پیشبرد انقلاب نیاز به آینده پژوهی و برنامه‌ریزی دارد

حجت الاسلام والمسلمین محسن مهاجرنیا در سومین نشست از هشتمین دوره کرسی‌های آزاداندیشی با عنوان «آینده پژوهی انقلاب اسلامی» که به همت مجمع هماهنگی پیروان امام و رهبری استان قم و اندیشکده مطالعات انقلاب اسلامی در دانشگاه طلوع مهر قم به صورت حضوری و مجازی برگزار می‌شود، ضمن گرامیداشت دوازده بهمن، سالروز ورود امام خمینی(ره) به ایران وایام الله دهه فجرو چهل وسومین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی، گفت: با توجه به اهمیت دو بحث «آینده پژوهی» و «انقلاب اسلامی» و به دلیل آنکه تاکنون در این زمینه اقدام جدی صورت نگرفته، اهمیت بحث دو چندان می‌شود، زیرا پیشبرد انقلاب نیاز به آینده پژوهی و برنامه ریزی دارد.
استاد فلسفه سیاسی تصریح کرد: آینده پژوهی موضوع جدیدی است که در دنیای امروز ایجاد شده و مورد توجه قرار گرفته است اما در معارف دینی و آیات و روایات ما کلید واژه‌های بسیاری در مورد آینده‌نگری و دوراندیشی وجود دارد که مسلمانان را به مسئله نگاه و توجه به آینده تشویق می‌کند.
وی افزود: مصداق برجسته آینده همان مسئله قیامت است که در انتظار همه مردم بوده که موضوعی عام و جهان شمول محسوب می‌شود و به دینداران در خصوص ساختن آینده خود تأکید شده است که خود را در معرض جهنم و آتش دوزخ قرار ندهند که این مسئله مصداق دقیق آینده‌نگری است.
وی با تأکید بر اینکه ما مأمور هستیم تا آینده و سرنوشت خود را بسازیم زیرا بخشی از آینده در این دنیا و بخش دیگر آن در دنیای پس از مرگ است، گفت: آینده از روندهای موجود می‌گذرد. در حقیقت آینده از این دنیا عبور می‌کند و همانند انقلاب اسلامی که از 43 سال گذشته شروع شده و همین مسیر را ادامه می‌دهد تا به آینده انقلاب اسلامی می‌رسد و سرنوشت آن را تعیین می‌کند.
مهاجرنیا با اشاره به اینکه سرنوشت افراد در قیامت وابسته به همین دنیاست که چه کارهایی در این دنیا انجام داده‌اند، افزود: خداوند در آیه «تَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَیرَ الزَّادِ التَّقْوی وَ اتَّقُونِ یا أُولِی الْأَلْباب» تأکید بر توشه برداشتن برای راه طولانی آخرت دارد. می‌فرماید بی برنامه حرکت نکنید و بهترین توشه تقوی است و مسیرآخرت ترکیبی از همه چیز اعم از درگیری‌ها، موانع، چالش‌ها و کمبود و کاستی‌هاست پس باید توشه را به گونه‌ای بردارید که در میانه راه کم نیاورید.
استاد حوزه و دانشگاه در ادامه با اشاره به اینکه مسئله آینده پژوهی همان چیزی است که در زندگی عادی و روزمره با آن سروکار داریم ولی توجهی به آن نداریم، گفت: بر اساس بیانات حضرت علی(ع) کسی که خود را در مسیر طولانی آخرت تصور کند، خویش را برای این راه آماده خواهد کرد.
مهاجرنیا تأکید کرد: آینده نتیجه همین امروز است اگر امروز برای 40 سال آینده برنامه ریزی کردید می‌توانید در آینده از آن نتیجه بگیرید حال آنکه اگر آن برنامه ریزی برای ساختن یا ویران کردن باشد همان نتیجه را خواهد داد؛ بنابراین وقتی قرار است انقلاب اسلامی را به دست صاحب اصلی آن برسانیم نیاز به برنامه ریزی جدی دارد و این هم از عهده شخص ویا اشخاص خارج است، بلکه کار امت اسلامی است.
