت کردیم.

به چه تعداد مسجد در قم نیاز داریم؟

در برخی مناطق نیاز است اما متأسفانه احصا نکردیم.
طبق نیاز باید با ۱۰ دقیقه پیاده‌روی از خانه به مسجد برسیم


کدام روستاهای قم مسجد ندارد؟

سه روستای قم از جمله قمرود و احمدآباد فاقد مسجد است؛ مسئولان این روستاها از ما درخواست کردند تا برای ساخت مسجد اقدام کنیم.


چرا توزیع مسجد به درستی و درجای مناسب انجام نشده است؟

باید در این زمینه خیلی کار کنیم. روی نقشه‌های جامع باید کار کرد. فاصله مناسب مساجد باید رعایت شود. جانمایی درست مساجد اگر رعایت شود آسیب‌های اجتماعی کاهش می‌یابد.
هم اکنون در منطقه‌ای در قم دو مسجد در کمتر از ۱۰۰ متر فاصله در حال ساخت هست در حالی که برخی مناطق نیاز به مسجد دارند.

شما در مجمع خیرین مسجد ساز نمی‌توانید مانع این اقدامات شوید؟

نه؛ متولیان این دو مسجد زمین را وقف کرده و پس از فوت، ورثه اقدام به ساخت کردند و هیچ کدام هم از اقدام یکدیگر خبر نداشتند. این معضل است. باید هماهنگی بین خیرین و مجمع خیرین مسجد ساز باشد تا بتوان سرمایه‌ها را به سمت درستی هدایت کرد و به سمت فرهنگ‌سازی پیش رویم. خیرین باید به ما مراجعه کنند تا موازی کاری انجام نشود؛ خیرین باید بدانند سلیقه‌ای هزینه نکنند تا بر اساس نیاز ساخت و ساز شود.
یا به عنوان مثال عده‌ای دیگر شروع به ساخت مسجدی بزرگ در قم کرده‌اند که یک نماز جمعه را می‌توان در آنجا برگزار کرد اما تکمیل آن نیاز به هزینه زیادی دارد که با این وضعیت اقتصادی هیچ خیری نمی‌تواند آن را به اتمام برساند لذا آن هم رها شده است.

در روستاها و جاده‌های قم چه اقدامی داشتید؟

سال گذشته با همکاری جمعیت خدمت‌رسانی فاطمی‌ها دو مسجد روستایی در قم ساخته شد.
مسجد امام هادی علیه السلام هم در جاده جعفریه در حال ساخت است که پیشرفت کار ۴۰ درصد است. امیدواریم تا پایان سال به بهره‌برداری برسد.


بزرگ‌ترین مسجد بین راهی کشور در جاده قم گرمسار هم اکنون در چه مرحله‌ای است؟

متأسفانه همه کارها انجام شد اما در دفتر حقوقی رئیس جمهور گذشته مانده و جواب مثبت ندادند.

از اردیبهشت ۹۹ تاکنون هیچ اقدام عمرانی نشده است؟

نه؛ زیرا باید دفتر حقوقی رئیس جمهور تأیید کند که ما شروع کنیم اما این اتفاق نیفتاد.

خیر برای ساخت آن دارید؟

بله خیر هست. این جاده طولانی برای زیارت امام رضا هنوز نمازخانه مناسب ندارد.

شش ماه است که رئیس جمهور تغییر کرده، این دولت هم همراهی نداشت؟

ما پیگیر هستیم اما برخی از همان آدم‌ها هنوز روی کار هستند.


آیا مسجد فقط جایی برای نماز خواندن است؟

اگر مسجد فقط برای نماز خواندن باشد ضرر می‌کنیم؛ اگر اینگونه باشد اصلاً اقدام به ساخت نمی‌کنیم.

مسجد قطب فرهنگی و نماد دینی، مذهبی و اعتقادی یک منطقه است و باید دارای کانون فرهنگی، پایگاه بسیج و سازندگی و محل رسیدگی به مشکلات جامعه و صندوق قرض الحسنه باشد.

اگر اینگونه نباشد و مردم آن در کارهای جهادی حضور نداشته باشند یک مسجد مرده است.

