مصائب ویزای شنگن از ایران تا ترکیه

پاییز سال گذشته در ایران، درحالی‌که برخی از سفارتخانه‌های کشورهای اروپایی فعالیت خود را برای مدتی به پردازش درخواست‌ ویزاهای تحصیلی و تجاری محدود کردند، مجریان تورهای خارجی از کاهش تعداد نوبت‌های ویزای شنگن و طولانی شدن روند رسیدگی به درخواست‌های شهروندان ایرانی از سوی برخی سفارتخانه‌های اتحادیه اروپا خبر دادند، که با واکنش وزارت خارجه ایران نیز مواجه شد. سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، اقدام برخی سفارتخانه‌های منطقه شنگن را در "تعارض با حقوق شهروندی" دانسته بود. 

هرچند آن زمان برخی از سفارتخانه‌ها و دولت‌های منطقه شنگن نسبت به این اخبار واکنش نشان داده و آن را رد کردند اما تازه‌ترین بررسی‌های میدانی و اظهارات مجریان سفرهای خارجی بیانگر آن است، علاوه‌ بر این‌که روند پردازش و رسیدگی به پرونده‌های درخواست ویزای شنگن در برخی سفارتخانه‌های اروپایی حدودا تا ۲ ماه افزایش یافته است، تعداد نوبت‌های ویزای شنگن در ایران همچنان محدود است؛ به طوری که برای مردم عادی گرفتن وقت ویزای شنگن از برخی سفارتخانه‌های اروپایی بسیار سخت شده و بازار نوبت‌فروشی ویزای شنگن با هزینه‌های گزاف را به شدت داغ کرده است. 

چندی پیش نیز برخی کشورهای حاشیه خلیج فارس از جمله عمان، پس از رفع محدودیت‌های مسافرتی کرونا، از کاهش سهمیه ویزای شنگن و طولانی‌تر شدن صف انتظار و رسیدگی به درخواست‌های این نوع ویزا خبر دادند. داده‌های منتشر شده از ویزای شنگن همچنین نشان می‌دهد ترکیه، روسیه، هند، مراکش و الجزیره، از جمله کشورهایی بوده‌اند که بالاترین میزان رد درخواست ویزای شنگن را در سال ۲۰۲۲ داشتند. 

روزنامه «اکونومیک تایمز» چاپ هندوستان نیز چندی پیش گزارش کرد که مسافران هندی یکی از بالاترین نرخ‌های ریجکتی ویزای شنگن را در جهان دارند. طبق آمار اخیر ویزای شنگن، هندی‌ها بیش از ۶ میلیون درخواست ویزای شینگن در سال ۲۰۲۲ ثبت کرده‌اند که سومین درخواست ویزای شنگن در جهان است، اما نرخ رد آن رکورد ۱۸ درصد را ثبت کرده است. 

روزنامه «حریت» چاپ ترکیه نیز پس از آن‌که یکی از هنرمندان این کشور به دلیل رد شدن درخواست ویزای شنگن ناچار شد کنسرت‌هایش را در آلمان لغو کند، در گزارشی به وضعیت صدور ویزای شنگن در این کشور پرداخت و از کاهش سهم ویزای شنگن شهروندان ترکیه خبر داد. 

فیروز باگلیکایا ـ رییس انجمن آژانس‌های مسافرتی ترکیه (TURSAB)ـ گزارش کرد که میزان رد درخواست ویزای شنگنِ شهروندان ترکیه به ۵۰ درصد افزایش یافته است و باعث اختلالات قابل توجهی در برنامه‌های تجاری و سفر شده است. 

او با تاکید بر تأثیر نامطلوب این اتفاق بر تجارت، گفت: «افزایش رد درخواست‌های ویزا نگرانی‌هایی را درباره محدودیت آزادی سفر و ضررهای اقتصادی احتمالی برای شرکت‌های گردشگری و متقاضیان فردی و حتی کنسرت‌های هنرمندان ایجاد کرده است. 

باگلیکایا با ابراز تاسف از موانع سیستماتیکی که متقاضیان با آن مواجه هستند، اظهار کرد: سهمیه درخواست ویزا برای شهروندان ترکیه به نسبت یک در پنج کاهش یافته است. 

بنا بر آنچه رسانه‌های ترکیه گزارش کرده‌اند، رجب طیب اردوغان ـ رییس جمهور ترکیه ـ درحالی که از این اتفاق به عنوان «تاکتیک باج‌خواهی سیاسی» یاد کرده، قول داده است به این موضوع رسیدگی کند. 

رییس انجمن آژانس‌های مسافرتی ترکیه از این محدودیت‌ها با عنوان "نقض حقوق بشر" انتقاد کرد و گفت: در سال ۲۰۲۲ میزان رد درخواست ویزای شنگن بیش از ۱۵ درصد بود اما اکنون این میزان در سال ۲۰۲۳ به ۵۰ درصد رسیده است. به طور معمول، هزینه درخواست ویزا ۸۰ یورو است و آژانس‌های واسطه هزینه خدمات اضافی ۲۰ تا ۳۰ یورو را دریافت می‌کنند. با این حال، اخیراً برای تسریع در روند صدور ویزا به بهانه نوبت VIP هزینه‌های گزافی که به بیش از ۳۰۰ یورو رسیده، مطالبه شده است. این هزینه‌ها غیرقابل استرداد هستند، حتی اگر درخواست ویزا در نهایت رد شود. 

با این حال، اتحادیه اروپا سیاست محدود کردن ویزا را رد کرده است. نیکولاس مایر لاندروت ـ سفیر اتحادیه اروپا در ترکیه ـ‌ این ادعا را رد کرد و گفت: ما تمام تلاش خود را برای حل این مشکل انجام می دهم اما قبل از هر چیز باید بدانیم که اتحادیه اروپا هیچ سیاستی برای جلوگیری از صدور ویزا برای ترکیه ندارد. 

او در عین حال یادآور شد: سیاست یا تصمیمی از سوی هیچ یک از اعضای اتحادیه اروپا در این زمینه تعریف نشده است. مشکلی که در ترکیه پیش آمده از زمان همه‌گیری آغاز شده است و دورکاری، محدودیت‌های سفر و کاهش هزینه‌ها در سفارتخانه‌ها باعث تأخیر و مشکلات در صدور ویزا می‌شود. 

ترکیه اعلام کرده که در دو سال گذشته با طولانی شدن زمان پردازش درخواست‌ها و با تعداد زیادی رد درخواست ویزای شنگن مواجه شده است و به همین منظور با تعدادی از سفارتخانه‌ها به مذاکره پرداخته اما هنوز به راه‌حلی نرسیده است.