 وی افزود: اکنون ما نیز باید به همه این مسائل درمورد انقلاب اسلامی توجه کنیم که مثلاً اگر 40 سال گذشته می‌دانستیم که در آینده انقلاب با مشکلات تحریم و شدت دشمنی آمریکا مواجه می‌شود، یقیناً برای آن فکر و برنامه ریزی می‌کردیم؛ بنابراین 40 سال آینده نیز همین وضعیت وجود دارد چرا که قرار نیست آمریکا از بین برود و یقیناً 40 سال آینده نیز قدرتمندتر می‌شود پس اکنون باید به این سؤال پاسخ داد که 40 سال بعد ما برای برون رفت از این مشکلات که تا 40 سال آینده هم شدیدتر می‌شود چه راهکارهایی باید ارائه کنیم؟
وی تصریح کرد: بنابراین آینده پژوهی یک مسئله بسیار مهم است تا ما بیاموزیم تاریخ هیچگاه متوقف نمی‌شود پس باید برای آینده به گونه‌ای برنامه ریزی کرد تا شرایط بهتری ایجاد شود.
این پژوهشگر حوزه سیاسی ادامه داد: ما لاجرم در این دنیا زندگی می‌کنیم و مجبوریم برای ترسیم آینده انقلاب به شرایط نظام پیچیده بین الملل توجه داشته باشیم که دنیا در حال کوچکتر شدن است و یک آقا بالاسری به نام امریکا در رأس قدرت است و حتی علیرغم مخالفت دیگر کشورها مبنی بر حمله بوش به عراق، این کشور باز اقدام به حمله کرد و کسی نتوانست او را منصرف کند و باید این واقعیت را پذیرفت.
مهاجرنیا اضافه کرد: ایران تنها از سوی امریکا مورد تحریم قرار گرفت که حتی اروپا و دیگر کشورها نیز مخالف این تحریم یک جانبه نسبت به ایران هستند ولی امریکا کاری کرده است که هیچ کشوری جرات معامله و ارتباطات اقتصادی با ایران را ندارد وبا وجود این اقدامات حرف امریکا در جهان، اول است و با وجود عدم ارتباط ما با امریکا، دیگر کشورها برای برقراری ارتباط با ما دچار مشکل هستند درحقیقت امریکا رهبری خود را از این طریق تثبیت کرد و نشان داد که ابرقدرت دنیاست و علیرغم آنچه که ما می گوییم امریکا در حال فروپاشی است ولی واقعیت دنیا چنین است که این کشور بر دنیا حکمرانی می‌کند.
به گفته وی فروپاشی و یا تقویت امریکا دو احتمالی است که باید برای 50 سال آینده درنظر گرفته شود؛ بنابراین اگر امریکا تقویت و قدرتمندتر شد، آیا قرار است که ما 50 سال بعد با امریکا ارتباط برقرار کنیم؟ یا همین طور به دشمنی با هم ادامه می‌دهیم؟ پس اگر به همین شیوه ادامه دهیم که امریکا در آن شرایط از ما قدرتمندتر است و فشار بیشتری به ایران خواهد آورد پس باید از امروز طوری برنامه ریزی کنیم که بتوانیم از فشار مشکلات در 50 سال آینده بکاهیم.
وی تأکید کرد: برای آینده پژوهی باید حتماً به این عرصه پیچیده نظام بین الملل توجه داشته باشیم چراکه ما در این دنیا ما تنها زندگی نمی‌کنیم و نمی‌توانیم خود را در کشور خود محدود کنیم و با دیگران ارتباط برقرار نکنیم بلکه مجبور به برقراری تعامل با دیگر کشورها هستیم.