اگر کارکرد مسجد تنها خواندن سه وعده نماز در آن باشد کار بیهوده است، مسجد باید کارکردهای فراوان داشته باشد.

همانگونه که مقام معظم رهبری اشاره کردند مسجد باید کارکرد انقلابی و اجتماعی داشته باشد.


جهت پویایی مساجد چه اقدامی دارید؟

اخیراً جهت پویایی مساجد اقدام به ساخت خانه عالم در کنار مساجد روستایی کردیم. اگر روحانی در هر مسجد مستقر شود به فرهنگ و اعتقادات و مسائل دینی مردم کمک می‌کند و پویا می‌شود. در دو مسجدی که به تازگی احداث شد خانه عالم هم ساخته شد.

چه هدفی را در ساخت مساجد دنبال می‌کنید؟

حجت‌الاسلام والمسلمین قرائتی به ما تأکید کردند که دنبال ساخت مساجد سبک و کم هزینه، کوچک و در دسترس برای همگان باشیم؛ لذا هدف ما این است.


مراسمی مانند اجرای صیغه عقد را هم می‌توان در مساجد انجام داد؟

مسجد حرمت دارد و حرمت مساجد باید حفظ شود.

در حرم حضرت معصومه هم انجام می‌شود

بله اگر فقط صیغه عقد باشد می‌توان مانند حرم و مسجد جمکران مراسمی برپا کرد اما مراسم جشن را نمی‌شود در مسجد برپا کرد.
حرمت‌ها باید حفظ شود و عروس و همراهان درشان مسجد باید حضور پیدا کنند.


شما زمانی گفتید که قوانین دست و پا گیر مانع ساخت مسجد در قم شده، چه قانونی مانع شما برای ساخت مسجد است؟

ما هم قبول داریم که ساخت و ساز باید طبق قانون باشد اما اگر خیری برای ساخت مسجد و درمانگاه به میدان آمد نباید مانند کسی که می‌خواهد کار تجاری انجام دهد، دیده شود.
خیر از پول خود می‌گذرد اما در چرخه گرفتن مجوز با چالش مواجه و دلسرد می‌شود.
به عنوان مثال می‌گویند برای یک مسجد ۲۰۰ متری باید جای پارک چهار خودرو ایجاد کنید؛ پارکینگ چند ماشینی چه مفهومی دارد؟ برخی قوانین باید تغییر کند.
در جای شلوغ و کوچه‌های باریک باید جانمایی درست انجام شود اما برای مسجدی که ۲۰۰ نمازگزار دارد جای پارک دو خودرو به چه کاری می‌آید؟ شهرداری، حداقل ما را توجیه کند. ما که دلیل آن را متوجه نشدیم.
حداقل برای خیرین در دادن پروانه ساختمان و سرعت انجام کارهای اداری امتیازهایی قائل شوند و راه را برای خیرین تسهیل کنند.

آماری منتشر شده که آمار نمازخوان‌ها کاهش پیدا کرده تا چه حد درست است؟

این را قبول ندارم هر چند وضعیت مطلوب انقلاب اسلامی نیست؛ در نظام جمهوری اسلامی توقع می‌رود اقبال به نماز بیشتر باشد.
دلیل این است که نماز را امر پیش پا افتاده دانستیم در صورتی که سه سند بالادستی در خصوص نماز داریم که وظیفه ما است که نماز را اقامه کنیم.
نخست نامه پیامبر اکرم(ص) به سعد بن جبل هست که رسول خدا در آن تأکید دارند که همه کارهایت تحت امر نمازت باشد.
دوم نامه ۲۷ نهج البلاغه امام علی(ع) به محمد بن ابوبکر است که امام علی در آن تأکید دارند که همه کارهایت حول محور نماز باشد.
سوم مقام معظم رهبری در سیزدهمین اجلاسیه نماز خطاب به مسئولان همه ادارات و نهادهای کشور گفتند شما مسئول نماز هستید.
در همه اجلاس‌های نماز مقام معظم رهبری پیام دادند و تأکید بر نماز دارند.