وی با تأکید بر تعامل طرفینی و ارتباط با دنیا افزود: 50 سال آینده دشمنان ما قوی‌تر می‌شوند پس ما برای مواجه با این مسئله باید به همه احتمال‌ها توجه کرده و برای هرکدام برنامه‌ای داشته باشیم.
مهاجرنیا با اشاره به اینکه انقلاب 40 سال است با تمام فراز و فرودی که داشتیم تا این برهه زمانی آمده و ادامه داده است، گفت: با بررسی همه اجزا و نظام‌های انقلاب اسلامی و تجربه‌های مختلف طی این 40 سال به این مرحله رسیدیم، اکنون باید 40 سال آینده را تصور کنیم که آیا بهتر یا بدتر می‌شویم و در همه مسائل رو به رشد هستیم یا رو به افول می‌رویم.
وی در ادامه سخنان خود به مسئله حجاب در ایران اشاره کرد که 40 سال است نسبت به این مسئله برنامه ریزی شده است و افزود: امروز باید به این مسئله در کشور اسلامی خود نمره منفی داد و اگر مسئله حجاب 40 سال دیگر با این روش پیش رود کلاً در جامعه از بین خواهد رفت پس این امر نشان می‌دهد که ما داریم رو به افول می‌رویم.
وی با بیان آیه قران «إِنَّ اللّهَ لاَ یُغَیِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّی یُغَیِّرُواْ مَا بِأَنْفُسِهِمْ» مبنی بر اینکه آینده با دست و اراده انسان ساخته می‌شود، گفت: انسان‌ها باید آینده را بسازند و قرار نیست معجزه‌ای رخ دهد و معجزه هم از طریق سنت الهی که همان اراده انسانهاست رخ می‌دهد و آینده را می‌سازد؛ بنابراین تا انسان نخواهد و اقدامی نکند اتفاقی رخ نخواهد داد.
این استاد حوزه و دانشگاه بیان داشت: بخش مهمی از تفکر به آینده توجه به همین نظام‌های بین المللی، متشکل ازدوستان و دشمنان ماست و از طرفی باید ماهیت، ارزش‌ها، آرمان‌ها و قوانین انقلاب اسلامی را هم باید ببینیم.
مهاجرنیا خاطر نشان کرد: در آینده تحولات گسترده‌ای در دنیا رخ خواهد داد. امروز نسبت به اوایل انقلاب تحولات عظیمی در دنیا رخ داده است برای مثال در گذشته ما چیزی بنام کامپیوتر، موبایل و اینترنت نداشتیم و در آینده هم تکنولوژی بسیار رشد خواهد کرد؛ بنابراین برای آینده پژوهی به این فاکتور نیز باید توجه شود.
وی بااشاره به تحولات گسترده در جهان و سرعت زیاد آن افزود: 50 سال آینده ما قصد داریم که آقای جهان باشیم، انقلاب را صادر کرده و انقلاب را به صاحب اصلی آن تحویل دهیم؛ بنابراین وقتی ما می‌خواهیم نسبت به این آینده دوراندیشی منطقی داشته باشیم، باید مسیر، توانمندی‌ها، دشمنان و ظرفیت خویش را ببینیم.
وی روشن شدن مسیر را از فواید آینده‌نگری ذکر کرد و افزود: اگر انسان آینده را بداند و بداند که به کجا می‌رود، دورنما برایش روشن می‌شود و با اعتماد به نفس پیش می‌رود. در حقیقت آینده پژوهی است که آینده را نزد انسان روشن می‌کند و فرد را از سردرگمی نجات می‌دهد.
وی یادآور شد: در مسیر آینده‌نگری ما تنها نیستیم و در این مسیر رقبایی داریم که می‌خواهند بر ما سبقت بگیرند یا سنگ اندازی کرده تا ما را متوقف کنند و یا قصد دارند به ما کمک کنند؛ بنابراین در این مسیر باید دوست و دشمن را دقیق بشناسیم.