برای ترویج نماز در چه جایگاهی هستیم؟

در زمینه ترویج درست نماز عقب هستیم. ما اعتبار نماز را در نظر نگرفتیم. مدیرکل‌ها، آموزش و پرورش و دیگر مسئولان مقداری کوتاهی کردند و زیرساخت‌های ما برای برپایی نماز جماعت خوب به منظور حضور جوانان در مسجد مناسب نبوده است. اقبال جوانان به مسجد و نماز باید بیش از این باشد، مقداری تعلل کردیم.


چرا جوانان به نماز کم رغبت شدند؟ چه راهکارهایی برای اقبال بیشتر به نماز دارید؟

ما دلایل کم رغبتی جوانان به مسجد را شناسایی کردیم.
خانواده‌ها مهمترین عامل تأثیرگذار هستند اما شیوه‌های دعوت به نماز را نیاموخته‌اند؛ راهکار جذب جوانان همانگونه که قرآن می‌فرماید ما باید از خود و خانواده خودمان شروع کنیم.
در جامعه تارک الصلاه کم داریم اما کاهل الصلاه داریم که در سفرهای زیارتی و ماه رمضان نماز می‌خوانند و روزه می‌گیرند و نماز و روزه را قبول دارند اما درست برای آنان تفهیم نشده است.
خانواده‌ها درخصوص شیوه‌های دعوت به نماز کم‌توجهی می‌کنند و برای مشاوره می‌آیند و می‌گویند چگونه اقدام کنیم که فرزندمان نمازخوان شود در صورتی که حتی یک کتاب مطالعه نکرده‌اند. پیشنهاد می‌کنم کتاب شیوه‌های دعوت به نماز استاد قرائتی را مطالعه کنند.
پایبند نبودن خانواده‌ها از دلایل بی‌رغبتی فرزندان به نماز است.
رفتار نمازگزاران و اهل مسجد نیز باید خوب و الگو باشد؛ در بسیاری از مواقع افراد بی‌نماز که رفتار برخی نمازگزاران را می‌بینند می‌گویند اگر اسلام و نماز این است ما نمی‌خواهیم مسلمان یا اهل نماز باشیم.


نکته مهم دیگر این است که نماز را نباید حکومتی و دولتی کرد.
تشویق هم بهترین شیوه دعوت به نماز بخصوص برای دانش آموزان به حساب می‌آید؛ اگر درست عمل کنیم همه مردم بخصوص جوانان و نوجوانان راغب به نماز می‌شوند.
جوانان در پاسخ به اینکه چرا به مسجد نمی‌روید؟ می‌گویند مسجد خانه سالمندان و کانون بازنشستگان و محلی برای وسایل اضافه خانه‌ها شده لذا باید همه اشتیاق به حضور در مسجد داشته باشند.
بداخلاقی برخی نمازگزاران هم سبب شده که جوانانی که ظاهر مذهبی ندارند جذب مسجد نشوند.
دخالت‌های بیش از حد و اینکه هر کس خودش را مسئول مسجد می‌داند، سبب جوانان گریزی شده است.
برخورد سلیقه‌ای مشکل ساز می‌شود.
مسجد باید محل رفع مشکل مردم باشد و کارکردهای فراوانی داشته باشد.
امام جماعت، هیئت امنا، متولیان، خیرین و خادم مساجد باید نگاه جامع و افق روشن پیش رو داشته باشند.
مساجد هم باید تمیز مرتب و امام جماعت فعال و به روز باشد و مراسم و سخنرانی‌های خوب در آن برپا شود.
برپایی جشن برای دختران سبب شده که آسیب پذیری آنان نسبت به پسران کمتر شود جشن تکلیف را باید برای پسرانی که به سن بلوغ می‌رسند هم پررنگ ببینیم.
نوجوان و جوان ما الگوی عملی می‌خواهند به عنوان مثال مدرسه‌ای را در قم داریم که ۹۹ درصد دانش آموزان در نماز جماعت شرکت می‌کنند دیدیم مدیر و همه معلمان به شرکت در نماز جماعت اهتمام دارند.
مسجد باید دور از آفت‌ها باشد؛ اگر اینگونه نباشد وضعیت تغییر نمی‌کند.