استاد و پژوهشگر حوزه سیاسی اضافه کرد: ما برای تشخیص مسیر صحیح آینده باید تولی و تبری را تشخیص دهیم دقیقاً مانند پیامبر اکرم(ص) که پس از شنیدن پیشنهاد سران قریش مبنی بر زمان بندی پذیرش ادیان یکدیگر با اتکا بر تولی و تبری، پیشنهاد آنان را رد کرد و با این فرض که این افراد هیچگاه مسلمان نمی‌شوند به برنامه ریزی برای آینده پرداخت و پس از یک دوره موفق شد مکه را فتح کند و به قدرت اول شبه جزیره تبدیل شود.
مهاجرنیا ادامه داد: تعادل میان اهداف و توشه و توانایی‌ها از دیگر معیارهای مورد توجه در آینده‌نگری و آینده پژوهی است. باید ظرفیت‌های مختلف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، پشتوانه مردمی و ... مورد توجه قرارگیرد و باید دید چه نسبتی بین اهداف و امکانات وجود دارد و آیا با این امکانات امکان تحقق اهداف وجود دارد یا اهداف بسیار بلندپروازانه است؟
وی گفت: در این مسیر برخی افراد و نیروها تاثیرگذارند، بنابراین باید نیروهای مؤثر، نخبگان، مغزهای متفکر و آینده ساز و نوابغ را در مسیر آینده‌نگری شناخت چرا که این افراد موتور محرکه جامعه هستند. پس نیروی انسانی مهمترین عنصری است که باید با آن حرکت کرد و باید به آن توجه کرد.
وی تصریح کرد: آینده‌نگری یک برنامه ریزی قاطع می‌خواهد و یکی از الزامات آن این است که خود را سازگار با محیط، با مسیر، با زاد و توشه، با مرکب، با مردم و دشمن کرد. چراکه انقلاب به تنهایی حرکت نمی‌کند و انقلاب مجموعه‌ای از این عناصر است پس در برنامه ریزی باید همه عناصر جه تقویت کننده و چه مزاحم را باید دیده شود.
مهاجرنیا ادامه داد: برخی معتقدند که انقلاب اسلامی خیلی راحت اتفاق افتاد و با حضور مردم در صحنه و نمایش قدرت مردم و انقلاب، شاه از ایران فرار کرد و حالا ما نسبت به 50 سال آینده قصد داریم آن را حفظ و تقویت و شکوفا کنیم واین کار با این محیط و نظام بین الملل و وضعیت اقتصادی و تجربه‌هایی که کسب کردیم، نسبت به اوایل انقلاب بسیار سخت‌تر است.
به گفته وی ما قرار است آینده‌ای را بسازیم که از دل همین شرایط بیرون بیاید و این وضعیت اصلاً مناسب و خوب نیست پس باید آن را با اهداف سازگار کنیم و این هدف جز با آینده پژوهی بومی و دینی شده محقق نمی‌شود.
وی تولید و راه حل‌های نو، بازکردن مسیرهای جدید و راه‌های ناپیموده را یکی از مهمترین و کاربردی‌ترین مفاهیم در آینده‌نگری و آماده سازی برای آینده عنوان کرد و افزود: ایران و انقلاب در شرایط بسیار سخت جنگ و تحریم مقاومت زیادی کرده است و تا این برهه پیش آمده ولی معلوم نیست 40 سال آینده و با توجه به شرایط دیگر به همین صورت پیش رود، لذا نیاز مند به نوآوری هستیم.
مهاجرنیا ادامه داد: الان هم باید نسبت به آینده فکر کنیم که ابزار قدرت دشمن در آینده چیست؟ لذا باید راه‌ها و تاکتیک‌های جدید پیدا کرد تا در موقعیت‌های مختلف از آن استفاده کرد.