با توجه به اینکه پیش از کرونا سالانه ۴۰۰ نشست دانش آموزی داشتید، با کرونا چطور به فعالیت‌ها ادامه می‌دهید؟

طی تفاهم نامه با آموزش پرورش در فضای «شاد» کار کردیم و هزاران برنامه در خصوص نماز داشتیم. ما کار را تعطیل نکردیم.
کرونا فرصتی شد تا به بازسازی و مرمت مساجد و نمازخانه‌ها بپردازیم و در این دوران مساجد بهترین پایگاه کمک به مردم بود.
گروه‌های جهادی در مساجد تشکیل شد و اتفاقات خوبی به انجام رسید.


قبل از انقلاب وضعیت مساجد و نمازخانه‌ها به چه شکل بود؟

از برکت انقلاب صدها مسجد بین راهی در کشور داریم که قبل از انقلاب نبوده است.
پیش از انقلاب تنها برخی مدارس نمازخانه داشت هم اکنون اگر مدارس نمازخانه نداشته باشد افتتاح نمی‌شود. همه مجتمع‌های بین راهی ما نمازخانه دارند.
جوانان انقلاب اسلامی پیش از کرونا برای اعتکاف صف می‌کشیدند. ما در دانشگاه و مساجد با کمبود مکان برای معتکفان که مسلماً اهل نماز هستند، مواجه بودیم. این‌ها رویش‌های انقلاب است اما انتظار بیش از این است.

مساجد قم نسبت به سایر استان‌ها چه وضعیتی دارد؟

مساجد در قم کمتر از استان‌های دیگر است اما نمازخانه‌های بین راهی قم در بین استان‌های دیگر بهتر است.

همه نمازخانه‌های بین راهی آسیب شناسی و مشکل شناسایی و شناسنامه‌دار می‌شود.
قم رتبه دوم کمک خیرین مسجد ساز در کشور را دارد

قم در کمک خیرین برای ساخت مسجد رتبه چند را دارد؟

رتبه دوم یا سوم در کشور را دارد.

پاسخ شما به برخی که می‌گویند هزینه ساخت مسجد را در این وضعیت اقتصادی به نیازمندان بدهیم چیست؟

آنان را به آثار شهید مطهری ارجاع می‌دهم. بیشتر این افراد کمکی هم به نیازمندان نمی‌کنند.
آنان باید بدانند مسجد پایگاهی برای کمک و محل رجوع نیازمندان است.
این‌ها همان هستند که می‌گویند برای امام حسین(ع) هم عزاداری نکنیم و حج تمتع را هم نرویم و هزینه‌اش را به نیازمندان بدهیم
شهید مطهری این نگاه را رد کردند و تأکید داشتند که هر چیزی جای خودش باید باشد.
چرا از زندگی خودشان کم نمی‌گذارند تا به نیازمندان کمک کنند؟ چرا از سفرهای خارجی بریز و بپاش‌های مراسم جشن و عروسی کم نمی‌گذارند؟ چرا فقط از محل ساخت مسجد و عزاداری و حج می‌خواهند به نیازمندان کمک کنند؟


مسجد می‌تواند کارکردهای مختلف داشته باشد و ملجأ و پناهگاه همه باشد. نیازمندان هم می‌توانند به مؤمنین مسجد رجوع کنند.
چرا می‌خواهند ریشه را خراب کنند؟ این نظریه رد شده است.
به عنوان مثال برخی ساختمان‌ها می‌تواند چند کاره یا تجمیع شود؛ چرا ساختمان اداری از ۱۴ بعد از ظهر با این‌همه امکانات تعطیل می‌شود؟ می‌توان از این ساختمان‌ها و مدارس که در دوران کرونا تعطیل بود استفاده بهینه کرد. در این زمینه حرف زیاد است.
برخی مساجد ما در طراز نظام اسلامی است و خدمات خوبی ارائه می‌دهند و امکاناتی مانند کتابخانه و سالن مطالعه و سالن جشن عبادت و غذاخوری دارد.
این افراد باید توجیه شوند که در مسجد است که می‌توان برای مشکلات نیازمندان چاره‌اندیشی کرد.